Ria Lagartos – flamingi, krokodyle, delfiny…

Ria Lagartos krokodyl tajemnice Jukatanu Meksyk wycieczki z polskim przewodnikiem
Meksyk, Jukatan, Rio Lagartos, Ria Lagartos, polski przewodnik, wycieczka z polskim przewodnikiem, rejsy, wypłynięcia, wycieczki, rejs, zwiedzanie, flamingi, krokodyle, delfiny, skrzypłocze, pelikany
flaming flamingi rio lagartos ria lagartos archeowyprawy meksyk jukatan polski przewodnik
Gody flamingów na Ria Lagartos, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Ria Lagartos (Rio Lagartos) – to jeden z największych skarbów przyrody Jukatanu i Ameryki Środkowej. Słynne rozlewiska Ria Lagartos znane były Hiszpanom jeszcze przed konkwistą półwyspu. Na mapie w wydanej w 1511 r. księdze De orbe novo (hiszp: Nowy Świat) teren ten nosił nazwę Bahía de Lagartos – Zatoka Krokodyli. Czy słusznie? Możecie sami się przekonać w trakcie Archeowyprawy.

Rio Lagartos czy Ria?

rio lagartos ria lagartos archeowyprawy meksyk wyprawy turystyka zwiedzanie sunrise sunset wschod zachod slonca polski przewodnik
Zachód Słońca nad wodami Zatoki Meksykańskiej, nieopodal ujścia Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Przed podbiciem Jukatanu istniała tutaj mała majańska osada rybacka o nazwie Hol Koben. Obecnie miejscowość ta nazywa się Rio Lagartos w odróżnieniu od rozlewisk Ria Lagartos. W 1517 r. niefortunna ekspedycja konkwistadora Francisca Hernándeza de Córdoba, pobitego przez Majów pod Champoton po drugiej stronie półwyspu, bezskutecznie szukała tu wody pitnej. Odnaleźli jedynie pelikany, flamingi i krokodyle… Bardzo dużą ilość najeżonych ostrymi zębami krokodyli…

rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice Jukatanu
Krokodyl meksykański (Crocodylus moreleti) na popołudniowym wypłynięciu z Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Przyroda Ria Lagartos

Rozlewiska Ria Lagartos (Rio Lagartos) to wyjątkowo cenny obszar tzw. ramsaru (bagnisk, torfowisk i mokradeł). Podpada on pod tzw. Ramsar Convention z 1971 r., która postuluje ochronę przybrzeżnych estuariów, lagun, rozlewisk i mokradeł. Rezewat biosfery Ria Lagartos został powołany w 2004 r. w celu ochrony tego niezwykle bogatego przyrodniczo ekosystemu. Obejmuje on 227120 ha powierzchni, z czego 194826 ha to manglar i inne tereny podmokłe, zaś 32294 to pozostały obszar morski.

flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy flamingi
Flamingi karmazynowe na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)

ARCHEOWYPRAWY nad Ria Lagartos (Rio Lagartos), oprócz obserwacji flamingów karmazynowych (Phoenicopterus ruber) mają za cel obserwacje z bliska obu żyjących tutaj gatunków potężnych gadów: krokodyla meksykańskiego (Corcodylus moreletii) i krokodyla amerykańskiego (Crocodylus acutus). Być może nawet nauczycie się je z nami odróżniać 😉

rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice Jukatanu
Młody krokodyl w trakcie porannego wypłynięcia z Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Ptaki z Rio Lagartos

rio lagartos ria lagartos pelikan Meksyk Jukatan wycieczka wycieczki polski przewodnik rejs rejsy tajemnice Jukatanu
Pelikany brunatne to jeden z najczęściej spotykanych gatunków ptaków w rejonie Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Ria Lagartos to teren bytowania setek gatunków ptaków, spośród których najbardziej rzucają się w oczy barwne flamingi. Flamingi to bardzo płochliwe ptaki, dlatego m.in. realizujemy aż dwa wypłynięcia, aby dać sobie szansę podejść do nich bliżej i jeśli trzeba podchodzimy dosłownie, podkradając się przez błota 😉

Wieczorami, przy zachodzie Słońca w tle, spotykamy czasem nad Ria Lagartos delfiny butlonose 🙂

delfin butlonos tajemnice Jukatanu Ria Rio Lagartos wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem
Delfiny butlonose są częstymi gośćmi w ujściu Ria Lagartos do Zatoki Meksykańskiej o zachodzie Słońca (fot P.A. Trześniowski 2021)

Prócz flamingów nad Ria Lagartos (Rio Lagartos) prężą pióra drapieżniki: czarnostrzębie (Buteogallus anthracinus), karakary (Caracara sp.) i rybołowy (Pandion haliaetus), ogromne czaple białe (Ardea alba), czaple śnieżne (Egretta thula), potężne czaple modre (Ardea herodias), zwane w Meksyku morena, czaple zielone (Butorides virescens), trójbarwne (Egretta tricolor) i rdzawoszyje (Egretta rufescens) oraz tygryski nagobrode (Tigrisoma mexicanum), zwane w Meksyku el tigre.

rio lagartos ria lagartos bocian dlawigad mycteria americana Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik
Dławigad (Mycteria americana) – tutejsza wersja bociana nad Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Inne gatunki brodzące to bociany – dławigad amerykański (Mycteria americana), ibisy i warząchwy. Powierzchnię wody patrolują kormorany oliwkowe (Phalacrocorax brasilianus), które potrafią znikać pod wodą na dobre kilka minut i pelikany brunatne (Pelecanus occidentalis). Niebo przecinają fregaty (Fregata magnificens). Sezonową ciekawostką są pelikany dzioborogie (Pelecanus erythrorhynchos), które dolatują tu na swój sezon lęgowy aż z Kanady.

rio lagartos ria lagartos pelikan dzioborogi Meksyk Jukatan wycieczka wycieczki polski przewodnik rejs rejsy tajemnice Jukatanu Pelecanus erythrorhynchos
Pelikan dzioborogi (Pelecanus erythrorhynchos) to raczej rzadkość na Jukatanie zamieszkanym przez pelikany brunatne (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Przyrodniczy rarytas z paleozoiku

rio lagartos ria lagartos skrzyplocz Meksyk Jukatan wycieczka wycieczki polski przewodnik rejs rejsy tajemnice Jukatanu
Młody skrzypłocz na Ria Lagartos, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Na powierzchni wody znajdujemy też czasem pływające do góry kołami skrzypłocze (Limulus polyphemus). To bezkręgowce, które wyewoluowały jeszcze 445 mln lat temu w zamierzchłym ordowiku. Są to tzw. organizmy reliktowe. Ich błękitna krew ma istotne zastosowanie w medycynie :/

Wyprawy dookoła połwyspu Jukatan

Rejsy po Ria Lagartos (Rio Lagartos) są stałym elementem programu Archeowypraw dookoła meksykańskiej części półwyspu Jukatan. Aby maksymalnie nasycić się wrażeniami i zachłysnąć przyrodą Ameryki Środkowej organizujemy w ramach jednej wyprawy aż dwa wypłynięcia!! 🙂 Nie tylko dlatego, że lubimy wschody i zachody Słońca, ale ze względu na zróżnicowaną aktywność przyrodniczą w różnych częściach dnia. Chcemy dać sobie szansę na podglądanie obu gatunków krokodyli, bliskie podejścia do flamingów oraz na delfiny. Przypadkiem są to również pory kiedy nad Ria Lagartos jest jak najmniej turystów 😉

Nie tracimy też czasu na obiekty przemysłowe, tzw. Las Coloradas – do majańskich salinas słonowodnych lagun z przepięknie wybarwioną wodą, które służyły dawnym Majom do produkcji soli będziemy mieć bliski dostęp w dalszej części wyprawy dookoła półwyspu Jukatan, np. tygodniowego objazdu => Tajemnice Jukatanu (7 dni). Po szczegóły zapraszamy do kontaktu przez WhatsApp pod numerem +52 984 876 1504. Zapraszamy na Archeowyprawy z przyrodnikiem i archeologiem 🖖🤠🌴

 

=> „Tam gdzie ptaki mają swój raj” – przykładowa relacja Uczestniczki

Belize Gwatemala – Tikal najpiękniejsze piramidy Majów nurkowanie Blue Hole

Wielki Blue Hole, Great Blue Hole, Belize, Half Moon Caye, Mezoamerykańska Rafa Barierowa
Belize, Wyprawa nurkowa, Gwatemala, wycieczka objazdowa, dwa tygodnie z polskim archeologiem-przewodnikiem, nurkowanie z polskim instruktorem, wycieczki krajoznawcze, Wyprawy do Belize, Tajemnice Belize, polski przewodnik, Archeowyprawy

delfiny belize rafa barierowa nurkowanie polski instruktor przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem
Delfiny, Mezoamerykańska Rafa Barierowa w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2010)

 

Co jest najbardziej niesamowitego w Belize? Turystów przyciągają tu głównie malownicze plaże Cayos – koralowych wysp rozrzuconych wzdłuż Mezoamerykańskiej Rafy Barierowej i rytmy reggae. Nurków przyciąga sama Mezoamerykańska Rafa Barierowa, druga pod względem rozmiaru rafa koralowa Ziemi po Wielkiej Rafie Barierowej Australii. Belize to przede wszystkim klimat Karaibów. Od Meksyku różni się przede wszystkim poczuciem karaibskiego luzu, wytworzonym w tyglu dziedzictwa kulturowego buntowniczych Majów oraz potomków Karaibów i zbiegłych niewolników. Część z nich to również potomkowie piratów i korsarzy, którzy szarpali szlaki handlowe Hiszpanii, a potem przerzucili się na wyrąb drewna.

belize new river rio nuevo ryby rybak polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeowyprawy
Połów ryb słodkowodnych na New River w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2010)

Wyprawę zaczniemy od interioru. Północna część Belize leży na półwyspie Jukatan, którego południową granicą jest tu Rio Belize, w której żyją keszcze manaty. Na południe od Jukatanu leżą Góry Maya. Cywilizacja Majów miała się tutaj całkiem nieźle. Właściwie to najstarsze znane ślady kultu jaskiń i pierwsze ślady osiadłego trybu życia Majów znaleziono na terenie Belize.

krokodyl belize new river polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem lamanai archeowyprawy nurkowanie
Krokodyl nad Rio Belize (fot: P.A. Trześniowski 2010)

 

Belize i Gwatemala – skarby cywilizacji Majów

W Belize zobaczymy ruiny potężnego miasta-państwa Caracol, Xunantunich i Dos Pilas lub Cahal Pech oraz jaskinię Rio Frio.  Korzystając z tego, że będziemy w Belize, warto zrobić skok przez granicę do Gwatemali, a konkretnie do potężnych Tikal i Yaxha. Tikal to nawspanialsze z odrestaurowanych stanowisk archeologicznych Majów. Kiedy myślicie o piramidach Majów, z dużym prawdopodobieństwem przed oczami macie właśnie strzeliste piramidy Tikal.

tikal gwatemala piramidy majów polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Piramidy Majów w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2015)

Nurkowanie w Belize, na Turneffe, Blue Hole i innych perełkach Mezorafy

Potem wrócimy na wybrzeże Morza Karaibskiego na sześć dni nurkowań na Mezoamerykańskiej Rafie Barierowej. Przepłyniemy na piękną wyspę Ambergris Caye – najwiekszą z tutejszych koralowych wysp. W planach są dwa nurkowania dziennie, choć chętni będą mogli wypływać na trzecie nurkowanie dnia, a nawet na nurkowanie nocne. Ukoronowaniem tego tygodnia będzie nurkowanie w słynnym Wielkim Blue Hole, odkrytym przez Jacquesa Cousteau, z dwoma nurkowaniami w rezerwacie morskim Half Moon Caye oraz nurkowanie na wspaniałym atolu Turneffe. Turneffe Atoll to największy z atoli na Mezoamerykańskiej Rafie Barierowej i największy rezerwat morski na terenie Belize. Żyje tu ponad 500 gatunków ryb i 65 gatunków koralowców.

delfiny belize rafa barierowa nurkowanie polski instruktor przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem
Delfiny, Mezoamerykańska Rafa Barierowa w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2010)

Dzień 1 – Witajcie w Belize!!

belize san pedro ambergris caye polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeowyprawy nurkowanie
Nocne życie San Pedro na Ambergris Caye (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Witajcie w Belize!!  Odbieram Was na lotnisku w Belize City. W Belize w powszecnym obiegu są USD, więc na razie omijamy miasto i jedziemy prosto na zachód, w stronę granicy z Gwatemalą. Na kilka dni ulokujemy się w centrum dystryktu Cayo, nad legendarną rzeką Mopan. 2500-1000 lat temu była to jedna z najważniejszych arterii handlowych Nizin Majów, którą transportowano towary z i na wybrzeże Morza Karaibskiego, a dalej wzdłuż wybrzeży półwyspu Jukatan, aż do centralnego Meksyku. Dzisiaj to logistyczne centrum dla wypraw po interiorze kraju. Pierwszym nowożytnym skarbem narodowym Belize było drewno, pozyskiwane najpierw przez byłych piratów i korsarzy…

belize san pedro ambergris caye polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeowyprawy nurkowanie
Nocne życie San Pedro na Ambergris Caye (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Belize wciąż stoi drewnem oraz trzciną cukrową, więc panuje tu tradycyjna drewniana, najwyżej dwupiętrowa architektura. Po ulokowaniu w hotelu, przejdziemy się na wieczorny spacer. Być może uda nam się zdążyć na majańską ceremonię przyrządzania czekolady – to szansa, by spróbować jak smakuje ta prawdziwa – z pewnościa będziecie zaskoczeni 😉 Zrobimy pewnie zakupy. Od godzin porannych będziemy mieć do dyspozycji wielkie targowisko, pełne świeżych owoców i warzyw, ale całodobowo prawie funkcjonują tajwańskie sklepy. Tajwan, jako pierwszy uznał niepodległość Belize , stąd spora tajwańska diaspora w każdym z belizeńskich miast. Kolejnym ze skarbów Belize jest karaibski rum… 😉

belize san pedro ambergris caye polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeowyprawy nurkowanie
Nocne życie San Pedro na Ambergris Caye (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dzień 2 – Biała Dama (Xunantunich)

xunantunich belize polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikixunantunich belize polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawyem archeowyprawy
Stanowisko archeologiczne Xunantunich, widok z najwyższej piramidy (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zaczniemy od rozpoznania pobliskich stanowisk archeologicznych. Najpierw wybierzemy się do słynnego Xunantunich. Stanowisko to długo słynęło ze wspaniałych reliefów, zdobiących elewację potężnej piramidy. Sytuacja drastycznie się zmieniła, gdy odkryto tutaj dwa brakujące panele słynnych schodów hieroglificznych z Naranjo, które po odczytaniu całej inskrypcji okazały się… schodami hieroglificznymi z Caracol, które opisują wojnę domową dynastii Węża (Kaanul) [vide: Królestwo Węża II: Przeniesienie jaskini z Dzibanché do Calakmul]. By dotrzeć do Xunantunich trzeba przejechać promem przez rzekę Mopan, co jest przygodą samą w sobie. Stanowisko archeologiczne jest położone w lesie, więc prócz kamieni mamy szansę na spotkanie z przyrodą, no… przynajmniej kolorowe jaszczurki 😉

xunantunich belize polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Legendarne reliefy z Xunantunich w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W zależności od chęci i nastrojów, na drugą połowę dnia możemy sobie wybrać Cahal Pech – mocno odrestaurowane stanowisko archeologiczne położone na szczycie wzgórza ponad naszym miastem, lub Dos Pilas – bardziej dzikie, nieodrestaurowane i położone jeszcze dalej w las. W Dos Pilas spotkałem kiedyś kwezala, ale okazji do spotkań z dziką przyrodą Ameryki Środkowej będziemy mieć jeszcze mnóstwo 🙂

jaszczurka belize polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Jaszczurka w Xunantunich, Belize (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dzień 3 – Trzy Górskie Strumienie (Uxwitza’)

caracol belize polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Kaana – główny kompleks triadyczny w deszczowy dzień w Caracol, Góry Maya, Belize (fot: P.A. Trześniowski 2016)

Zaopatrzeni w wodę pitną i prowiant na cały dzień, wybieramy się na południe, w Góry Maya. Czas owiedzić Caracol, ruiny Uxwitza’ – jednego z potężniejszych ośrodków Majów okresu klasycznego (250-909 n.e.). Caracol było w epoce wczesnoklasycznej jednym z ważnych centrów Nowego Porządku, lecz w 562 r. n.e., wspólnie z armią dynastii Węża (Kaanul), zaatakowało i pokonało Tikal, swego dotychczasowego suwerena, niszcząc bezpowrotnie tamtejszą pochodzącą z odległego Teotihuacan dynastię. Atak ten na półtora stulecia zmienił układ sił na Nizinach Majów.

tukan caracol belize polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Tukan tęczodzioby, narodowy ptak Belize w Caracol, Góry Maya (fot: P.A. Trześniowski 2016)

Położone w rejonie parku narodowego Chiquibul, Caracol to nie tylko wspaniale zachowane stanowisko archeologiczne dawnej Mezoameryki, na którym od dekad wykopaliska prowadzi już drugie pokolenie archeologów. Okoliczna selwa to matecznik dzikiej przyrody Ameryki Środkowej. Powinniśmy spotkać tutaj tukany – narodowe ptaki Belize i trogony, a blisko aguadas może i piłodzioby. Mamy szansę na czepiaki i wyjce. W drodze powrotnej możemy zawinąć do jaskini Rio Frio, jednej z tych wyrzeźbionych przez rzeki. To piękne miejsce i świetna sceneria do zdjęć.

wyjce caracol belize polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Czarne wyjce jukatańskie w Caracol, Gory Maya, Belize (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dzień 4 – Świeża Woda (Yaxha’)

Choć Belize moglibyśmy cieszyć się jeszcze długo, wypełniając cudami natury i skarbami przeszłości  Majów kilka kolejnych dni, pora na transfer do Gwatemali, zobaczyć to, co cywilizacja Majów ma do pokazania najwspanialszego. Zaczniemy od ruin Topoxte, położonych na wyspie na Jeziorze Yaxha, a następnie przepłyniemy do stanowiska Yaxha. To jedno z trzech wielkich miast, obok Nakum, gdzie prowadzone są polskie wykopaliska i Naranjo, położonych na terenie parku narodowego Triangulo. Yaxha jest dość rozległe i zostaniemy tutaj do malowniczego zachodu Słońca nad jeziorem Yaxha, obserwowanego ze szczytu jednej z piramid.

belize jaskinia rio frio polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Jaskinia Rio Frio w Belize, wycieczka objazdowa z polskim przewodnikiem

Na noc przejedziemy do Parku Narodowego Tikal, gdzie, w samym środku tropikalnej dżungli, zostaniemy na dwie noce. Prąd w parku pochodzi z generatorów i włączany jest tylko na kilka godzin dziennie, a poruszanie się poza oficjalnymi godzinami otwarcia wymaga towarzystwa lokalnych strażników. Liczę, że zdążę zarezerwować najsympatyczniejszy z trzech dostępnych ośrodków – ten z basenem, przy którym często przysiadają niesamowite kacyki Montezumy, a wokół biegają coati i aguti. Nocą selwa nie zasypia – będziecie słyszeć wiele różnych odgłosów… 😉

tikal gwatemala opos coati przyroda polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Ostronos (coati) w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień 5 – Tikal

tikal gwatemala piramidy majów polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Piramidy Majów w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2015)

Tikal było stolicą jednego z dwóch najpotężniejszych stronnictw świata Majów w czasach złotego wieku ich cywilizacji – tzw. Nowego Porządku (Wiite’ Nah). Stronnictwa, które powstało z inicjatywy Teotihuacan, odległego środkowomeksykańskiego hegemona. Od czasu słynnej entrady z 372 r. n.e., aż do klęski z rąk Węży w 562 r. n.e., na tronie Tikal zasiadała nawet dynastia pochodząca w prostej linii od władców Teotihuacan.

tikal gwatemala ptaki penelopy przyroda polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Penelopy w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Temat tych wojen i wieków walki o wpływy w świecie Majów to opowieści na kilka dni, które zacznę jeszcze w Belize. Drugim ze stronnictw była dynastia Węża (Kaanul) – Lannisterowie świata Majów, ze stolicami w Dzibanche i Calakmul na terenie dzisiejszego Meksyku, a być może i starszymi w preklasycznych ośrodkach Nakbe, El Mirador, El Tintal, na ternie Niecki Mirador Calakmul.

tikal gwatemala piramidy majów zachód słońca polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Piramidy Majów w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Tikal – matecznik przyrody

Stanowisko archeologiczne Tikal jest po prostu ogromne. Wpaść tutaj na godzinę i wypaść to nie strata – to po prostu grzech. Zaczniemy od… sześciogodzinnego spaceru po ruinach i selwie. Obejrzymy wpierw Wielki Plac, Północny Akropol i Centralny Akropol – najważniejsze królewskie pałace, miejsca ceremonii oraz królewską nekropolię. Przede wszystkim z różnych perspektyw będziemy przyglądać się piramidom, które nie bez powodu zagrały w Gwiezdnych Wojnach.

tikal gwatemala piramidy majów polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Piramidy Majów w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2015)

Opowiem również jak działał tutejszy, dość zaawansowany system kolekcji wody (napisałem trzy artykuły popularno-naukowe na ten temat – seria: „Nóż w wodzie…”, włącznie z omówieniem systemu filtracji, na który wpadliśmy w Europie dopiero pod koniec XX w.). Opowiem zatem również, dlaczego ten system zawiódł i jakie były konsekwencje tego.

tikal gwatemala opos coati przyroda polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Ostronos (coati) w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Gdy słońce zacznie coraz mocniej doskwierać, zaś ruiny wypełnią się turystami z autobusów wycieczkowych zabiorę Was tam, dokąd turustyczny tłum raczej nie dociera 😉 Zobaczymy wielką Piramidę V, Piramidę Inskrypcji i kwartały rezydencyjne F i G – Acanaladuras. Następnie wybierzemy się na północ, w kierunku grupy triadycznej.

tikal gwatemala ptak tukan przyroda polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Tukany arasari w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Relaks nad basenem w samym środku dżungli

Popołudnie spędzimy nad basenem, bo wieczorem wyjdziemy jeszcze raz w ruiny, by ze szczytu jednej z piramid w centrum Mundo Perdido zobaczyć zachód Słońca. To czas, gdy przyroda zaczyna szaleć. Wśród drzew widać stada papug, tukanów, wielkie dzięcioły – kaloomte’ i przemykające tu i ówdzie drapieżniki. Dzień żegnają też małpy – czepiaki i wyjce. Przede wszystkim wyjce…

tikal gwatemala zachód słońca polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Wieczorne zorze nad Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Tej nocy trzeba spać szybko, bo po trzeciej nad ranem wstajemy 😉

Dzień 6 – Wszystkie wschody i zachody Słońca

tikal gwatemala piramidy majów polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Piramidy Majów w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Idziemy po raz trzeci w ruiny… Tym razem musi nam towarzyszyć strażnik – wybieram najlepszego tropiciela przyrody, który zawsze pokaże mi coś o czym nie miałem pojęcia (w zamian opowiadam mu zawsze trochę o historii Tikal i archeologii). Wyjdziemy na szczyt Templo IV – najwyższej spośród piramid w Tikal i jednej z najwyższych piramid Majów w ogólności (na temat infantylnej awantury o prymat pomiędzy Tikal, El Mirador i Tonina i piramidach, które rosną niektórym z roku na rok… nie będę się wypowiadał – ja w wieku średnim kupiłem sobie długi obiektyw 😉 ).

tikal gwatemala czepiak małpa przyroda polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Czepiak trójbarwny w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Ze szczytu najwyższej platformy tego siedemdziesięciometrowego olbrzyma będziemy wypatrywać wschodu Słońca. O ile w lesie deszczowym nie zawsze Słońce widać, o tyle moment ten jest nie do pomylenia z czymkolwiek innym. Wsłuchajcie się w przyrodą, a wszystko będzie jasne 😉

tikal gwatemala ptak tukan przyroda polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Tukan arasari w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Tysiąc lat wojen na Nizinach Majów

Na temat Tikal i dynastii Węża napisałem szereg artykułów popularno-naukowych, z którymi oczywiście warto zapoznać się przed rozpoczęciem wycieczki 😉

Powyższy korpus nie wyczerpuje tematu i nie jest na pewno moim ostatnim słowem – kilka kolejnych części jest już w trakcie pisania i w redakcji, a jeśli uzbieram kiedyś fundusze, być może któregoś dnia będzie z tego książka. Tymczasem, przy akompaniamencie papug, tukanów i wyjców zejdziemy z piramidy i przejdziemy się raz jeszcze, tak tylko już przyrodniczo przez Mundo Perdido, a potem Wielki Plac, by pożegnać najpiękniejsze piramidy Majów.

tikal gwatemala indyk pawi przyroda polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Kutz – indyk pawi w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Pora na powrót do cywilizacji… Pojedziemy na wyspę, na której przed laty znajdowała się ostatnia twierdza Majów – Noh Peten. Jeśli nie będziecie mieć do tej pory dość malowniczych wschodów i zachodów Słońca, późniejszym popołudniem wsiądziemy na łódki o popłyniemy w miejsce, z którego pięknie widać zachód Słońca nad jeziorem Peten Itza. Przypadkiem są tam również ruiny jakiegoś miasta Majów 😉

peten gwatemala zachód słońca polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Zachód Słońca nad jeziorem Peten Itza, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień 7 – Ostatnia twierdza Majów

peten itza gwatemala polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Isla de Flores, jezioro Peten Itza, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Mało kto zdaje sobie sprawę, że cywilizacja Majów nie padła wraz z konkwistą. Pomijając to, że Hiszpanie byli kilkakrotnie wypierani z Jukatanu oraz częste majańskie powstania, z tym największym, które na lata 1847-1902 wypchnęło Meksykanów z większej części Jukatanu i z tym ostatnim, które wybuchło w 1994 r. i owocuje do dziś autonomią, lub statusem nieokreślonym wielu terenów na terenie meksykańskiego Chiapas, ostatnie postklasycznej cywilizacji Majów padło dopiero w 1697 r.

tikal gwatemala ptak rakojad przyroda polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Rakojad w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Wcześniej nie zdobył go Cortez, który przemaszerował tędy do Hondurasu, by tłumić rokosz swych zbuntowanych oficerów. Pod koniec XVII w. doszło do bitwy na wodach jeziora Peten Itza. Majowie, przygnieceni fatum, wynikającym z niefortunnej przepowiedni nie mieli ducha walki. Hiszpanie przez cztery dni równali miasto z ziemią, a liczne pozostałości tego procederu znaleźni na dnie jeziora polscy archeolodzy podwodni. Dzisiaj w tym miejscu stoi gęsto zaludnione miasto.

peten gwatemala polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Po prostu Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Po wieczornych spacerach dnia poprzedniego poznamy je pewnie dość dobrze. Dziś rano warto będzie jeszcze wypożyczyć sobie kajaki. Możemy popłynąć do małego muzeum, znajdującego się na jednej z sąsiednich wysepek (to ta z rozgłośną radiową, w której toczy się fragment akcji „Książki, przez które zginiesz”.). Potem pora na przeskok przez granicę. Musimy dotrzeć do Belize City i przedostać się na jedną z pięknych wysp koralowych, należących do kompleksu Mezoamerykańskiej Rafy Barierowej. Pora sklarować sprzęt na kilka tydzień emocjonujących nurkowań 🙂

tikal gwatemala jeleń przyroda polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Jelonek białoogonowy w Tikal, Peten, Gwatemala (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dni 8-13 Wielki Blue Hole i Mezoamerykańska Rafa Barierowa – nurkowanie w Belize

delfiny belize rafa barierowa nurkowanie polski instruktor przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem
Delfiny, Mezoamerykańska Rafa Barierowa w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2010)

Karaibskie wysepki w Belizecayos, są długie i dosyć wąskie. W przeszłości służyły piratom z Karaibów i da się zauważyć, że trochę tego klimatu nadal tutaj zostało. Jeszcze dawniej Majom. Zalogujemy się na najdłuższej z nich – słynnej Ambergris Caye. Mieści się tu słynne San Pedro, o którego plażach tak czule śpiewała Madonna… Dziś tradycyjna drewniana architektura jest już, niestety, coraz częściej wypierana przez betonowe apartamentowce, które zdaniem ich konstruktorów mają lepiej opierać się wiatrom. Pożyjemy – zobaczymy…

belize zachód słońca polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Zachód Słońca nad cayos, Morze Karaibskie, Belize, wycieczka objazdowa z polskim przewodnikiem

Po wyspie najwygodniej poruszać się golfcartami, które można wypożyczać na godziny albo na całe dni. Do centum nurkowego na pewno nie będziemy mieć daleko, jednak po nurkowaniach warto wybrać się na zwiedzanie zakamarków wyspy. Manglar – przepastne lasy namorzynowe nadal skrywają sporo życia. Możemy zrobić również konkurs na to, kto znajdzie najlepsze miejsce na najbardziej malownicze wschody i zachody Słońca, bo w końcu są wakacje, a kto rano wstaje…

belize zachód słońca kajak polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Zachód Słońca na Morzu Karaibskim, Belize (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Nurkowanie w Belize

belize, ameryka, karaiby, nurkowanie, zeglowanie, wyjazdy, wyprawy, turystyka, zwiedzanie, polski, przewodnik
Mezoamerykańska Rafa Barierowa w Belize, druga co do długości rafa barierowa Ziemi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Planujemy po dwa nurkowania dziennie z jednym wypłynięciem. Chętni i nienasyceni morskich wrażeń będą mogli zaordynować sobie również trzecie. Do niezwykle emocjonujących należały tu niegdyś również nurkowania nocne – dokazywały na nich głównie płaszczki, których świecące oczy to czasem wszystko co wystaje spoda piasku i orlenie, przewabiane światłami naszych latarek. Myślę, że to się nie zmieniło.

holacanthus ciliaris belize rafa barierowa rybka koralowa angelfish nurkowanie polski instruktor przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem
Nefrytek królewski, Mezoamerykańska Rafa Barierowa w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2010)

 

Woda jest oczywiście słona, a fala poza Mezoamerykańską Rafą Barierową wysoka, jak to bywa na morzu. Podwodne krajobrazy to głębokie, rzeźbione falami wąwozy. Mieszkają w nich bardzo licznie padlinożerne rekiny wąsate. Zdarzają się i żarłacze tępogłowe, lecz dla nich najpewniejsze będą atol Turneffe i Wielki Blue Hole. Nurkowanie w przyboju nie jest trudne, wymaga jednak sposobu, który wytłumaczę Wam szczegółowo na miejscu tak, aby nurkowanie nie było dla Was męczące 🙂

pomacanthus arcuatus belize rafa barierowa rybka koralowa angelfish nurkowanie polski instruktor przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem
Ustniczek szary, Mezoamerykańska Rafa Barierowa w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2010)

 

Wypłynięcia na Turneffe Atoll, gdzie 4 IV 1718 r. zdobył pryz Czarnobrody i na Wielki Blue Hole będą całodzienne i będą obejmować po trzy nurkowania (w przypadku Blue Hole’a jest to jedno nurkowanie w studni i dwa nurkowania w atolu na terenie rezerwatu Halfmoon Caye). Ze względu na dość długą drogę i oceaniczne fale, sugeruję awiomarin lub inne medykamenty, które dobrze znosicie w takich sytuacjach.

Wielki Blue Hole, Great Blue Hole, Belize, Mezoamerykańska Rafa Barierowa
Wielki Blue Hole na atolu Half Moon Caye na Mezoamerykańskiej Rafie Barierowej w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dzień 14 – chillout

belize, amanecer, sunrise, wschod, slonca
Wschód Słońca nad Morzem Karaibskim, Ambergris Caye, Belize (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Pora na chillout, na karaibski relaks z prawdziwego zdarzenia. Jeżeli ktoś się uprze sprawdzę czy nie da się tego dnia oblecieć Blue Hole’a i Mezoamerykańskiej Rafy Barierowej z góry. Impreza nie należy do tanich – tyle co nurkowanie na Blue Hole :/ Widok należy jednak do jedynych w swoim rodzaju. Możemy również wybrać się na wycieczkę przez manglar do ruin Majów, dawnej bardzo ważnej faktorii handlowej.

belize góry maya polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy
Wybrzeże Morza Karaibskiego w Belize, wycieczka objazdowa z polskim przewodnikiem

Niewielkie stanowisko archeologiczne Marco Gonzalez jest interesujące z uwagi na ogromną ilość muszli morskich, które były stąd wyprawiane do wnętrza kontynentu – dawni Majowie wykonywali z nich pięknie zdobione hieroglifami instrumenty muzyczne, ale również wykorzystywane jako budulec! Wśród mangrowców będziecie mogli również przetestować swoje ulubione środki przeciw komarom, pewnie milionom komarów… 😉 Na koniec wspomnę, że jednym z narodowych skarbów Belize jest karaibski rum, a sprzęt nurkowy niech się w tzw. międzyczasie suszy…

belize zachód słońca polski przewodnik wycieczka z polskim przewodnikiem archeologiem archeowyprawy katamaran
Zachód Słońca na Morzu Karaibskim, Belize (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień 15 – Do odwrotu już głos trąbki wzywa…

Nadszedł czas na ostatni wschód Słońca nad Morzem Karaibskim. Potem śniadanko, pakowanko i w drogę. Z Belize, prócz zdjęć i wspomnień, warto ze sobą zabrać naprawdę przedni rum i oryginalną czekoladę Majów. Majowie nigdy nie pijali czekolady na słodko… 😉

Belize i Gwatemala z Tikal, Blue Hole i Turneffe Atoll

archeowyprawy alphadivers przemek trzesniowski meksyk belize gwatemala 2022
ARCHEOWYPRAWY: Meksyk, Belize, Gwatemala

Na Mezoamerykańskiej Rafie Barierowej w Belize zanurkowałem po raz pierwszy w 2008 r. Od 2010 r. organizuję regularnie wyprawy do Belize i na Ambergirs Caye oraz do Gwatemali i Tikal. Niniejszy program łączy to co jest najlepszego do osiągnięcia na terenie Belize i Peten na poziomie rekreacyjnym oraz w dostępnym ograniczonym czasie tylko dwóch tygodni, za równo pod względem najlepszych nurkowań, jak i tego co sam chciałbym zobaczyć, gdybym miał tylko tyle czasu do dyspozycji. Jestem pewien, że nie znajdziecie nigdzie lepiej dopracowanego programu wycieczki objazdowej po Belize i Gwatemali w połączeniu z nurkowaniem w Morzu Karaibskim🖖🤠🌴

meksyk gwatemala belize wyprawy wycieczki zwiedzanie meksyku polski przewodnik polskim przewodnikiem przemek trzesniowski
ARCHEOWYPRAWY 2023: Meksyk, Belize, Gwatemala

W sezonie 2026 dostępne będą trzy terminy wyprawy Belize i Gwatemala z Blue Hole: 17-31 stycznia; 31 stycznia – 14 lutego i 14-28 lutego

Koszt wyprawy  4000 EUR przy minimum czterech osobach, albo 3500 EUR przy ośmiu osobach nurkujących. Cena obejmuje wszystkie transfery na terenie Belize i Gwatemali, wszystkie noclegi, przewodników i bilety wstępu. Nie obejmuje wyżywienia, opłat granicznych (20 USD przy każdorazowym wyjeździe z Belize).

Koszty proponowanego przelotu na dzień dzisiejszy:  4810 PLN

opcjonalnie:

    • Wypożyczenie na mejscu kompletu sprzętu nurkowego (automat, BCD, maska, płetwy kaloszowe, wetsuit) – 22,5 USD/dzień
    • Nitrox 32 – 13,5 USD/butla

Informacje i rezerwacje:

Przemek Trześniowski +52 984 876 1504 (WhatsApp) archeoprzewodnik@gmail.com

archeowyprawy meksyk belize gwatemala salwador honduras wycieczki polski przewodnik zwiedzanie ameryki srodkowej mezoameryka
ARCHEOWYPRAWY 2024: Meksyk, Gwatemala, Belize, Salwador i Honduras

Meksyk wycieczka objazdowa Jukatan dwa tygodnie

meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy tajemnice meksyku
 
Meksyk DELUXe, wycieczka objazdowa dwa tygodnie na Jukatanie z polskim archeologiem-przewodnikiem, wycieczki krajoznawcze, Wyprawy do Meksyku, Tajemnice Jukatanu, polski przewodnik, Archeowyprawy

campeche yucatan brama meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Brama na granicy meksykańskich stanów Yucatan i Campeche oraz odważna samotna podróżniczka z Polski (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Witajcie na półwyspie Jukatan 😎🌴 Zapraszam na ARCHEOWYPRAWY po Meksyku – wycieczki z polskim archeologiem-majanistą. Program Tajemnice Jukatanu to najlepszy sposób na maksymalne wkorzystanie dostępnego czasu, by poznać historyczną oraz geologiczną przeszłości Mezoameryki, tajemnice cywilizacji Majów, kuchnię współczesnego Meksyku i skarby środkowoamerykańskiej przyrody. Tę konkretną trasę zaprojektowałem tak, jakbym sam chciał zwiedzić Jukatan, będąc tu po raz pierwszy i mając do dyspozycji jedynie dwa tygodnie 🖖🤠

tulum archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie wycieczki polski przewodnik lazurowe wybrzeże
Riviera Maya – północno-wschodne wybrzeże półwyspu Jukatan i Morza Karaibskiego (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Wycieczka objazdowa Tajemnice Jukatanu to 12 dniowy rajd po najciekawszych przyrodniczo, kulturowo i archeologicznie miejscach meksykańskiej części półwyspu Jukatan i kilka dni doskonałego relaksu na koniec. Zobaczycie wspaniałe kolonialne miasta, jak Campeche, Merida i Valladolid, najsłynniejsze stanowiska archeologiczne jak Calakmul, Becan, Uxmal czy Chichen Itza i wiele takich, o których nigdy nie słyszeliście. Do tego kilka rezerwatów przyrody pełnych dzikiej natury. A wszystko to okraszone wspaniałą meksykańską kuchnią, zdrowymi warzywami i owocami. Serdecznie zapraszam do Meksyku 🖖🤠🌴

mamey archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna owoce warzywa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Jedliście kiedyś mamey? To coś jakby pomiędzy aguacate a chicozapote 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Jukatan – Mundo Maya – Świat Majów

Półwysep Jukatan to najbardziej nietypowa część Stanów Zjednoczonych Meksyku. W porównaniu z innymi prowincjami tego rozległego kraju, nadal stosunkowo niewielu żyje tu Meksykanów. Większość mieszkańców półwyspu nadal stanowi rdzenna ludność – Majowie – grupa etniczna składająca się współcześnie z trzydziestu narodów, mających własne kultury i posługujących się swoimi językami. Majowie to przede wszystkim niesamowita przeszłość tych ziem – na pozostałości ich wspaniałej cywilizacji co krok natykamy się w selwie – środkowoamerykańskiej wersji tropikalnej dżungli.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna owoce warzywa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Wycieczka objazdowa Tajemnice Jukatanu to kalejdoskop wrażeń kulinarnych: świeżych owoców, warzyw i masy egzotycznych przypraw (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Piramidy Majów, zorientowane astronomicznie i zanurzone w kosmologicznym krajobrazie miasta to klucz do zrozumienia ich sposobu postrzegania rzeczywistości. Do dziś w żadnym ze współczesnych języków Majów nie ma słów takich, jak natura czy religia – w ich żyjącej przestrzeni wszystkie siły natury są z sobą splecione. Nie było też aktywności ludzkich, które pozostawałyby bez wpływu na wszechświat. Wspaniałą cywilizację Majów pochłonęła dżungla.

Jukatan, matecznik przyrody

mordrowronka archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Chel – modrowronka, jeden z krukowatych Juaktanu i Meksyku (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Jukatan to bogaty matecznik środkowoamerykańskiej przyrody. Na terenie półwyspu rosną największe obszary pierwotnego lasu, tak po stronie Meksyku jak, Belize i Gwatemali. W przepastnych lasach Peten i Campeche żyje aż pięć gatunków dzikich kotów: jaguar, puma, ocelot, margaj i jaguarundi. Korony drzew, oprócz setek gatunków ptaków, to miejsce bytowania stad czepiaków i wyjców – dwóch gatunków środkowoamerykańskich małp, których nawoływania łatwo pomylić z rykiem jaguara. W ruinach Majów mamy szansę zobaczyć tukany, trogony, piłodzioby, papugi i dzięcioły. Na rozlewiskach odprawiają gody stada barwnych flamingów i dwa gatunki pelikanów…

flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flamingi karmazynowe w locie nad rozlewiskami Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)

krokodyl Meksyk Jukatan lagartos rio ria wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice Jukatanu
Krokodyl na rozlewiskach Ria Lagartos, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień 1 – Powitanie w Meksyku. Ruszamy na spotkanie z Przygodą…

xpujil campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Prawdziwy Meksyk… niewielka osada gdzieś na końcu świata… (fot: P.A. Trześniowski (2023)

Witajcie w Meksyku! Wasz samolot ląduje dość późno. Procedury imigracyjne oraz odbiór bagaży mogą potrwać od cztedziestu minut do nawet dwóch godzin. Nie martwcie się, będę czekał na Was na lotnisku, gdzie jest darmowy internet. Będę zatem prosił o informacje o Waszym statusie. Ruszamy razem na wycieczkę objazdową dookoła meksykańskiej części półwyspu Jukatan. Zaczynamy od Tulum, gdzie będziecie mogli zjeść kolację, odświeżyć się po podróży i wygodnie zasnąć.

Dzień 2 – Tulum i spotkanie z szamanem w rezerwacie Majów

tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Riviera Maya – tu Słońce wstaje najwcześniej dla całego Meksyku. Nic dziwnego, że tutejsze miasta Majów nosiły nazwy jak Miasto Świtu czy Tam Gdzie Wstaje Dzień (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Lot na zachód przez Ocean Atlantycki i zmiana stref czasowych sprawi, że będziecie dosyć wcześnie na nogach. Będąc na wschodnim wybrzeżu półwyspu Jukatan – słynnym Riviera Maya, możemy zacząć ten dzień od powitania wschodzącego Słońca nad Morzem Karaibskim. W oprawie morskich fal i towarzystwie pelikanów to wyjątkowe wydarzenie. Posłuchamy o geologicznej przeszłości półwyspu Jukatan, kolonizacji kontynentów Ameryk przez gatunek ludzki oraz szlakach handlowych dawnej Mezoameryki, które biegły m.in. wzdłuż wschodniego wybrzeża Jukatanu.

Kulinarna legenda wschodniego wybrzeża Jukatanu

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna nopal wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Sałatka z awokado i kaktusów nopal (fot: P.A. Trześniowski 2021)

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna salsa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Startery… od lewej guacamole, po prawej salsa pico de gallo, a w centrum chiles jalapeños en escabeche – najlepsza marynata na Riviera Maya (fot: P. A. Trześniowski 2021)

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna chille relleno quesadillas wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Quesadillas w Tulum. Quintana Roo, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Następnie udamy się na śniadnie w najstarszej restauracji Tulum. To legendarne miejsce, gdzie meksykańska kuchnia jest serwowana jeszcze w wersji bezpiecznej dla Amerykanów i Europejczyków 😉 Po śniadaniu pora na kantor, wymianę walut i zakupy świeżych napojów i owoców na nadchodzącą wyprawę. Wreszcie wymeldujemy się z hotelu i wyruszymy w drogę.

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu ołtarz szaman rezerwat Majów
Majański oltarz Cruzoob – w religii Mówiącego Krzyża w rezerwacie Majów. Środkowy krzyż wykonany ze speleotemu wyniesionego z jaskini (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Przejedziemy przez kilka majańskich miejscowości. Tu życie płynie nieco wolniej niż w sąsiedztwie turystycznych kurortów, a w przydrożnych sklepach z rękodziełem słychać język maaya’. Naszym celem jest majański rezerwat, w którym mieści się piękna laguna, w koronach drzew uwijają się małpy, a czasem podobno zdarzają się i pumy… Zwiedzanie rezerwatu zaczniemy od spotkania z h’menem – tak, w Mezoameryce nazywa się szamanów.

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu ołtarz szaman rezerwat Majów
Pom – żywica Protium copal – majańskie kadzidło w trakcie obrzędu oczyszczenia w rezerwacie Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu ołtarz szaman rezerwat Majów
Majański oltarz w rezerwacie Majów w trakcie obrzędu z h’menem (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tajemnice Jukatanu – portale w zaświaty Majów

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu jaskinia cenota rezerwat Majów
Jaskinia z cenotą na dnie w rezerwacie Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Zobaczymy następnie dwie cenoty – zalane wodą jaskinie, w której znaleziono aż 120 szkieletów Majów. Nurkowałem w niej, jako jaskiniowy archeolog podwodny. Posłuchamy zatem o roli jaskiń jako portali w zaświaty w kosmologii dawnej Mezoameryki, a jeśli będziecie zainteresowani, również o nurkowaniu jaskiniowym. Jeżeli starczy Wam odwagi, możecie opuścić się do cenoty na linie…

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu jaskinia cenota rezerwat Majów
Zejście przez portal do majańskich zaświatów – jedno z największych znanych cmenatrzysk Majów, odkryte na dnie cenoty

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu jaskinia cenota rezerwat Majów
Zejście przez portal do majańskich zaświatów – jedno z największych znanych cmenatrzysk Majów, odkryte na dnie cenoty (fot: P.A. Trześniowski 2022)

W tutejszej selwie znaleźć można ruiny dawnych Majów. Wypatrywać jednak będziemy pewnie głównie małp. Tutejszych czepiaków i wyjców. A także ptaków, bowiem zdarzają się tu motmoty, zwane po polsku piłodziobami, chociaż najbardziej charakterystyczną cechą ich budowy, jest zadziwiający ogon. Wydaje się być wysunięty na dwóch długich antenkach. Czepiakom zdarza się zejść na ziemię, gdzie potrafią poruszać się w wyprostowanej pozycji. To zadziwiający widok, który budzi niepokojące skojarzenia. Po spacerze przez selwę, udajemy się nad lagunę. Pora skorzystać z ciepłej i czystej wody. Dla chętnych są też kajaki oraz zip-line’y.

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu laguna rezerwat Majów
Zachód Słońca nad laguną w śródleśnym rezerwacie Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)

małpa calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Czepiak trójbarwny vel spider monkey (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Wizyta w rezerwacie Majów to także jedna z najlepszych okazji do zakupu majańskiego rękodzieła w atrakcyjnych cenach. Kolację zjemy nad kolejną laguną. Z pięknym widokiem na zachodzące Słońce oraz jedną z piramid jednego z najpotężniejszych miast Majów na północy półwyspu Jukatan. Zaśniemy gdzieś niedaleko… 😉

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu laguna rezerwat Majów
Zachód Słońca nad laguną w śródleśnym rezerwacie Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień 3 – Najwyższa piramida Majów na północy półwyspu Jukatan

coba tajemnice jukatanu meksyk wycieczka objazdowa po meksyku wycieczki z polskim przewodnikiem piramida nohoch mul
Piramida Nohoch Mul (42 m) w Coba – najwyższa w północnej części półwyspu Jukatan (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Coba to jedno z najbardziej niedocenianych stanowisk archeologicznych w Meksyku. Sporo turystów ściąga tutaj z uwagi na piramidę Nohoch Mul. Przewodnicy często podają mylne informacje, że jest to najwyższa piramida Jukatanu, czy nawet najwyższa piramida Meksyku. Mając 42 m, Nohoch Mul jest rzeczywiście jedną z wyższych, jednak na samym Jukatanie jeszcze wyższe piramidy prężą się w Calakmul, a ta najwyższa jest w El Mirador. Coba jednakże zasługuje na uwagę z wielu innych powodów. W epoce późnoklasycznej ośrodek ten był stolicą północnego imperium.

kondor sęp sępnik czarny suszenie skrzydeł tajemnice jukatanu meksyk wycieczka objazdowa po meksyku wycieczki z polskim przewodnikiem
Poranna ceremonia suszenia skrzydeł w Coba… Tych, którzy zechcą wstać a wschód Słońca, mogę zabrać na bliskie spotkanie z kondorami w swoje tajne miejsce… 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Z imperialnej stolicy Coba rozchodziła się prawdziwa pajęczyna dróg, służących do błyskawicznego przerzucania wojsk. Centrum tej pajęczyny była specyficzna owalna piramida, nazwana z tego powodu Xaibe. Prekolumbijskie drogi Majówsacbeób nie miały sobie równych. Ciągnęły się czasem dziesiątki kilometrów, a ta najdłuższa z nich – stukilometrowej długości sacbé łączy Coba z odległym miastem Yaxuna, aż pod Chichen Itza.

Coba tajemnice Jukatanu Meksyk wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem piramida Xaibe
Piramida Xaibe w Coba, wybudowana w sercu systemu dróg rozchodzących się z miasta (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Wojownicze księżniczki i kalendarze Majów

Władcy Coba, a właściwie władczynie, bo w Coba rządziły samodzielnie co najmniej dwie cesarzowe, musiały należeć do najbardziej agresywnych koronowanych głów Majów. Opowiemy sobie o enigmatycznych związkach tutejszej dynastii z potężną dynastią Węża (Kaanul). Posłuchamy o sposobach prowadzenia wojen przez Majów, jakże odmiennych od tego co wymyśliliśmy w Europie…

tajemnice Jukatanu kutz indyk pawi wycieczka objazdowa po Meksyku z polskim przewodnikiem coba
Kutz’ – barwny indyk pawi w ruinach Coba (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Posłuchamy również o zdumiewających kalendarzach Majów. Bo Coba słynie z wykutych w skale dat, które początek kalendarza wycofują kwintyliony lat wstecz przed powstaniem Wszechświata. Porozmawiamy o niefortunnej przepowiedni końca świata w 2012 r., wymyślonej przez… dziennikarzy oraz łowców sensacji. W inskrypcjach Majów nigdy nie było tego rodzaju przepowiedni. Majańskie koła czasu będą kręcić się jeszcze długo…

coba stela tajemnice jukatanu meksyk wycieczka objazdowa po meksyku wycieczki z polskim przewodnikiem macanxoc
Stela 1 w grupie Macanxoc zawiera daty w Wielkiej Długiej Rachubie – kalendarzu, którego wyzerowanie przeniosłoby nas wstecz na grubo przed Wielkim Wybuchem. Ciekawe czy sir Roger Penrose o tym wie? 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Po kilku godzinach spędzonych pośród ruin, wyruszymy na północ półwyspu. Zobaczymy ruiny kolonialnego kościoła, który popadł w ruinę w trakcie wielkiej insurekcji Majów w latach 1847-1935 – jedynego udanego indiańskiego powstania na obu kontynentach Ameryk. A potem jeszcze dalej, aż do samego końca, nad Zatokę Meksykańską, ku rozlewiskom Ria Lagartos. To jeden z najwspanialszych mateczników przyrody na półwyspie Jukatan. Piękne, magiczne miejsce…

meksyk ruiny tajemnice jukatanu kosciół wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Ruiny kolonialnego kościoła zniszczonego w trakcie Wielkiej Insurekcji Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tam będa smoki…

Ria Lagartos krokodyl tajemnice Jukatanu Meksyk wycieczki z polskim przewodnikiem
Meksykański czy amerykański? Do Rio Lagartos pojedziemy m.in. by nauczyć się rozpoznawać dwa gatunki występujących tu krokodyli (fot: P.A. Trześniowski 2021)

W Rio Lagartos będą czekały na nas łodzie z doświadczonymi szyprami. Wyruszymy na kilkugodzinny rejs przez rozlewiska Lagartos – nazwane tak przez pierwszych Hiszpanów, którzy bezskutecznie szukali tu pitnej wody, a w zamian znaleźli tylko setki krokodyli. Rozlewiska Ria Lagartos słyną dziś przede wszystkim ze stad barwnych flamingów, które przybywają tutaj na swój sezon godowy. Popłyniemy więc na flamingi, po drodze wypatrując gadów z obu wielkich, występujących tutaj gatunków: krokodyle meksykańskie i amerykańskie.

Flamingi… setki flamingów, tysiące innych ptaków

flamingi rio lagartos ria lagartos archeowyprawy meksyk jukatan polski przewodnik tajemnice Jukatanu
Zapasy godowe flamingów na Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Spotkamy pelikany, kormorany, czaple i rybołowy. Będziemy wypatrywać również młodych skrzypłoczy – słynnych błękitnokrwistych krabów, których linia ewolucyjna sięga setek milionów lat wstecz. Młode osobniki tych organizmów reliktowych pływają po powierzchni odnóżami do góry. Do flamingów trzeba podpływać tak cicho jak się da, na mocno przyduszonych silnikach. Nasi kapitanowie to potrafią, bo nie wybieram do współpracy ludzi niesprawdzonych i przypadkowych 😉

rio lagartos ria lagartos bocian dlawigad mycteria americana Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik tajemnice Jukatanu
Dławigad (Mycteria americana) – tutejsza wersja bociana znad Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zachód Słońca nad Zatoką Meksykańską

Gdy Słońce zacznie chylić się już ku zachodowi, zawrócimy w kierunku Rio Lagartos. Przepłyniemy jednak dalej i wypłyniemy na Zatokę Meksykańską, by zająć najlepszą pozycję widokową. Zdarzają się tu dławigady – specyficzne tutejsze bociany. Zdarzają się też delfiny, które lubią się bawić, towarzysząc łodziom. Ostatni promień zachodzącego Słońca nad horyzontem morza potrafi być zielony…

delfin butlonos tajemnice Jukatanu Ria Rio Lagartos wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem
Delfiny butlonose są częstymi gośćmi w ujściu Ria Lagartos do Zatoki Meksykańskiej o zachodzie Słońca (fot P.A. Trześniowski 2021)

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers sunrise sunset wschod zachod slonca
Zachód Słońca nad Ria Lagartos, Meksyk, Jukatan (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Po zachodzie Słońca wrócimy do Rio Lagartos. Rio Lagartos to dawna wioska rybacka Majów o nazwie Hol Koben. Kiedy nie ma turystów w Lagartos nadal łowi się ryby, a nocami kalmary. Wzdłuż promenady mamy kilka sprawdzonych lokali, które podają świeżą rybę i owoce morza. Jak zawsze, wiemy gdzie jest serwowana najlepsza lokalna kuchnia. Wiemy, że liczba gwiazdek w google’u myli w miejscach, gdzie większość ocen wystawiają wychowani na hamburgerach Amerykanie 😉

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers sunrise sunset wschod zachod slonca
Zachód Słońca nad Rio Lagartos – Hol Koben (fot: P.A. Trześniowski 2023)

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna papadzules wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Hol Koben (Rio Lagartos) to rybacka wioska. Na stołach krolują świeże ryby i owoce morza. Jeśli nie jecie mięsa, rozsądną opcją zdają się papadzules… (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dzień 4 – Wszystkie wschody i zachody Słońca

Jak dobrze wstać skoro świt… W Rio Lagartos powiedzenie takie jest ze wszech miar prawdziwe 😉

archeowyprawy meksyk wyprawy turystyka zwiedzanie sunrise sunset wschod zachod slonca tajemnice Jukatanu Rio Lagartos
Wschód Słońca nad Hol Koben, czyli Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Większość turystów trafia do Rio Lagartos w samym środku dnia. Tyle zajmuje dojazd tutaj z kurortów turystycznych w Cancun czy Playa del Carmen. Jest to, niestety, pora, kiedy przyroda jest najmniej aktywna. Dlatego zamiast jednego rejsu po rozlewiskach Ria Lagartos, my zrobimy aż dwa. I nie w południe, kiedy każda rozsądna białkowa forma życia stara się szukać cienia.

rio lagartos ria lagartos pelikan brunatny Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik
Pelikany brunatne to jeden z najczęściej spotykanych gatunków ptaków w rejonie Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Wypływamy wieczorem, gdy zmiennocieplne krokodyle łapią ostatnie promienie, by zebrać dość energii przed nadchodzącą nocą. Wypływamy też rano, kiedy wszystko, co prowadzi dzienny tryb życia, szuka czegoś do zjedzenia na śniadanie. Poza tym robimy to dla widoków. Dla malowniczych wschodów i zachodów Słońca wśród przyrody nad wodą. A te naprawdę zapadają w pamięć…

rio lagartos ria lagartos czapla modra wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Czaple modre, białe i siwe zwykle polują o świcie (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wielkie żarcie – poranne polowanie wokół Rio Lagartos

Poranek na rozlewiskach Ria Lagartos to czas polujących ptaków brodzących. Wielkie czaple, których mamy tu kilka gatunków, są z zasady płochliwe. Zajęte rybami pozwalają jednak podejść do siebie znacznie bliżej i skorzystamy z tego po całości. Nie mniej aktywne o tej porze są krokodyle. Spróbujemy nauczyć się odróżniać krokodyla meksykańskiego od amerykańskiego.

flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flamingi karmazynowe na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Naszym głównym celem będa jednak oczywiście flamingi. Następnie popłyniemy do Coloradas – słynnych solanek, które w ostrym słońcu nabierają lekko różowego koloru (zdjęcia, które widujecie w Sieci są mocno retuszowane). Po dwóch trzech godzinach rejsu wrócimy na śniadanie do Rio Lagartos. Do wyboru jest hotelowe: pieczywo tostowe i rozpuszczalna kawa, lub… miejskie 😉 czyli uliczne, majańskie na lokalnym rynku 🙂

rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy tajemnice Jukatanu
Młody krokodyl na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Po śniadaniu skoczymy jeszcze przespacerować się przez manglar, gdzie możliwe będzie ostatnie, tym razem już lądowe spotkanie z krokodylami. A potem w drogę, dalej zdobywać Meksyk Wycieczka objazdowa musi przecież rządzić się swoimi prawami 😉

rio lagartos ria lagartos skrzyplocz archeowyprawy meksyk wyprawy turystyka zwiedzanie tajemnice jukatanu meksyk wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem
Młody skrzypłocz – organizm reliktowy na Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tajemnice Jukatanu – zapomniane ruiny

meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Bądź przezorny na drodze… (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Półwysep Jukatan pełen jest stanowisk archeologicznych cywilizacji Majów. Tylko niewielka część z nich jest udostępniona do zwiedzania. W trakcie wycieczki objazdowej dookoła półwyspu mamy jednak szansę zobaczyć sporo takich, do których nie trafiają, bądź bardzo rzadko zaglądają jacykolwiek turyści. Pojedziemy mało popularnymi, mocno zarośniętymi drogami, gdzie dwa auta mają problem, by się minąć na drodze. Na trasie mamy nieprzebadaną piramidę, zbudowaną w architekturze megalitycznej. Później odwiedzimy ruiny kolonialnej hacjendy, z czasów gdy Jukatan stał się światowym imperium sizalu. Zobaczymy też słonawe laguny o magicznych kolorach, gdzie Majowie przed wiekami produkowali sól.

salinas coloradas słone jezioro laguna jukatan meksyk tajemnice jukatanu wyczieczka objazdowa z polskim przewodnikiem
Słonawe laguny na północy Jukatanu mają żywe kolory (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Ruta de los Flamingos

dzika plaża jukatan meksyk tajemnice jukatanu wyczieczka objazdowa z polskim przewodnikiem
Dzika, bezludna plaża na północnym wybrzeżu Jukatanu (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Jadąc wzdłuż północnego wybrzeża półwyspu Jukatan i Zatoki Meksykańskiej dotrzemy do całkowicie dzikiej i bezludnej plaży. Będziemy mogli również zatrzymać się gdzieś nad wodą na rybę. W drodze przez Ruta de Los Flamingos mamy też szansę natykać się na mniejsze stada flamingów. A wreszcie przejedziemy przez epicentrum wielkiego krateru Chicxulub. Choć jego widocznym śladem na powierzchni połwyspu jest dzisiaj tylko Pierścień Cenot, nie mamy wątpliwości, że właśnie tutaj 66 milionów lat temu uderzył asteroid, króry położył kres dinozaurom… z wyjątkiem ptasich 😉

flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flaming karmazynowy (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Białe Miasto Merida

elota merida meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Uliczne rozgrywki w pitz (pok-ta-pok), Merida (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Wieczorem czeka nas spacer po kolonialnym mieście Merida. Stolica stanu Yucatan, była niegdyś światową stolicą sizalu. Dopóki nie wynaleziono syntetycznego zamiennika do produkcji lin okrętowych, wyrastały tutaj fortuny. Miasto Merida, jako jedne z pierwszych, stać było na gazowe oświetlenie ulic. Zobaczymy dom niesławnych konkwistadorów Jukatanu.

alacio canton merida meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Kolonialna architektura Palacio Canton przy Paseo de Montejo, Merida (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Wśród kolonialnej architektury poszukamy śladów wysublimowanych stylów architektonicznych: Churrigueresque i Plateresque. Na kolację będziemy mieć unikalną szansę, aby skosztować kuchni jukateckiej. W okolicach Meridy po dziś dzień wyrabiane są najlepsze sizalowe hamaki oraz kapelusze.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna chaya tajemnice Jukatanu
Crema de chaya i napój chayagra w jednym z naszych ulubionych lokali w Merida (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dzień 5 – Znane i zapomniane miasta Majów

piramida uxmal meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wielka piramida w Uxmal, zwana, zgodnie z kolonialnymi legendami, Piramidą Czarnoksiężnika w Uxmal (fot: P.A. Trześniowski 2021)

O czasach bohaterów…

pałac królewski kabah meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Królewski pałac w Kabah (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kabah i Uxmal – dwa przebogate miasta Majów w regionie Wzgórz Puuc. Dwie połączone sacbé stolice stylu architektonicznego Puuc. Ponieważ zanurzymy się dziś nieco głębiej w tajemnice Majów, pora by opowiedzieć o czasach bohaterów – pierwszych odkrywców ruin Majów, którzy przywrócili zapomniane miasta porzucone w dżungli… Majom, po stuleciach przypisywania ich cywilizacjom starożytnego Egiptu, Indusu, czy nawet zaginionemu trzynastemu plemieniu Izraela. To John Lloyd Stephens oraz Frederick Catherwood, prekursorzy archeologii Majów i Mezoameryki. Stephens i Catherwood byli jako pierwsi lub jedni z pierwszych w wielu stanowiskach, jakie zobaczymy na trasie.

maska witz kawiil chaahk uxmal meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Kolumna masek Potwora Ziemi – Witz na jednym z pałaców w Uxmal (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Kabah i Uxmal – stolice regionu Puuc

Uxmal to stanowisko archeologiczne uznawane za prawdziwą perłę architektury. Rzeczywiście, należy do najpiękniejszych i nie tylko w skali Meksyku. Potężne pałace ozdobione bogatą sztukaterią w stylu archietektonicznym Puuc zapadają w pamięć. Następnie przejeżdżamy do Kabah – miasta partnerskiego, które niewiele ustępuje Uxmal, chociaż ta odkopana i udostępniona do zwiedzania turystycznego część prekolumbijskiego miasta jest w tym wypadku mniejsza.  Tu czeka nas ciąg dalszy tajemnic architektury Puuc oraz xaibé – końcówka sacbé – dawnej majańskiej drogi, która łączyła w przeszłości oba miasta.

Brama Catherwooda

brama catherwooda kabah sklepienie kroksztynowe meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Brama Catherwooda na końcu drogi łączej Kabah i Uxmal (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Staniemy pod Bramą Catherwooda – potężnym, sklepionym łukiem w formie sklepienia kroksztynowego (Majowie, niestety, przez trzy tysiące lat nie wypracowali łuku architektonicznego i mieli przez to problem z budowaniem szerokich pomieszczeń). Brama Catherwooda należy do najszerszych (4,2 m), więc siłą rzeczy jest również jednym z najwyższych sklepień zbudowanych przez Majów (ponad 6 m). Sklepienia Majów nie należały do trwałych – Frederick Catherwood naszkicował Bramę w ruinie. Kabah słynie jednak przede wszystkim z pałacu Codz Pop – z elewacją pokrytą w całości maskami Witz – Potwora Ziemi – jednego z najważniejszych bóstw Majów.

Tajemnice Jukatanu – czultuny, zagadkowe podziemne konstrukcje Majów

maska witz kawiil chaahk uxmal meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Maska Potwora Ziemi – Witz w pałacu Codz Poop w Kabah (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W Kabah i Uxmal porozmawiamy również o czultunach – tajemnicznych podziemnych komorach wykuwanych przez Majów w skale, które w regionie Puuc były cysternami na wodę, natomiast w innych częściach świata Majów do dziś nie wiadomo czym :/ Na pewno jednym z najstarszych ich wynalazków, gdyż te najstarsze sięgają początków osiadłego trybu życia na Nizinach Majów i tam zdają się spełniać funkcję kosmologicznego axis mundi osiedla

pałac królewski kabah meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Królewski pałac w Kabah (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zobaczycie, że w archeologii Majów praktycznie nic nie może obywać się bez ich specyficznej kosmologii/religii. Ponieważ napisałem na ten temat dość wyczerpujący artykuł, opowiem Wam to i owo w drodze do trzeciego wielkiego miasta Majów jakie mamy zobaczyć dzisiaj…

pałac chenes zaginione miasto majów meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Królewski pałac z Zaginionym Mieście Majów 😉 w regionie Chenes (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Tajemnicza stolica regionu Chenes zapomniana w selwie

zoomorficzny portal zaginione miasto majów meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Zoomorficzny portal Potwora Ziemi -Witz – otwarta paszcza Węża, architektoniczne wejście do świętej jaskini w Zaginionym Mieście Majów 😉 w regionie Chenes (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Minąwszy Wzgórza Puuc – właściwie jedyne geologiczne urozmaicenie płaskiego jak stół półwyspu Jukatan, znajdziemy się w regionie Chenes i tu zboczymy mocno z drogi, by zobaczyć jego ukrytą w selwie stolicę. Potężne miasto z licznymi przykładami architektury monumentalnej ale i rezydencyjnej. W przeciwieństwie do pełnego turystów Uxmal, w opuszczonym mieście, do którego naprawdę mało kto dociera, będziecie mogli poczuć się jak odkrywcy 😉

porzucona rezydencja zaginione miasto majów meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jedna z porzuconych rezydencji w Zaginionym Mieście Majów 😉 w regionie Chenes (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Zobaczymy wielkie pałace, bogato zdobione dwory, wieże i… niesamowite Paszcze Potwora Ziemi – Witz, rozwiązania architektoniczne i ikonograficzne charakterystyczne dla stylu architektonicznego Chenes, lecz chętnie zapożyczane zarówno w Rio Bec jak i w Puuc. Różnice między stylami Puuc i Chenes nie są oczywiste, jednak po tym dniu powinniście być w stanie sami już je wychwycić. Ze względu na trudny dojazd, bardzo rzadko spotykam tutaj kogokolwiek. Dlatego również niechętnie ujawniam nazwę tego stanowiska 😉

porzucona rezydencja zaginione miasto majów meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jedna z porzuconych rezydencji w Zaginionym Mieście Majów 😉 w regionie Chenes (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Na wieczór zajedziemy do San Francisco de Campeche, gdzie znów zamieszkamy w kolonialnym centrum, wewnątrz słynnych fortyfikacji miejskich, zbudowanych przeciwko piratom. W planach wieczorny spacer na najprawdziwszą czekoladę wśród najwspanialszej kolonialnej architektury i spotkanie ze stylem architektonicznnym Churrigueresque 🙂

campeche czekolada chocolateria meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Najlepsza chocolateria w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień 6 – Campeche, Bractwo Wybrzeża i Tajemnice Majów

campeche jukatan meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Parroquia de Nuestra Señora de la Inmaculada Concepción, Santa Iglesia Catedral czyli katedra w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

campeche mercado meksykańska kuchnia meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Meksykańska kuchnia – empanadas i sok pomarańczowy, czyli pyszne śniadanie na mercado w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Piraci i korsarze…

campeche brama morza meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Puerta de la Mar – Barama Morza w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

San Francisco de Campeche to jedyne miasto w Ameryce Środkowej, które może pochwalić się zachowanymi fortyfikacjami miejskimi. Wybudowano je przeciw piratom, którzy kilkakrotnie atakowali, zdobywali i rabowali miasto. Na piratów wprawdzie nie pomogło, lecz silne mury miejskie uratowały później Meksykanów przed atakami Majów w tracie Wielkiej Insurekcji 1847-1935.

campeche san francisco meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Nocny spacer po San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Słynne Bractwo Wybrzeża z Tortugi regularnie łupiło nie tylko floty, ale również całe hiszpańskie miasta. Korsarscy kapitanowie, jak Henry Morgan, późniejszy gubernator Jamajki, François l’Olonnais, Michel de Grammont, Laurens de Graaf, Nicholas van Hoorn, czy Edward Mansvelt, przechodzili do legend. Morgan, kóry był jednym ze współzałożycieli Bractwa Wybrzeża, złupił dwie wypelnione towarami fregaty, stojące na kotwicy w Campeche.

campeche brama ziemi meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Puerta de la Tierra – Barama Ziemi w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Opowiemy sobie o czasach piratów i korsarzy oraz o dzisiejszych poszukiwaczach zrabowanych przez nich skarbów. O Bractwie Wybrzeża z Tortugi i Republice Piratów z Nassau, o kodeksie pirackim, a nawet polskich piratach na zakręcie polskiej historii… Odwiedzimy Muzeum Archeologii Podwodnej, a następnie dwa muzea Majów – wszystkie trzy umieszczone w fortach wzniesionych przeciwko piratom. Muzea Majów w Campeche kryją prawdziwe skarby…

jadeit maska władcy skarby majów campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jadeitowa maska Yuknoom Took’ K’awiila, boskiego władcy dynastii Węża (Kaanul) z Calakmul. Ekspozycja Museo de Arquitectura Maya Baluarte de Nuestra Señora de la Soledad w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Jadeit – skarby Majów

jadeit maska władcy skarby majów campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jadeitowa maska Yuknoom Ch’een II Wielkiego, boskiego władcy dynastii Węża (Kaanul) z Calakmul. Ekspozycja Museo de Arqueología Maya Fuerte de San Miguel w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Majowie praktycznie nie mieli dostępu do złota. W Mezoameryce rolę złota zajmowały zielone kamienie, jak jadeit, malachit czy serpentynit. Właśnie z tych minerałów wykonywane były słynne maski boskich władców Majów. Jedne z najwspanialszych, te pochodzące z Calakmul, możemy podziwiać na żywo właśnie w muzeach w Campeche. Są tu jadeitowe maski Yuknoom Ch’ena II Wielkiego, Yuknoom Yicha’ak K’ahka i Yuknoom Took K’awilla.

meksyk wyprawy wycieczki jukatan pelikan zachód słońca tajemnice jukatanu campeche
Pelikan na tle Słońca zachodzącego nad Zatoką Meksykańską w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Czeka nas znowu zachód Słońca. Tym razem na promenadzie, nad Zatoką Meksykańską. A potem wieczorny spacer pośród najwspanialszej kolonialnej architektury i spotkanie ze stylem architektonicznnym Churrigueresque 🙂

campeche atardecer zachód słońca sunset meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Malowniczy zachód Słońca nad Zatoką Meksykańską w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dzień 7 – Rajd przez Campeche

campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Monte to termin, którym określa się na Juaktanie wszystko to, co położone jest poza granicami osad ludzkich… (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Pałac Pięciu Pięter i maski boga Słońca

 

edzna piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Pałac Pięciu Pięter to najdalej wysunięta na południe budowla w stylu architektonicznym Puuc (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Po śniadaniu w kolonialnej restauracji wymeldowujemy się z hotelu i ruszamy w rajd przez rozległy stan Campeche. Po drodze najpierw Edzna, jedno z większych, a zarazem najstarszych miast Majów.  Od najdawniejszych czasów otoczone było fosą. Nic dziwnego, bo w przeszłości narażało się potężnym, jak władcy Coba czy wężowładcy Calakmul, w obu wypadkach kilka klas wagowych wyżej niż Edzna. Ambitne miasto może się dziś jednak pochwalić wspaniałym Pałacem Pięciu Pięter (Majowie z zasady mieli problem z wybudowaniem dwóch pięter jedno na drugim, tutaj również musiano użyć podstępu).

https://archeologia.edu.pl/wp-content/uploads/2025/06/Edzna-2402141335-KinichAjaw.jpg
Maska architektoniczna Kinich Ahau – boga zachodzącego Słońca w Edzna (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Edzna to gigantyczne stanowisko. Z największych ciekawostek zobaczymy tu wielkie maski K’inich Ahau  – Promienistego Pana, czyli boga Słońca, które zdobią elewację wczesnoklasycznej budowli. Szczęśliwie zachowane, bo przysypane gruzem, oparły się gorliwości Hiszpanów, którzy chętnie dewastowali wszelkie tego typu pozostałości dawnych kultur.

edzna piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Główny akropol w Edzna, Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tajemnice Jukatanu – Paszcza potwora Ziemi

portal zoomorficzny campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Portal zoomorficzny – Paszcza Potwora Ziemi – Witz na jednym ze stanowisk archeologicznych w regionie Chenes, Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Następnie pojedziemy na południowy-wschód. Zobaczymy po drodze jedną z najwspanialszych pereł stylu architektonicznego Chenes, z pięknym zoomorficznym portalem – wspaniałym elementem ikonograficznym tak chętnie zapożyczanym w stylach Puuc i Rio Bec, i wieżami, które z założenia miały naśladować strzeliste piramidy Peten. Na wieczór musimy dotrzeć do Xpujil, jadąc przez najrzadziej zaludnioną i ciągle jeszcze dość dziką część Jukatanu.

wieże rio bec campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Pałac Trzech Wież w Rio Bec, ewenement architektoniczny na skalę nie tylko regionu (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Przed kolacją w lokalnej jadłodajni serwującej najlepsze quesadillas na terenie półwyspu, wybierzemy się na spacer po stanowisku Xpuhil I. Tam zapoznamy się z podstawami stylu architektonicznego Rio Bec. Wspaniały Pałac Trzech Wież to jedna z najsłynniejszych budowli Majów. W spokojne dni po południu często spotykam tu lisy szare, zaś za pałacem często poluje para sokołów białogardłych. Xpujil to logistyczne centrum naszych operacji w południowo-wschodnim Campeche – zostajemy tu na trzy noce, by wycisnąć ile się da z okolicznych, położonych głęboko w dzikiej selwie stanowisk archeologicznych.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna quesadilla wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
W Meksyku najlepsze quesadille serwują w Xpujil. Uwielbiamy je cały rok i nikt nie jest po nich głodny… Można je wziąć na wynos, warto na całodzienne wycieczki do Calakmul czy Becan (fot: P.A. Trześniowski 2023)

xpujil campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Oprócz kulinarnych specjałów w jednym z naszych ulubionych lokali dodatkową atrakcją mogą stać się rozgrywki piłkarskie 😉 (fot: P.A. Trześniowski (2023)

Dzień 8 – Region Rio Bec

kuchnia meksyku xpujil campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jedna z tutejszych opcji śniadaniowych: empandas – ser i warzywa zawijane w pierożki z tortilli. Południowo-wschodnie Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Stolica regionu Rio Bec

becan piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wczesnoklasyczna piramida IX w Becan, wzniesiona w stylu Peten z późniejszymi modyfikacjami w późnym i schyłkowym klasyku (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Po śniadaniu z najlepszą lokalną kuchnią w dobrze sprawdzonym miejscu (świetne huevos rancheros i napoje z owoców) pojedziemy do Becan. Zobaczycie kolejne ukryte w lesie miasto Majów. Becan jest otoczone głęboką suchą fosą z wysokim przedpiersiem. Prowadzi przez nią siedem mostów, a stanowisko wzięło od niej swoją współczesną nazwę (Droga Węża – Ruppert uważał, że fosa wygląda, jakby była wyryta przez potężnego węża). To stolica regionu Rio Bec, jednak z uwagi na brak jakichkolwiek odnalezionych tutaj inskrypcji należy do najbardziej tajemniczych stanowisk archeologicznych związanych z cywilizacją Majów.

becan piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Schodami w górę, schodami w dół. Piramida IX w Becan (fot: P.A. Trześniowski 2019)

W tym pełnym zakamarków i ukrytych przejść mieście spędzimy kolejne kilka godzin. Na piramidy Becan nadal można się wspinać (to pierwsze takie stanowisko spośród odwiedzanych przez nas na trasie). W spokojne dni widuję tutaj tukany i trogony. Weźmiemy z sobą prowiant i spróbujemy urządzić piknik na szczycie jednej z piramid. Znam miejsce, gdzie w cieniu i z przyjemnym przewiewem można przypatrywać się polowaniom pary sokołów białogardłych.

becan portal zoomorficzny chenes piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Znajomy widok – zoomorficzny portal w stylu Chenes, tym razem na szczycie piramidy X w Becan – oczywiście schyłkowoklasyczny dodatek do wcześniejszej konstrukcji (fot: P.A. Trześniowski 2023)

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers
Sokół białogardły jak na wyciągnięcie ręki. Znane nam pary tych drapieżników polują nieopodal wybranych piramid na czterech stanowiskach archeologicznych Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dom Paszczy Węża i jeszcze dalej w selwę

chicanna portal zoomorficzny chenes campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Podwójny portal zoomorficzny w stylu Chenes w samym sercu regionu Rio Bec – architektoniczny ewenement na skalę świata Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Później, jeśli nie będziecie mieć jeszcze dość architektury Majów, zobaczymy Chicanna – kolejne z satelitarnych stanowisk Becan, gdzie mamy znakomite przykłady mieszanki stylów Rio Bec i Chenes. A następnie pojedziemy do jednego z bardziej oddalonych, ukrytych w selwie stanowisk w rejonie Xpujil, ale takiego, do którego daje się jeszcze dotrzeć samochodem 😉 Tam zobaczycie najbardziej niesamowity amalgamat stylów Rio Bec, Chenes i Puuc w ramach jednej budowli.

chicanna portal zoomorficzny chenes campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Dom Paszczy Węża – zoomorficzny portal w stylu Chenes od którego stanowisko archeologiczne Chicanna wzięło swoją nazwę (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Archeologicznie to nieduże stanowisko, składające się z zaledwie kilku dworków natomiast aż trzy z nich mają piękne zoomorficzne portale, a jego umiejscowienie w głębi lasu daje szansę na kolejny bliski kontakt z przyrodą. Zabieramy prowiant i tutaj, u stóp najwspanialszego dworu, będącego mieszanką aż trzech stylów architektonicznych zrobimy sobie piknik.

wieże rio bec portal zoomorficzny chenes campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Perfekcyna mieszanka stylów architektonicznych Rio Bec, Chenes i Puuc w ramach najbardziej eklektycznego dworku w regionie Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

W ruinach bardzo często pojawiają się stada wyjców, czasem znacznie rzadsze od nich, zagrożone wymarciem czepiaki. Z dala od ludzkich osiedli, bardzo często zdarzają się tu małpy obu występujących na Jukatanie gatunków.  Poluje tutaj również para sokołów białogardłych, a po drodze do ruin jest aguada, gdzie czasem zaglądają tapiry i inni mieszkańcy tropikalnego lasu podzwrotnikowego.

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers
Młodziutki czarny wyjec jukatański (Alouatta pigra) na jednym ze stanowisk archeologicznych w regionie Rio Bec w południowo-wschodnim Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dzień 9 – Królestwo Węża I – późnoklasyczna stolica hegemonii

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna mnotuelnos rancheros wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Najpyszniejsze huevos motulenos  w południowo-wschodnim Campeche. W tym lokalu serwują również świetne soki ze świeżych owoców (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Stolica Węży

calakmul piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wielka Piramida II w Calakmul ze szczytu piramidy VII (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Calakmul to druga stolica Drugiego Królestwa Węża… – siedziba najpotężniejszej dynastii Majów u szczytu jej prosperity. W ciągu dwóch kolejnych dni postaram się opowiedzieć całą jej historię (na temat Węży napisałem serię artykułów dla „Archeowieści”), jednak jeśli czytaliście Sagę Ognia i Lodu G.R.R Martina wiedzcie, że jego Lannisterowie mogli być śmiało wzorowani na Kaanul 😉

calakmul glify campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Uxte’tuun – Trzy Kamienie – tak niegdyś nazywało się państwo ze stolicą w Calakmul. Glify na jednej z majańskich stel na schodach Piramidy Wenus (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Matecznik dzikiej przyrody Ameryki Środkowej

Porzucone przed tysiącem lat miasto, położone jest w samym sercu olbrzymiego Rezerwatu Biosfery Calakmul (największy pojedynczy skrawek dzikiego lasu Meksyku). Żyje tu masa zwierząt, w tym pięć gatunków kotów: jaguar, puma, ocelot, margaj i jaguarundi. Oczywiście dzikie koty nie są przywiązane do drzew – jaguara czy pumę miałem zaszczyt widzieć jak dotąd raz, drogę do Calakmul dosyć często jednak przebiegały mi jaguarundi. Do drzew natomiast praktycznie przybite są małpy – stada wyjców wchodzące sobie w drogę to głośny spektal dźwięku.

ocelot dziki kot meksyk leopard campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Sac xikin – ocelot (Leopardus pardalis), trzeci z pięciu dzikich kotów Ameryki Środkowej (fot: P.A. Trześniowski 2010)

Najwyższe piramidy w meksykańskiej części Jukatanu

Będziemy mieli szansę obejrzeć ten las z góry, wspinając się na najwyższe piramidy w meksykańskiej części Jukatanu (obie mają mniej więcej po 50 m). W przejrzyste dni sokole oko wypatrzy ze szczytów odległą o 40 km potężną piramidę triadyczną La Danta w El Mirador (Peten, Gwatemala) – preklasyczną stolicę Pierwszego Królestwa Węża. Wśród drzew zdarzają się dzięcioły, kolibry, tukany, trogony. Wśród krzewów pekari i indyki pawie.

calakmul piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Piramida I w Calakmul wycelowana jest dłuższą krawędzią w potężną piramidę triadyczną La Danta w odległym o 40 km El Mirador (Peten, Gwatemala), choć jej szczyt niełatwo wypatrzyć samodzielnie bez wcześniejszego wskazania. Widok ze szczytu Wielkiej Piramidy II (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Największa zdrada na Nizinach Majów

calakmul piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Widok na zielony ocean selwy ze szczytu Wielkiej Piramidy II w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wyprawa do Calakmul zajmuje cały dzień, więc trzeba zabrać ze sobą wodę i jedzenie (na miejscu nie da się nic kupić). Ruiny są naprawdę rozległe i jest tutaj sporo miejsc, gdzie możemy wygodnie usiąść, odpocząć w cieniu wielkich drzew i zjeść. Calakmul to przede wszystkim opowieść o Yuknoomach… Trzech kolejnych boskich władcach dynastii Kaanul i imperatorach Uxte’ tuun, bo tak nazywało się tutejsze państwo, którego Calakmul (oryginalnie Chiiknahb’) było stolicą.

calakmul piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wielka Piramida II w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Będzie opowieść o ich potędze, a potem o wielkiej klęsce, która przewróciła imperium niczym domek z kart. Będzie opowieść i o czwartym, ostatnim władcy Kaanul i o największej zdradzie na Nizinach Majów, której nie powstydziliby się Lannisterowie.

Na temat dynastii Węża i wieków zmagań Kaanul z ich odwiecznymi adwersarzami – Tikal napisałem szereg artykułów popularno-naukowych, z którymi oczywiście warto zapoznać się przed rozpoczęciem wycieczki 😉

Powyższy korpus nie wyczerpuje oczywiście tematu i nie jest na pewno moim ostatnim słowem w tej kwestii – kilka kolejnych części jest już w trakcie pisania i w redakcji, a jeśli uzbieram kiedyś fundusze, być może któregoś dnia będzie z tego książka…

Wulkan nietoperzy

Po południu, odwiedzimy jeszcze pobliskie stanowisko ze wspaniałym wczesnoklasycznym reliefem, a potem Wulkanem Nietoperzy! Z czeluści potężnego leja krasowego co wieczór wylatuje na nocne polowanie kilka milionów małych skrzydlatych stworków. Poruszając się w górę po trajektoriach spiralnych, tworzą swoisty wir. Fenomen trwa zwykle na godzinę przed oraz do pół godziny po zachodzie Słońca.

calakmul stela campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Stanowiska archeologiczne w selwie to obraz codziennej walki ostatnich śladów cywilizacji Majów z powracającą na swój teren przyrodą (fot: P.A. Trześniowski 2020)

małpy calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Czepiaki trójbarwne w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Dzień 10 – Królestwo Węża II – piramidy triadyczne i zagadka korzeni Kaanul

dzibanche piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Środkowoklasyczna Piramida Kormoranów w Dzibanche, wzniesiona w stylu Peten, lecz z elementami środkowomeksykańskiego stylu architektonicznego talud-tablero. Lokalny dialekt architektoniczny – podwójne pilastry, widać na ścianie świątyni na szczycie piramidy (fot: P.A. Trześniowski 2020)

To dziwne, ale archeolodzy bardzo długo szukali stolicy dynastii Węża (Kaanul). O pasjonującej historii tych poszukiwań opowiem, jednak najciekawszy był finał: w 1993 r., kiedy po kilku dekadach ustalono, że stolicą dynastii Węża musiało być Calakmul, w kilka miesięcy później odkryto schody hieroglificzne w Dzibanche, pełne glifów herbowych z głową Węża… To nie był koniec i końca nadal nie widać, a awantury (tak czasem kończą się niektóre wykłady na konferencjach) o pochodzenie najpotężniejszej spośród dynastii Majów trwają 😉

matapalo figowiec campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Matapalo – pasożytnicza forma figowca na stanowisku archeologicznym Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Pierwsza stolica Węży?

dzibanche piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Środkowoklasyczna Piramida Kormoranów w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Pierwszą stolicą Drugiego Królestwa Węża było Dzibanche – miasto splądrowane później w trakcie ich wojny domowej. Zobaczymy tu wczesnoklasyczne piramidy i poszukamy związków architektonicznych z niektórymi budowlami z Calakmul. Zobaczymy też elementy środkowomeksykańskiego stylu talud-tablero na niektórych z nich. Ślady świadczące o zagadkowych relacjach dynastii Węża (Kaanul) w epoce środkowoklasycznej z Teotihuacan – odległym środkowomeksykańskim hegemonem, który przez długie stulecia był najpotężniejszym i najbardziej nieprzejednanym wrogiem Węży…

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers
Czarny wyjec jukatański (Alouatta pigra) – zdarzają się w też Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dom Słońca – piramida triadyczna

dzibanche piramida triadyczna kinichnah campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Szczytowa część wczesnoklasycznej piramidy triadycznej w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Na jednym ze stanowisk satelitarnych Dzibanche zobaczymy też pierwszą piramidę triadyczną – specyficzną budowlę o konstrukcji fraktalnej, świadczącą o co najmniej kulturowych związkach gniazda Węży z potężnym preklasycznym imperium Majów w Niecce Mirador-Calakmul, gdzie we wcześniejszej epoce rozwinął się i panował ten typ architektury.

lis szary wirgiński archeowyprawy meksyk jukatan przyroda natura zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Chomak – szary lis wirgiński. Spotykamy je często w ruinach Becan, Calakmul, Dzibanche i wielu mniejszych stanowisk w regionie Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wspomniana piramida jest już jednak wczesnoklasyczna, a więc dosyć późna, jak na ten szczególny typ architektury. Czy wczesnoklasyczne Dzibanche mogło być kolebką dynastii Węża?! Opowiem dlaczego nie oraz o zaciekłych sporach archeologów na ten temat.

dzibanche piramida triadyczna kinichnah campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wyścig na schodach wczesnoklasycznej piramidy triadycznej w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Zagadka kolebki dynastii Węża – Ichkabal

ichkabal piramida triadyczna meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Panorama ze szczytu preklasycznej piramidy triadycznej w Ichkabal (fot: P.A. Trześniowski 2025)

Być może było nią odległe o 11 km w linii prostej preklasyczne stanowisko Ichkabal – jedyne miasto Majów na terenie Meksyku z preklasyczną – triadyczną architekturą (taką jak w El Mirador), udostępnione dla ruchu turystycznego. Zostało ono porzucone pod koniec preklasyku, podobnie jak wielkie stolice w Niecce Mirador-Calakmul. Wiele wskazuje, że kolebką Węży mogły być jednak właśnie tamte gigantyczne stolice w dzisiejszym gwatemalskim departamencie Peten: El Mirador, Nakbe, Yaxnohcah i El Tintal… Spory będą trwać jeszcze długo.

ichkabal piramida triadyczna meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Panorama ze szczytu preklasycznej piramidy triadycznej w Ichkabal (fot: P.A. Trześniowski 2025)

Badania w Ichkabal nie zostały, niestety, przeprowadzone we właściwy sposób. Stanowisko to długo jeszcze nie powinno być otwierane dla ruchu turystycznego. W efekcie niczego wiążącego ani zmieniającego naszą wiedzę na temat dyastii Węża nie znaleziono. Skoro jednak otwarto je w styczniu 2025, z pewnością warto złożyć tutaj wizytę. Na piramidy wielkie niczym góry można na szczęście wchodzić. Nie można robić zdjęć bez pozwolenia porządnym aparatem. Po wizycie w ruinach pojedziemy nad lagunę Bacalar. Pora dla odmiany zanurzyć się w wodzie 😉

UWAGA: Ze względu na porę deszczową dojazd do Ichkabal i Dzibanche jest w lipcu niemożliwy. W zależności od tego jak będą rozkładać się deszcze na przestrzeni miesiąca, jeśli nic się nie zmieni, pojedziemy prosto nad lagunę Bacalar i być może znajdziemy wtedy nawet czas na rejs po Lagunie Siedmiu Kolorów 😉

Dzień 11 – Wschód Słońca na wschodnim wybrzeżu Jukatanu i laguna Bacalar

bacalar yoga wschód słońca laguna archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Wschód Słońca nad laguną Bacalar. Prywatny pomost w jednym z zaprzyjaźnionych resortów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Bacalar to kolejna turystyczna legenda na mapie Meksyku. Miasto słynie z hiszpańskiego fortu, który został zdobyty w trakcie Wielkiej Insurekcji Majów (1847-1935). Przede wszystkim jednak słynie ze zbiornika wodnego, zwanego poetycko Laguną Siedmiu Kolorów. Staram się zatem omijać zatłoczone miejsca, lokując się tuż przy lagunie, z bezpośrednim dostępem do wody, więc jak najdalej od miasta.

bacalar wschód słońca laguna archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Wschód Słońca nad laguną Bacalar. Prywatny pomost w jednym z zaprzyjaźnionych resortów (fot: P.A. Trześniowski 2025)

Starania te spłacam pięknym wschodem Słońca oraz dziką przyrodą, która głośno wita każdy nowy dzień. Wśród okolicznych drzew warto zwracać uwagę na ptaki. Oprócz gatunków brodzących – oczywistych na wybrzeżu ogromnego zbiornika wodnego, zdarzają się tu kolibry, tukany, trogony, motmoty i modrowronki. Można, a właściwie to warto pożyczyć teraz kajaki i popływać po lagunie. Nad laguną Bacalar możemy zostać do jakiejś jedenastej. Przed nami jednak droga…

bacalar wschód słońca laguna archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Wschód Słońca nad laguną Bacalar. Prywatny pomost w jednym z zaprzyjaźnionych resortów (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Korytarz Peten I

limones stanowisko archeologiczne meksyk jukatan quintana roo zwiedzanie meksyku polski przewodnik wycieczka objazdowa z polskim przewodnikiem
Klasyczna piramida w stylu Peten w Korytarzu Peten (fot: P.A. Trześniowski 2010)

W powrotnej drodze na Riviera Maya przejedziemy przez małe stanowisko archeologiczne, gdzie zobaczymy graniastą piramidę w czystym stylu architektonicznym Peten. Stylu charakterystycznym przecież dla departamentu Peten w Gwatemali. Na wschodzie półwyspu Jukatan, w meksykańskim stanie Quintana Roo mamy jednak do czynienia z kulturowym zjawiskiem, którego pozostałością w architekturze są stanowiska archeologiczne z piramidami zbudowanymi właśnie w stylu Peten. Archeologia Majów jak dotąd nie wyjaśnia natury tego wpływu.

Stolica wielkiej insurekcji Majów

owoce warzywa meksyk targowisko rynek mercado archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Świeże warzywa i owoce na mercado – targowisku w Valladolid (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Następnie przejedziemy przez Felipe Carillo Puerto – dawne Noj Kan Santa Cruz – miasto założone przez Majów podczas Wielkiej Insurekcji (1847-1935). Znajduje się tu prawdopodobnie jedyny na Ziemi kościół zbudowany rękoma kolonialnych jeńców pod kontrolą indiańskich – majańskich nadzorców (Jukatekowie, późniejsi Meksykanie, którzy po upadku Wicekrólestwa Hiszpanii w 1821 r. założyli na terenie półwyspu niepodległe państwo, sprzedawali Majów jako niewolników do kopalni na Kubie). Zatrzymamy się tu na późne majańskie śniadanie albo wczesny obiad.

Kolonialne Valladolid

majowie zocalo valladolid fiesta meksyk targowisko rynek mercado archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Magiczny wieczór ze współczesnymi Majami w kolonialnym Valladolid (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Pora na trzecie z kolonialnych miast pobudowanych przez niesławnych konkwistadorów Jukatanu, Hiszpanów z rodu Montejo. Valladolid jest z nich najmniejsze, ale na pewno nie najmniej interesujące. To tutaj, od egzekucji domniemanego przywódcy przyszłego majańskiego powstania, rozpoczęła się rzeczywiście w 1847 r.  Wielka Insurekcja Majów. Tutejsze kościoły i część kamienic pobudowane są z materiału pochodzącego z rozebranych piramid i świątyń znajdującego się tu uprzednio miasta Majów – Zaci. Znajduje się tu także święta cenota Majów o tej samej nazwie. W Valladolid możemy zakosztować znów jukateckiej albo majańskiej kuchni (jest crema de chaya!).

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna alpha-divers chaya
Crema de Chaya w jednej z klimatycznych restauracji w Valaldolid (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dzień 12 – Chichen Itza – jeden z Siedmiu Cudów Świata

chichen itza piramida kukulkana wycieczki z polskim przewodnikiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Słynna Piramida Kukulkana w Chichen Itza, najsłynniejsza budowla w stylu architektonicznym Maya Toltec (fot: P.A. Trześniowski 2016)

Poranek w Valladolid to również doskonała pora na spacer, bo pastelowe barwy kolonialnych budowli Valladolid prezentują się pięknie przy wschodzącym Słońcu. Proponuję śniadanie w atrium najstarszego kolonialnego hotelu w mieście. Opowiem parę słów o jego historii. Do Chichen Itza mamy wprawdzie niecałą godzinę drogi, jednakże chciałbym wyjechać jak najwcześniej, by dać Wam potem więcej czasu na delektowanie się głównymi atrakcjami programu.

Siedem Cudów Świata

chichen itza świątynia wojowników wycieczki z polskim przewodnikiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Słynna Piramida Kukulkana w Chichen Itza, najsłynniejsza budowla w stylu architektonicznym Maya Toltec (fot: P.A. Trześniowski 2016)

Chociaż nie zgadzam się ze współczesną listą Siedmiu Cudów Świata, uważając, że spośród stanowisk archeologicznych Mezoameryki, palma pierszeństwa należy się dzisiaj Tikal, bardzo szanuję to miejsce. Po trzecie dlatego, że jest tu Święta Cenota oraz Cenote Holmul – jedne z najważniejszych stanowisk jaskiniowej archeologii podwodnej. Po drugie dlatego, że historia badań Chichen Itza to historia archeologii Majów.

chichen itza viejo wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Świątynia Sowy w Chichen Itza, wybudowana we wczesnoposktlasycznym stylu Maya-Toltec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Byli tu Stephens z Catherwoodem, a miasto w najpiękniejszej, bo nieodrestaurowanej jeszcze wersji znamy na szczęście z rycin tego ostatniego. Był tu senator Edward H. Thompson – niesprawiedliwie oceniany i źle potraktowany przez los, wielki pasjonat i jeden z prekursorów archeologii podwodnej. Był tu Sylvanus G. Morley – słynny archeolog-szpieg i cała ekipa Carnegie z Ruppertem i Dennisonem w składzie. W XXI stuleciu nadal, choć wciąż nie zawsze z powodzeniem prowadzone są tu jaskiniowe wykopaliska podwodne. Niepublikowane, ale kto o nich opowie lepiej niż ja…? 😉

Chichen Itza

chichen itza piramida wielkiego kapłana wycieczki z polskim przewodnikiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Piramida Wielkiego Kapłana, Ossario w Chichen Itza, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2015)

Po pierwsze jednak uwielbiam Chichen Itza, ponieważ to widok Piramidy Kukulkana sprawił, że przed laty rzuciłem karierę w IT i zostałem archeologiem. Że lubię mniej zatłoczone przez turystów, lepiej gdy położone głębiej w lesie, a najlepiej to nieodrestaurowane stanowiska to druga strona kija. W Chichen Itza, prócz tych największych i najwspanialszych przykładów monumentalnej architektury Maya-Toltec, okraszonych pięknymi dodatkami stylów architektonicznych Chenes i Puuc, będę mógł zabrać Was również tam, gdzie turystów nie ma. Jestem powien, że po kilkunastu dniach wycieczki objazdowej i zwiedzania z archeologiem półwyspu Jukatan, docenicie udostępniony od niedawna kwartał Chichen Viejo 😉

chichen itza viejo wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Brama Chichen Viejo w Chichen Itza (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Chichen Itza to jedno z najmłodszych, a tak naprawdę ostatnie wielkie miasto Majów, którego prosperita to zarazem świt ich postklasycznej już cywilizacji. Po preklasycznych piramidach triadycznych Ichkabal, wczesnoklasycznych metropoliach, jak Becan czy Dzibanche, późnoklasycznym hegemonie Calakmul oraz późno– i schyłkowoklasycznych perłach architektury w stylach Rio Bec, Chenes i Puuc zamkniemy zatem klamrą prawie, że całą ich historię.

chichen itza viejo wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Świątynia Serii Początkowej w Chichen Itza (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tajemnicze Yaxuna

yaxuna sacbe wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Ruiny świątyni na końcu stukilometrowej sacbe – drogi Majów, łączącej niegdyś Coba z Yaxuna (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Kolejna klamra to Yaxuna, praktycznie nieznany i nie odrestaurowany ośrodek, w którym znajdziemy zarówno preklasyczne piramidy triadyczne, jak schyłkowoklasyczne zdobienia w stylu Puuc. Najważniejsze jest jednak xaibe – koniec drogi. Bo tutaj kończy się ta stukilometrowej długości sacbe, na którą patrzyliśmy dziewięć dni temu, na początku podróży przez Jukatan w Coba. Po raz ostatni opowiem o zmaganiach między preklasycznymi potęgami – być może Pierwszym Królestwem Węża z Niecki Mirador-Calakmul a Nowym Porządkiem. Teraz klamra jest już prawie kompletna. Kończymy objazd, wracając na Riviera Maya. Pora na chillout w Tulum 🙂

yaxuna puuc wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Resztki sztukaterii w późnoklasycznym stylu Puuc w Yaxuna (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dni 13-14 Chillout na Riviera Maya

tulum riviera maya morze karaibskie wschód słońca archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Riviera Maya – wschód Słońca na słynnym wschodnim wybrzeżu Jukatanu i Morza Karaibskiego (fot: P.A. Trześniowski 2021)

tulum riviera maya morze karaibskie archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Riviera Maya – słynne wschodnie wybrzeże półwyspu Jukatan i Morza Karaibskiego (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Riviera Maya i Costa Maya to wspaniałe wschodnie wybrzeże półwyspu Jukatan, a jego najpiękniejsze plaże mieszczą się podobno w okolicach Tulum 😉 Pora na odpoczynek bierny, kilka dni totalnego luzu i czas na uporządkowanie wspomnień zgromadzonych w trakcie wycieczki objazdowej dookoła meksykańskiej części półwyspu Jukatan. Zaproponuję niezwykle klimatyczny boutique hotel w spokojnej części Tulum.

hotel tulum meksyk riviera maya archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Niezwykle klimatyczne miejsce, które przewija się w trakcie naszych wypraw od 2008 r. (fot: P.A. Trześniowski 2019)

hotel tulum meksyk riviera maya archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Niezwykle klimatyczne miejsce, które przewija się w trakcie naszych wypraw od 2008 r. (fot: P.A. Trześniowski 2019)

W zależności od Waszych preferencji może jednak być coś dowolnie innego, od skromnych noclegowni w samym centrum miasta, przez apartamenty położone nieco głębiej w selwie (tu przyda się samochód lub rowery, aby dojechać do sklepu, restauracji czy na plażę), albo którykolwiek z krzykliwych resortów nad samym brzegiem Morza Karaibskiego, gdzie lubią sobie robić selfie celebryci (tam w nocy jest bardzo głośno, a żeby wyjechać poza zona hotelera stoi się czasem w kilkugodzinnych korkach).

Kilka dni relaksu na koniec wycieczki

laguna tulum meksyk riviera maya archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Jedna ze słodkowodnych lagun w pobliżu Tulum. Doskonałe miejsce na relaks i odpoczynek w trakcie ostatnich dni wycieczki (fot: P.A. Trześniowski 2022)

laguna tulum meksyk riviera maya archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Jedna ze słodkowodnych lagun w pobliżu Tulum. Doskonałe miejsce na relaks i odpoczynek w trakcie ostatnich dni wycieczki (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Czy to już koniec naszej wspólnej przygody z archeologią? Niekoniecznie… Na wschodnim wybrzeżu Jukatanu przetrwała, a nawet rozwijała się nadal w okresie postklasycznym (909-1527/1695) cywilizacja Majów. Rozkwitł tu wtedy specyficzny styl architektoniczny zwany Stylem Wschodniego Wybrzeża, tak różny od wszystkiego co budowali do tej pory Majowie. Dano już spokój piramidom, boiskom do pok-ta-pok (pitz) i wielkim placom. Zmieniła się religia. Tak, postklasyczna cywilizacja Majów była już całkiem inna, a wzdłuż wybrzeża w okolicach Tulum mamy porozrzucanych wiele mniejszych stanowisk w zasięgu kilkudziesięciu minut jazdy. To już tylko dla chętnych, na coś więcej i jeszcze więcej… 🖖🤠🌴

Opowieści ze wschodniego wybrzeża

tulum archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie wycieczki
Styl Wschodniego Wybrzeża – ruiny Majów na Riviera Maya – północno-wschodnim wybrzeżu półwyspu Jukatan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Najciekawsze ze stanowisk archeologicznych na wschodnim wybrzeżu Jukatanu to niewątpliwie Zama – Miasto Świtu. Zdaniem jednej z moich szacownych koleżanek, pracującej na codzień w jednym z tych siedmiu nowych cudów świata, Zama to najpiękniej położone stanowisko archeologiczne na Ziemi. Kurtuazyjnie odpowiem, że Machu Picchu również jest pięknie położone, ale coś w tym jest… Bo w MaPi czy w Petrze brak jest tej pięknej lazurowej wody z białym marginesem baranka Mezoamerykańskiej Rafy Barierowej. Brak odświeżającego podmuchu Morza Karaibskiego…

tulum riviera maya morze karaibskie ruiny majów archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Zama – Miasto Świtu, jedno z najpiękniej położonych stanowisk archeologicznych na Ziemi (fot: P.A. Trześniowski 2021)

tulum riviera maya morze karaibskie ruiny majów archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Zama – Miasto Świtu, jedno z najpiękniej położonych stanowisk archeologicznych na Ziemi (fot: P.A. Trześniowski 2021)

W murach Tulum chętnie opowiem o odkrywaniu tego stanowiska przez Stephensa i Catherwooda. Również o innych bohaterach, jak Michel Peissel, który sam odkrył kilkanaście stanowisk archeologicznych na piechotę. Ja archeologią Majów jestem w stanie wypełnić każdy dany mi czas…

Cenoty, laguny i przyroda Ameryki Środkowej

cenota cenoty tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Cenoty, to skalne studnie wypełnione przejrzyście krystaliczną wodą. Jej przejrzystość sięgała nawet stu metrów (fot: P.A. Trześniowski 2020)

cenota cenoty tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Cenoty, to skalne studnie wypełnione przejrzyście krystaliczną wodą. Jej przejrzystość sięgała nawet stu metrów (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Postklasyczne ruiny Zama – Miasta Świtu, to już naprawdę wisienka na torcie 😉 Archeologia Majów to oczywiście jednak nie wszystko. Wschodnie wybrzeże to również piękny przyrodniczo zakątek Ameryki Środkowej. Największym przyrodniczym skarbem Jukatanu są bowiem Cenoty. Krasowe zapadliska będące wejściami do systemów jaskiniowych zalanych przez krystalicznie czystą wodę, a tych rozpoznanych na Riviera Maya mamy już prawie dwa tysiące kilometrów. Macie, więc do wyboru gorąca słoną wodę Morza Karaibskiego, albo chłodniejszą, krystalicznie przejrzystą wodę jukatańskich cenot.

cenota cenoty tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Cenoty, to skalne studnie wypełnione przejrzyście krystaliczną wodą. Większość z nich to portale do rozległych systemów jaskiniowych (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Cenoty to mateczniki życia. Spotkać tu można bazylliszka – jaszczurkę, która porusza się tak szybko, że jest w stanie przebiec po powierzchni wody. Są żółwie obrazkowe, kilka gatunków słodkowodnych rybek, a nawet małe krokodyle. W cenotach można pływać, snorklować, w niektórych są na stałe zamocowane zip-line’y, a jeśli ktoś się uprze, można spróbować nurkowania i nawet z polskim instruktorem 🙂 W słodkiej wodzie pierwsze kroki nurkowe są znacznie bardziej komfortowe niż w słonej. 😎👌

cenota cenoty tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Cenoty, to skalne studnie wypełnione przejrzyście krystaliczną wodą. Większość z nich to portale do rozległych systemów jaskiniowych (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Dzień 15 – Czas pożegnań

Końcowy, relaksacyjny etap wyprawy Tajemnice Jukatanu można oczywiście przedłużyć o dowolną ilość dni, jednakże wszystki kiedyś musi mieć swój koniec 😉 Po śniadaniu albo obiedzie, w zależności od pory wylotu, jedziemy na lotnisko. Loty do Europy odbywają się zwykle po południu, a w Cancun jest wspaniałe muzeum archeologii Majów 😉 Jest nawet kilka małych stanowisk archeologicznych, a w jednym spotkałem kiedyś w samym środku upalnego dnia wielkiego węża boa… Ze sobą, oprócz wspomnień, warto zabrać tutejsze wspaniałe przyprawy, herbatę z hibiskusa, kadzidełka z żywicy copal. W Europie wylądujecie kolejnego, 16 dnia wyprawy.

Tajemnice Jukatanu

archeowyprawy alphadivers przemek trzesniowski meksyk belize gwatemala 2022
ARCHEOWYPRAWY: Meksyk, Belize, Gwatemala

Tajemnice Jukatanu to mój program autorski, bazujący na siedemnastu latach doświadczeń w zwiedzaniu i organizacji wycieczek, wypraw i eksploracji na terenie półwyspu Jukatan, Meksyku i innych krajów Ameryki Środkowej, lat pracy jako instuktora nurkowania i przewodnika jaskiniowego oraz nie kończących się nigdy studiów archeologii przeplatających się z pracą w terenie. Oferuję go zarówno w skróconych wersjach tygodniowych, niniejszej wersji dwutygodniowej, czy wersjach przedłużonych do trzech tygodni na specjalne życzenie. Jestem pewien, że nie znajdziecie nigdzie lepiej wypakowanego programu wycieczki objazdowej, nie tylko po Jukatanie, ale i po całym Meksyku 🖖🤠🌴

meksyk gwatemala belize wyprawy wycieczki zwiedzanie meksyku polski przewodnik polskim przewodnikiem przemek trzesniowski
ARCHEOWYPRAWY 2023: Meksyk, Belize, Gwatemala

Termin najbliższej archeowyprawy Tajemnice Jukatanu to 5-20 sierpnia 2025, w trakcie letnich wakacji.

Koszt wyprawy  2200 EUR przy minimum czterech osobach, albo 2500 EUR przy dwóch osobach. Cena obejmuje wszystkie transfery na terenie Meksyku, wszystkie noclegi i bilety wstępu, oprócz ewentualnych wycieczek fakultatywnych w ciągu ostatnich dwóch dni oraz śniadania w trakcie ostatnich dwóch dni.

Wakacyjna promocja (do 7 lipca): 1900 EUR/os. przy minimum czterech osobach, lub 2250 EUR/os. przy dwóch osobach

Koszty proponowanego przelotu na dzień dzisiejszy: 5982 PLN (Condor: Warszawa – Frankfurt – Cancun – Frankfurt – Warszawa)

Informacje i rezerwacje:

Przemek Trześniowski +52 984 876 1504 (WhatsApp) archeoprzewodnik@gmail.com

archeowyprawy meksyk belize gwatemala salwador honduras wycieczki polski przewodnik zwiedzanie ameryki srodkowej mezoameryka
ARCHEOWYPRAWY 2024: Meksyk, Gwatemala, Belize, Salwador i Honduras

Los Toriles w Nayarit i Tequila

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki i zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem, Los Toriles, Ixtlán del Río, Tequila, archeowyprawy

Pora na Los Toriles. Przebudzenie w Ixtlán del Río należało do tych wspanialszych. Nie to, że nie czuję w kościach wczorajszych ośmiu godzin jazdy. W drodze nadeszło przesilenie. Czuję, że antybiotyk wygrał i wracam właśnie do formy. Nie przeszkadza mi nawet wielka kałuża wody rozlanej na podłodze z zepsutego najwyraźniej klimatyzatora, który, trawiony resztkami gorączki, ośmiłem się nieopatrznie uruchomić. Agnieszka zdążyła zrobić już burritos, z tego co jeszcze mieliśmy w zapasach i pieczywa, które przezornie zakupiłem wczoraj. W salonie pachnie kawą. Szybki prysznic, pakowanie, zapowiada się kolejny piękny dzień w Meksyku.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na koniec wysyłam właścicielowi domu zdjęcia, komunikując, że drzwi ładnie zamknięte, a my już się odmeldowujemy. Klucz zostawiamy w skrzynce zabezpieczonej szyfrem. Wymieniamy uprzejmości przez Sieć i ruszamy w drogę. Na stanowisko archeologiczne Los Toriles nie jest na szczęście daleko.

Strefa archeo Los Torilles

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Zarys dawnych pałaców. Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Po wejściu na teren strefy Los Toriles czuję lekkie rozczarowanie. Podobnie jak w La Ferreria, Tuli, El Cerrito, La Quemada, Tancama, wszystko jest tutaj… mocno zrekonstruowane. Rekonstrukcja oznacza interpretację, a interpetacją nie zawsze jest zgodna z historią. Ja wolę się domyślać… Poza tym zrujnowane budowle wyglądaję lepiej niż posklejane cementem z użyciem uzupełnień w postaci współczesnych materiałów. Los Toriles to jednak przy tym wszystkim grupa jednej budowli 😉

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Wpływy tolteckie – platforma radialna na stanowisku archeologicznym Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na stanowisku Los Torilles zrekonstruowano ich kilka. Standardowo do pasa lub poziomu kolan, dając wyobraźnię jak miałyby wyglądać zarysy brył dawnych budynków ceremonialnych i administracyjnych. Jeśli widzieliście już kilka, kilkanaście stanowisk, pewnie nie wniosą wiele do Waszej wiedzy o Mezoameryce. Jest tu jednak jedna wyjątkowa, choć niewielka budowla, dla której na pewno warto się wybrać do Ixtlán del Río 😉

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Okrągła platforma z interesującymi otworami w kształcie krzyży przypisywana jest kultowi Pierzastego Węża. Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zagadkowy Lud Muszli w Nayarit — jedni z pierwszych kolonizatorów Ameryk

Tereny te nie są dobrze przebadane, ani też dobrze opisane w literaturze. A podobno pochodzą stąd ślady jednych z najstarszych kolonizatorów kontynentów Ameryk — Los Concheros, kultury, która pojawiła się tu, w Nayarit, na wybrzeżu Pacyfiku około 2000 p.n.e. i znana jest z używania morskich muszli. Pozostały po nich też petroglify na stanowiskach: Santiago Ixcuintla, Las Parejas, Emérita, Yago, El Caballo i Acatán de las Piñas.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Wpływy tolteckie – platforma radialna na stanowisku archeologicznym Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Nahuatl — druga fala kolonizatorów z pólnocy w Los Toriles

Około 850 p.n.e. przybyli na te tereny Chimalhuacanowie, lud z grupy językowej Nahuatl. To właśnie tamtych czasów sięgają korzenie stanowiska Los Toriles. 

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zagadkowe groby szybowe w Los Toriles

Około 500 p.n.e. pojawiły się tutaj groby szybowe… Tradycja, która utrzymała się mniej więcej przez jakieś tysiąclecie od Colimy przez Sierra Madre w Jalisco aż po stan Nayarit. Przedstawiano nam je na studiach, jako przykład inkogruencji terenów zachodniej Mezoameryki, za to z analogiami w Ameryce Południowej… Łuk Grobów Szybowych ciągnie się rzeczywiście od pacyficznych ujść czterech dużych rzek poprzez tworzony przez ich koryta półksiężyc. W Los Toriles korzystanie z groby szybowe datowane są na lata 300 p.n.e. – 300 n.e.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Aztatlán w Los Toriles — Mezoameryka Zachodnia

Stanowisko archeologiczne Los Toriles znajduje się między dwiema z nich: Rio Grande de Santiago, biorącą swój początek z Laguna de Chapala i Rio Ameca. Leży nad jednym z dopływów Rio Ameca. Obie spływają oczywiście do Oceanu Spokojnego. Praktycznie wszystkie znane artefakty Kultury Gróbów Szybowych pochodzą jednak z rabunku. Pozbawionych kontekstu nie da się datować, bądź jest to bardzo utrudnione. W El Openo, w stanie Michoacan znaleziono np. grób szybowy datowany aż na 1500 p.n.e. Tysiąc lat więcej niż datuje się tę kulturę… Tutejsze ludy, a konkretnie Aztatlán nabyli też umiejętność wykonywania niektórych narzędzi… z metalu.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kultura Aztatlán w Los Toriles, datowana jest na lata 300 p.n.e. – 1100 n.e. Miała ona bliskie kontakty z Toltekami i Altiplano — terenami środkowego Meksyku. Wraz z wymianą idei pojawiła się tu mezoamerykańska architketura: boiska do pok-ta-pok, platformy piramidalne, pochówki w dużych ceramicznych naczyniach. Los Toriles dominawało na mniejszymi okolicznymi ośrodkami, jak: Cacalután, Tepuzhuacán, Mexpan, Zoatlán, Xala, Jomulco, Tequepexpan, Camotlán, Tetitlán, Acuitapilco,  Zapotán.

Świątynia Pierzastego Węża

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Obecne Los Toriles to zrekonstruowana architektura postklasyczna. Znajdziemy tutaj niskie platformy radialne — wyraźne dowody konaktów z Toltekami, bądź wręcz tolteckich wpływów. Najciekawszą z budowli jest okrągła platforma z pięcioma promieniście rozłozonymi wejściami. Niecodzienna symetria rozgwiazdy… Pamiętacie zapewne, jak rzadko występują okrągłe struktury w architekturze Mezoameryki? Otwory ścienne w kształcie krzyży nadają jej dodatkowo anachronicznego wyglądu.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na południe

Po zwiedzeniu Los Toriles czas znowu ruszać w dalszą drogę. Do stolicy stanu Jalisco — Guadalajary mamy stąd tylko 150 km. Niby niecałe trzy godziny, lecz po drodze jest miasteczko o urokliwie brzmiącej nazwie Tequila, które Agnieszka zapragnęła odwiedzić. Jako oddana amatorka tego właśnie trunku zaplanowała w Tequili zakupy dla siebie, rodziny i przyjaciół w Polsce. Ja natomiast w programie mam jeszcz jedno ważne stanowisko archeologiczne. Teuchitlan, zwane też Guachimontones. Naważniejsze w Jalisco 🙂

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

<= poprzedni rozdział: Las Labradas – archeologia w Sinaloa, tajemnicze petroglify na wybrzeżu Oceanu Spokojnego

#SolarEclipseRun2024

Muzeum-niespodzianka – dogrywka w Zacatecas

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki i zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem, Zacatecas, ruiny, muzeum, barok, Rafael Coronel, archeowyprawy

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kolejny raz jedziemy tym samym łukiem po koronie kotliny, spoglądając w dół na Zacatecas. Agnieszka ma chyba dosyć przygód, ale ja, mając pewność, że potrafię wspiąć się chińskim wózkiem pod górę, decuduję się na ponowny zjazd na dół. Zostały przecież muzea!! Ostrzyliśmy sobie zęby na trzy: Pedro Coronela, Museo Zacatecano i Rafaela Coronela, ale czasu prawdopodobnie starczy nam tylko na jedno.

churrigueresque ultrabarok churrigueryzm san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Ex Convento San Francisco de Almoloyan y de Asís w Zacatecas. Piękny przykład stylu Churrigueresque (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Mam ochotę na Museo Zacatecano, licząc na jakąś drobną kolekcję artefaktów archeologicznych z regionu. Ostanie kilka dni było głównie przygodą z kolonialną architekturą ze wskazaniem na Churrigueresque, więc chyba brakuję mi prekolumbijskiej archeologii, a dzisiejsza wizyta w ruinach La Quemada tylko rozpaliła apetyt. W końcu jednak wybieramy Museo Rafaela Coronela, które jest najbliżej.

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Muzeum mieści się w zrujnowanych pomieszczeniach klasztornych dawnego kowentu San Francisco de Almoloyan y de Asís, gdzie zaledwie dzień wcześniej zaczęliśmy zwiedzanie Zacatecas. To tylko jedna doba, a tyle się w międzyczasie wydarzyło…

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wnętrze kompleksu klasztornego pachnie trochę królewskim zamkiem Amber, a trochę kaprysami malarskimi barokowych mistrzów. Łuki wspierały niegdyś dachy, po których nie został ślad. Krzyżują się dziś pod dziwnymi kątami, podpierając niebo.

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Resztkom konstrukcji dodaje smaku roslinność, a gdzieniegdzie drobne współczesne wtrenty. Jak na capriccio – fantastycznych obrazach ruin, gdzie na gruzach tysiąc lat później nadal toczy się życie. Słońce wlewa się do środka niepowstrzymywane, tworząc ostre kontrasty światła i cieni. Chiaroscuro… Jakbyśmy nagle sami znaleźli się na płótnie Bellottiego, czy Gian Paolo Paniniego

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W ciemnych, odrestaurowanych w ubiegłym stuleciu pomieszczeniach dawnego kownentu kolekcja mrocznych obrazów. Niezły kontrast do rozpalonego słońcem dnia…

rafael coronel malarstwo painting el bebe zacatecas meksyk mexico sztuka art
Rafael Coronel: El Bebe. Ekspozycja Museo de Rafael Coronel w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Rafael Coronel Arroyo (1931–2019) to jeden z bardziej charakterystycznych artystów współczesnego Meksyku. Malarzem i rzeźbiarzem był również jego starszy brat – Pedro Coronel Arroyo (1922-1985). Obaj Coronelowie urodzili się w stanie Zacatecas i obydwaj mają tu dzisiaj swoje muzea. Mam przeczucie, że wybraliśmy jednak ciekawsze…

rafael coronel malarstwo painting el rehilete zacatecas meksyk mexico sztuka art
Rafael Coronel: El Rehilete. Ekspozycja Museo de Rafael Coronel w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Nie jestem krytykiem sztuki :/ Malarstwo Coronela przemówiło do mnie poprzez ciemne tonacje. Mrok związany z refleksjami nad upływem czasu – przedstawianymi w iście mezoamerykański sposób, gdzie kukurydza jest równocześnie dojrzałym strąkiem, młodym kwiatem i wrzucanym w dziurkę w ziemi nasionkiem, które któregoś dnia da początek nowemu życiu. Wizje zdarzeń ze światów godnych prozy Rogera Zelaznego. El tastoán y la niña de Jerez to impreza, która mogłaby rozgrywać się w Dworcach

rafael coronel malarstwo painting el tastoán y la niña de jerez zacatecas meksyk mexico sztuka art
Rafael Coronel: El tastoán y la niña de Jerez. Ekspozycja Museo de Rafael Coronel w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W kolejnych salach za to niesamowita niespodzianka… Muzeum szczyci się kolekcją masek i innych rzeźb Rafaela Coronela. Agnieszka idzie je oglądać – są wyeksponowane na piętrze. Ja wpadam w dziurę czasu, gdy widzę setki, nie setki – tysiące prekolumbijskich artefaktów zgromadzonych wśród murów na parterze.

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Różne kultury środkowego i północnego Meksyku, w większości skąpo opisane – jak to zwykle bywa w muzeach. Jednak kolekcja tak ogromna i tak różnorodna, że na jakiś czas zapominam nawet o zbliżającym się zaćmieniu Słońca. Zdjęciami artefaktów nie będę Was chwilowo zamęczał – to raczej temat na grubą książkę archeo. Wróćmy do miejsca, które wydaje się wyrwane z czasu i przestrzeni.

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Z żalem opuszczamy muzeum. Nasz chiński rydwan po raz ostatni zdobywa slalomem stromy stok kotliny. Ruszamy w drogę do El Torreon. Ponad czterysta kilometrów, dwie granice stanów, doliny między między wschodnim i zachodnim łańcuchem Sierra Madre, ale nie wyjdzie bez tankowania po drodze. Na górze miałem już na tę okoliczność upatrzoną stację. Po drodze do La Quemada była magna po 23,19 pestek za litr. Chyba najtaniej w okolicy…

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

<= poprzedni rozdział: La Quemada, górska twierdza w stanie Zacatecas

=> następny rodział: Długi rajd do El Torreon

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne:: Zapowiadało się tak dobrze, czyli nie chwal dnia przed zachodem Słońca

Zacatecas – kolonialna perła w kotlinie

churrigueresque ultrabarok churrigueryzm katedra bazylika catedral basilica asuncion maria zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Zacatecas, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, archeowyprawy, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, Architektura Kolonialna, Barok, Ultrabarok, Churrigueresque, Churrigueryzm

desperado zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Chwytająca za serce scena z „Desperado”. Zacatecas. Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Mimo przystanku w Guadalupe, do Zacatecas docieramy dość wcześnie. Pierwszym zaskoczeniem jest umiejscowienie starego kolonialnego ośrodka w kotlinie. To było jedno z najważniejszych miast Wicekrólestwa Nowej Hiszpanii, jednak powstało oczywiście na gruzach świątyń kolejnej z prekolumbijskich cywilizacji. Co robili tutaj Zacatekowie – kolejny z ludów Cziczimeckich? Wydobywali srebro i złoto! Pełni oczekiwań zjeżdżamy stromą drogą w kotlinę, nie wiedząc jeszcze na jakie narażamy się kłopoty… 😉

zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Kolonialne miasto Zacatecas położone w kotlinie pośród bogatych w kruszcze wzgórz, Po przeciwnej stronie Cerro de la Bufa – miesce dawnej kopalni srebra (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zacatecas oferuje turystom całą gamę atrakcji. Jest wśród nich nawet zwiedzanie dawnej kopalni srebra oraz tramwaj podniebny El Teleférico, który łączy górujące nad miastem szczyty Cerro de la Bufa i Cerro del Grillo, piętrzące się w odległości 650 m. Zacieram ręce, ciesząc się, że będziemy mieli czas pozwiedzać i porobić trochę zdjęć z góry. Niestety, rzeczywistość pokrzyżowała niebawem ten jakże chytry plan.

churrigueresque ultrabarok churrigueryzm san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Ex Convento San Francisco de Almoloyan y de Asís w Zacatecas. Piękny przykład stylu Churrigueresque (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Punkt pierwszy to zalogować się na nocleg. Tuż po wjeździe mijamy jednak wspaniałe ruiny kościoła z elewacją w stylu Churrigueresque. Postanawiamy zmienić priorytety i zacząć zwiedzanie nie zwlekając, zanim znajdziemy nocleg. W górę serca… Założony w 1568 r. franciszkański zbór był pierwszym i najstarszym klasztorem w Zacatecas.

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Wnętrza byłego komplelsku klasztornego San Francisco de Almoloyan y de Asís w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Sklepienie świątyni zawaliło się na początku XX w. Dziś kościół funkcjonuje zatem jako sala koncertowa. Towarzyszy mu romantyczny ogród. W dawnych pomieszczeniach klasztornych znajduje się muzeum Rafael Coronel, które postanawiamy jednak zostawić sobie na jutro. Robimy masę zdjęć. Potem zjeżdżamy dalej w dół, na dno kotliny Zacatecas, aby znaleźć nasz nocleg i zostawić samochód.

zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Zacatecas i wagonik kolejki linowej mknący nad kotliną (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Prawdziwym problemem okazał się jednak dojazd do niego. Zacatecas leży w kotlinie o bardzo stromych ścianach, zaś pajęczyna stromych i wąskich ulic powstała w dużej mierze przed wynalezieniem samochodów. Nasza noclegownia znajdowała się mniej więcej w połowie na przeciwległym zboczu. Jakże niemiłym zaskoczeniem okazało się, że nasz chiński Changan nie daje radę się wspiąć?! Ryzykując otarcie błotnikami o ściany, ratujemy się slalomami. To jednak jeszcze nie koniec przeciwności losu. Gdy już wreszcie wydrapujemy się na odpowiednią wysokość, okazuje się, że dalsza droga jest przegrodzona wormholem.

meksyk zacatecas zwiedzanie meksyku
Pewnego razu w Meksyku – niespodzianka na drodze w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Po krótkich oględzinach stwierdzam, że przejadę, nie tykając niespodziewanego horyzontu zdarzeń. I na tym jednak nie koniec. Auta nie ma gdzie zaparkować przy żadnej wąskiej dróżce. Widząc, że nijak nie podjadę w samo sąsiedztwo zaznaczonego w nawigacji adresu, postanawiam zjechać z powrotem na sam dół i tam poszukać szczęścia, tj. miejsca do lądowania. Wąskimi schodkami między kamienicami wracam dziarsko na górę.

meksyk zacatecas zwiedzanie meksyku
Pewnego razu w Meksyku – niespodzianka na drodze w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dobrą chwilę zajmuje mi znalezienie adresu, o którym nikt w sąsiedztwie nie słyszał i, którego jakby nie ma. Nieźle poirytowany utraconym czasem, zaczynam łomotać do kolejnych bram. Udaje się w końcu. Lokum okazuje się jednak wielką prowizorką. Pokoje bez okien na zewnątrz to standard znany mi z Azji. Toaleta za niewysokim przepierzeniem wydaje się jednak nieprzemyślaną lokalną inwencją. Pozytywem jest za to sala prób na piętrze, w której dokazuje właśnie młody meksykański zespół chicano rap… 😉

zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Widok z okolicy naszej noclegowni na Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

I tak mieliśmy iść zwiedzać, więc nie pora jeszcze na głośną muzykę. Schodzę do auta po bagaże. Zwalnia się miejsce nieco bliżej schodów, więc szybko przeparkowuję, robiąc szaloną pętlę po wąskich, jednokierunkowych uliczkach. Wdrapuję się z powrotem na górę i wkrótce ruszamy w teren. Mijana wcześniej kolonialna architektura Zacatecas kusiła ogromnym potencjałem.

zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Spacer po Centro Historico de Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zanurzamy się więc w kolonialnej architekturze, wyglądając sladów historii podboju Zacatecas. Przechodzimy przez arkadę z restauracją, która o tej porze dokonała już ekspansji ze stolikami i krzesełkami na ulicę. Jedzenie pachnie na tyle sympatycznie, że jeśli nie znajdziemy żadego ciekawego streetfooda, będziemy mogli tu wrócić.

zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Popołudniowy spacer po kolonialnym Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zacatecas zajął w 1540 r. konkwistador Pedro Almindes Chirinos Peralmindes, choć jego ekspedycja nie zdała sobie sprawy z geologicznego potencjału kotliny. Złoża srebra odkrył dopiero w 1546 r. baskijski konkwistador Juan de Tolosa, który brał wcześniej w latach 1540–1542 udział w tłumieniu powstania Zakateków i Caxcan. Cztery lata po odkryciu srebra, de Tolosa poślubił córkę Hernana Corteza, wnuczkę Montezumy II – ostatniego władcy Azteków. Miał z nią kilkoro dzieci, jednak zmarł w ubóstwie, przynajmniej wedle ich zeznań. W latach 1550-1590 na terenie stanów Zacatecas, Aguascalientes, Guanajuato, Jalisco i San Luis Potosi wybuchło powstanie Cziczimeków.

Katedra w Zacatecas – meksykańska perła ultrabaroku

Jako najbogatsze miasto wicekrólestwa i drugie co do ważności po mieście Meksyk, Zacatecas stało się szybko centrum ewangelizacji podbitych terytoriów. Błyskawicznie przybyli tu Franciszkanie, Augustianie i owiani złą sławą Dominikanie – czekiści kościoła katolickiego, zakładając swoje klasztory w pobliżu kopalni kruszców. Przy Plaza de Armas – centralnym placu miasta, który zwyczajowo brał swoją nazwę od ćwiczonej tutaj przez wojska konkwistadorów musztry, mijamy kolejny imponujący środek ewangelizacyjnej propagandy – wspaniałą katedrę Wniebowzięcia.

churrigueresque ultrabarok churrigueryzm katedra bazylika catedral basilica asuncion maria zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Górna część ultrabarokowej zachodniej fasady Catedral Basilica de la Asunción de Maria przy Plaza de Armas w Zacatecas z rozetą symbolizującą Eucharystię. Jeden z najwpanialszych przykładów stylu Churrigueresque nie tylko w skali Meksyku (P.A. Trześniowski 2024)

Katedra, a właściwie bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Zacatecas to jeden z najwspanialszych przykładów stylu Churrigueresque – hiszpańskiego ultrabaroku, który z takim zapałem tropimy przez centralny i północny Meksyk. Katedrę w Zacatecas – Catedral basílica de la Asunción de María zbudowano w latach 1729-1745 r., na ruinach dwóch starszych kościołów z 1568 i 1625 roku. Najstarszy był oczywiście wzniesiony na prekolumbijskiej świątyni Zakateków. Trójnawową świątynię uruchomiono jednak dopiero w 1752 r., zaś katedrą została w 1863 r.

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Kopuła katedry w Zacatecas i północna wieża zegarowa w opatrunku z rusztowań (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kopułę katedry Wniebowzięcia w Zacatecas przebudowano w 1848 r. na wzór kopuły grożącego dziś w każdej chwili zawaleniem, neoklasycystycznego kościoła Nuestra Señora de Loreto w mieście Meksyk. Jest ośmiokątna. Tamta kopuła była największą w Meksyku. Północną wieżę katedry w Zacatecas, tę z zegarem, ukończono dopiero w 1904 r. W trakcie naszej wizyty znajdowała się, niestety, w remoncie.

churrigueresque ultrabarok churrigueryzm katedra bazylika catedral basilica asuncion maria zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Chrystus Ukrzyżowany na północnej fasadzie Catedral Basilica de la Asunción de Maria w Zacatecas. Piękny przykład stylu Churrigueresque (P.A. Trześniowski 2024)

Północna fasada katery Wniebowzięcia w Zacatecas poświęcona jest Chrystusowi Ukrzyżowanemu – Santo Cristo de la Parroquia w towarzystwie Marii i Jana Ewangelisty. Przedstawienie flankują ultrabarokowe estypidy, takie pilastry o lekko wciętym kształcie, przypominającym odwrócony ostrosłup… Oczywiście bogato rzeźbione.

churrigueresque ultrabarok churrigueryzm katedra bazylika catedral basilica asuncion maria zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Południowa fasada Catedral Basilica de la Asunción de Maria w Zacatecas przedstawia patronkę kościoła i miasta (P.A. Trześniowski 2024)

Południową, barokową fasadę katedry Wniebowzięcia w Zacatecas poświęcono patronce miasta – Nuestra Senora de Zacatecas. Tutaj również znajdziecie ultrabarokowe zdobienia, jak salomonowe kolumny. Jednak te najpiękniejsze będą oczywiście na głównej fasadzie – zachodniej. Tam oczy po prostu pękają od nadmiaru wrażeń.

churrigueresque ultrabarok churrigueryzm katedra bazylika catedral basilica asuncion maria zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Salomonowe kolumny na zachodniej fasadzie Catedral Basilica de la Asunción de Maria w Zacatecas i figury ewangelistów. Piękny przykład stylu Churrigueresque w najbardziej rozwiniętej formie (P.A. Trześniowski 2024)

Tematem głównej fasady – zachodniej jest Eucharystia, symbolizowana przez wspaniale zdobione okno rozety. Nad oknem stoi Chrystus w asyście cherubinów i apostołów. W dole w niszach wśród salomonowych kolumn prężą się rzeźby ewangelistów. Unikalnym zdobieniem kolumn na poziomie drugim są muszle. To najwspanialsza z fasad w stylu Churrigueresque moim skromnym zdaniem. Pięknie świeci w promieniach zachodzącego słońca, a jeszcze bardziej niesamowicie prezentuje się w nocnym oświetleniu.

churrigueryzm churrigueresque ultrabarok zacatecas meksyk wycieczki polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Południowa wieża Catedral Basilica de la Asunción de Maria w Zacatecas. Wspaniały przykład stylu Churrigueresque (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Popołudnie szybko zmienia się w wieczór. Zacatecas kusi nie tylko architekturą. Widać, że miasto nastawione jest na rozrywkę. Po strawie dla ducha, pora zatem nasycić również i ciało.

meksykanka zacatecas meksyk dziewczyna zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Smartfoniku powiedz przecie… (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zapachy ściągają nas do straganu z meksykańską kuchnią. Do wyboru pełna bateria salsitas – głównie tych gotowych, ze sklepu. Ja jednak błyskawicznie wyciągam rękę w stronę robionej salsa macha, bazującej na drzewnych papryczkach chili. Jak ma trzepnąć to nie tylko porządnie ale i zdrowo…

chilli salsa meksykańskie przyprawy jedzenie meksykańska kuchnia chilango meksyk
Salsitas – ogień w płynie. Pełna bateria sosów z różnymi i różnie zaprawianymi gatunkami chili z tymi najpyszniejszymi włącznie (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kolejną świątynią, którą odwiedzamy w Zacatecas jest Iglesia de San Domingo z piękną fasadą w czystym barokowym stylu. Świątynię tę zbudowano w latach 1746-1749 i wyświęcono w roku 1750. Choć zatem różni się stylowo, jest rówieśniczką Katedry. Obie zresztą zostały zbudowane z podobnego materiału – różowej wulkanicznej cegły canteras. Nad portalem dewiza Ad maiorem Dei gloriam – z konflacją ostatnich dwóch liter – „Dla większej chwały Pana”. Hmm… to motto pechowo wyprzedzających swoje czasy Jezuitów.

zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik iglesia santo domingo
Barokowa fasada Iglesia de Santo Domingo w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wchodzimy do środka. Ołtarze w bocznych nawach aż kapią od złota. Od koloru ważniejszy jest jednak styl. Sporo motywów florystycznych i przede wszystkim estypity. Ciekawy przykład Churrigueresque, który widujemy zwykle tylko na fasadach. Skromniejszy ołtarz, w nawie głównej jest dla odróźnienia neoklasycystyczny.

churrigueryzm churrigueresque ultrabarok neoklasycyzm meksyk iglesia de santo domingo zacatecas zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Przykład kohabitacji stylów architekotnicznych wewnątrz Iglesia de Santo Domingo w Zacatecas. Wnętrze słynie ze wspaniałych ołtarzy w stylu Churrigueresque w nawach bocznych. Ołtarz nawy głównej jest klasycystyczny (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dzięki kopalniom złota i srebra Zacatecas było jednym z najbogatszych stanów Meksyku. El Edén w Cerro de la Bufa była jedną z największych kopalni srebra na Ziemi. Wydobycia zaprzestano dopiero w roku 1960, a w kopalni, prócz trasy turystycznej znajduje się klub nocny. W 1984 r. na górze la Bufa otworzono muzeum Bitwy o Zacatecas i La Cristiady – powstania z lat 1926-1929 w obronie kościoła katolickiego w Meksyku.

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem iglesia santo domingo
Kolonialna architektura w pobliżu Iglesia de Santo Domingo w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Potem oglądamy neogotycką świątynię bliżej obrzeży miasta – Templo de Fatima z drugiej połowy ubiegłego wieku, po czym Agnieszka odpada. Zanurzam się już dalej bez niej w kolonialną historię Zacatecas, a jej Zapiski Niepozorne mogą być od tego miejsca jakkolwiek niekompletne.

zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Wieczorny spacer po kolonialnym Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Bitwa o Zacatecas 15 IV 1811 r.

15 kwietnia 1811 r. powstańcy zajęli Zacatecas, rozpoczynając meksykańską wojnę o niepodległość (rebelia Hidalgo), która zakończyła się dopiero 10 lat później. W 1880 r. zbudowano tu pierwszą linię kolejową, która połączyła Zacatecas z mijanym dziś Guadalupe. W 1884 r. tory połączyły Zacatecas z miastem Meksyk i… El Paso w Teksasie (dzisiejszy stan USA).

zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Wieczorny spacer po kolonialnym Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

23 VI 1914 armia ponad 20 000 rebeliantów Francisco „Pancho” Villi, zwana División del Norte i meksykańska armia, którą dowodził generał Luís Medina Barrón stoczyła o Zacatecas najbardziej krwawą bitwę meksykańskiej rewolucji.

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Avenida Hidalgo – wieczorny spacer po Centro Historico de Zacatecas w okolicach Katedry (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zacatecas, prócz kopalń złota i srebra, miało strategiczne znaczenie z uwagi na ważny węzeł kolejowy, który był kluczem do ataku na stołeczne miasto Meksyk. Mając ledwie 1200 żołnierzy, Medina Barrón ufortyfikował otaczające Zacatecas wzgórza i czekał na posiłki…

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Wieczorny spacer po Zacatecas. Takimi uliczkami naprawdę niełatwo wyjechać, mając do dyspozycji nienajmocniejszy samochód (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Rebelianci nadeszli z El Torreon, do którego zmierzamy przecież właśnie na zaćmienie Słońca. Szef sztabu Pancho Villi, generał Felipe Ángeles, korzystając z prawie dwukrotnej przewagi w liczebności oraz artylerii, postanowił zaatakować miasto równocześnie ze wszystkich stron.

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Wieczorny spacer po kolonialnym Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Po zdobyciu północnych wzgórz La Bufa i El Grillo, armia federalna wycofała się na Plaza de Armas. Gdy morale obrońców się załamało, Luís Medina Barrón nakazał odwrót w kierunku Guadalupe, gdzie jego 1500 żołnierzy zostało zmasakrowanych przez zamykających okrążenie rebeliantów.

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Karoca i kolonialna architektura Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Bardziej epicko było jednak w mieście, gdzie dowodzący nadal obroną podpułkownik wysadził się wraz ze składem amunicji, odmawiając poddania. Rozsądnie, bo rewolucjoniści Pancho Villi rozstrzelali wszystkich wziętych do niewoli jeńców od kaprala wzwyż.

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Kolonialna architektura Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Medina Barrón wyrwał się z okrążenia z tylko kilkoma setkami ludzi. Jakieś 6000-7000 zginęło. Pancho Villa stracił 1000-3000 ludzi. Siła meksykańskiej armii federalnej została złamana. Droga do miasta Meksyk stała zaś otworem.

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Wieczorny spacer po kolonialnym Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Prezydent Victoriano Huerta abdykował. Rebeliancki generał Álvaro Obregón Salido wkroczył wtedy niezatrzymywany do miasta Meksyk. Na zwycięstwie najwięcej skorzystał wpływowy obszarnik José Venustiano Carranza de la Garza, który odwrócił się od Pancho Villi i w 1917 r. został kolejnym prezydentem Meksyku.

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Wieczorny spacer po kolonialnym Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Fiesta…

Zacatecas po zmroku tętni życiem. Gdybym miał spędzić dłuższy czas w którymkolwiek z mijanych do tej pory miast Centralnego Meksyku, chciałbym zrobić to właśnie tutaj. Choć pewnie nie jest to dzień jak co dzień, bo w centrum miasta właśnie zaczyna się jakaś większa fiesta…

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Kolonialna architektura Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Jest kilka scen w różnych zakątkach Centro Historico, każda z inną muzyką dla odbiorców… powiedzmy w różnym wieku. Centro Historico de Zacatecas znajduje się od 1993 r. na liście światowego dziedzictwa ludzkości pod auspicjami UNESCO. Mógłbym spacerować tymi uliczkami do rana, jednak nazajutrz czeka nas wreszcie powrót do archeologii Mezoameryki – wizyta w pobliskich ruinach La Quemada.

zacatecas meksyk wycieczka polski przewodnik zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem architektura kolonialna
Wieczorny spacer po kolonialnym Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

<= poprzedni rozdział: Guadalupe, nie to Guadalupe – w Zacatecas 😉

=> następny rodział: La Quemada, górska twierdza w stanie Zacatecas

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne:: Zapowiadało się tak dobrze, czyli nie chwal dnia przed zachodem Słońca

 

 

Guadalupe, nie to Guadalupe – w Zacetecas ;)

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
GUadalupe, Zacatecas, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Architektura Kolonialna, Barok, Ultrabarok, Churrigueresque, Churrigueryzm

Do Zacatecas z San Luis Potosi mamy już tylko dwieście kilometrów. Jest rajd przez Sierra Madre, ale bez serpentyn. Mamy więc czas, by zatrzymać się gdzieś po drodze i zobaczyć coś extra. Padło na Guadalupe

Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Dziewczyny z Guadalupe (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Guadalupe leży prawie już na rogatkach Zacatecas, stolicy stanu o tej samej nazwie. Wspólnie nią tworzą jedną metropolię. Nie planowaliśmy tego wcześniej, lecz podczas porannego przeglądania mapy przy śniadaniu, nazwa zwróciła naszą uwagę.

Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Pewnego razu w Meksyku. Guadalupe, Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Oczywiście TO sanktuarium Nuestra Senora de Guadalupe znajduje się w mieście Meksyk, ale tutaj też mogło być ciekawie, a to Guadalupe i tak znajdowało się prawie na naszej trasie.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Kopuła świątyni Nuestra Senora de Guadalupe w Guadalupe, w stanie Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Miejscowość Guadalupe w stanie Zacatecas założona została w 1578 r. Kościół z tamtego czasu nie przetrwał jednak dłużej niż stulecie. Gdy tylko skręciliśmy w stronę zocaló, wsadzana kolorowymi kafelkami kopuła zrobiła nam nadzieję na kolejny przykład stylu Churrigueresque.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Styl Churrigueresque na fasadzie świątyni Nuestra Senora de Guadalupe w Guadalupe, w stanie Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

I nie pomyliliśmy się. Świątynia Nuestra Señora de Guadalupe to przykład ultrabaroku, zwanego przez Hiszpanów Churrigueresque, a w Polsce jako churrigueryzm.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik
Barokowe wnętrze świątyni Nuestra Señora de Guadalupe w Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W tym wypadku ultrabarok (churrigueryzm) ogranicza się tylko do zdobień fasady, kopuł i furt na zewnątrz kompleksu świątynnego.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Furta w stylu churrigueresque do La Capilla de Nápoles (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W latach 1845-1866 Franciszkanie zbudowali Capilla de Napoles. Poświęcono ją wprawdzie intencji Niepokalanego Poczęcia, jednak powstała na cześć Izabeli Farnese, księżniczki Neapolu, żony króla Filipa V Hiszpańskiego. Filip V podarował Franciszkanom obraz, który umieszczono nad ołtarzem kaplicy. Obraz przedstawia trzymającego lustro anioła stojącego u stóp Matki Boskiej.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik
Barokowe wnętrze świątyni Nuestra Señora de Guadalupe w Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Tuż obok kompleksu świątynnego Nuestra Senora de Guadalupe znajduje się Museo de Guadalupe, zaliczone do korpusu Światowego Dziedzictwa Ludzkości pod auspicjami UNESCO.

Museo de de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik
Brama Museo de Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W Muzeum Guadalupe znajdziecie kolekcję starych samochodów. Takich prawdziwych old timerów… Jest również kilka karet i stary wagon tramwajowy. Wszystkie pojazdy w takim stanie, jakby przed chwilą powysiadali z nich wczesnodwudziestowieczni automobiliści i panie w długich sukniach.

oldtimer guadalupe meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Kolekcja Museo de Guadalupe (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W muzeach ze zbiorami z epok, w których życie potrafię sobie w miarę wyobrazić zwykle zalewa mnie nostalgia. Jako archeolog staram się wcielić w życie ludzi z czasów dawno minionych. Artefakty przenoszą mnie w czasie…

teodor axentowicz malarz omnibus meksyk guadalupe zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Polskie ślady w Meksyku: „Omnibus” – obraz Teodora Axentowicza w zbiorach Museo de Guadalupe, Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W Museo de Guadalupe niespodzianka. Rzadko udaje mi się znaleźć w postkolonialnej Mezoameryce ślady Polaków, a tu tymczasem niespodzianka. Obraz Teodora Axentowicza herbu Jaxa, Lwowianina, profesora krakowskiej  Szkoły Sztuk Pięknych. Obraz z dawnego Krakowa… Ormiańska rodzina Axentoiwiczów otrzymała szlachectwo w XVII w. 

guadalupe meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Książki… Muzeum Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Do tego zbiór starych map i ksiąg. Aż dziw bierze, że takie stare wolumeny leżą tutaj na półkach, będąc na wyciągnięcie ręki.

mapa camino real meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Mapa kolonialnego Zacatecas, ekspozycja Museo de Guadalupe (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wśród starych zwojów mapa Zacatecas – kolonialnego miasta, do którego przecież wybieramy się za chwilę. Jako niespełniony jaskiniowy kartograf wiem ile ducha wlewa się w naszkicowanie dobrej mapy… 

mapa camino real meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Książki… Muzeum Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Niemniej interesująca była mapa Camino Real de Tierra Adentro. Droga ta prowadziła od miasta Meksyk na północ aż w okolice Santa Fe w dzisiejszym stanie Nowy Meksyk w USA. Słynna Camino Real prowadziła dalej, znacznie dalej na południe, docierając na tereny dzisiejszej Gwatemali. Miała prowadzić aż do Hondurasu…

mapa camino real meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Mapa północnej części Camino Real, ekspozycja Museo de Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne:: Zapowiadało się tak dobrze, czyli nie chwal dnia przed zachodem Słońca

Rio Lagartos – wycieczka z polskim przewodnikiem

flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Meksyk, Jukatan, Rio Lagartos, Ria Lagartos, polski przewodnik, wycieczka z polskim przewodnikiem, rejsy, wypłynięcia, wycieczki, rejs, zwiedzanie, flamingi, krokodyle, delfiny, skrzypłocze, pelikany
rio lagartos ria lagartos meksyk jukatan wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem rejs rejsy wschod slonca sunrise amanecer zwiedzanie archeowyprawy
Wschód Słońca w Rio Lagartos nad rozlewiskiem Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Rio Lagartos, przecieram oczy o świcie. Czuję jeszcze w kościach dzień spędzony za kółkiem, zwiedzanie Yaxuna i Chichen Itza, ale mocne wrażenia poprzedniego wieczoru na rozlewiskach Ria Lagartos napakowały mi akumulator takim nadmiarem energii, że bez problemu zrywam się z łóżka. Przeciągam się już na werandzie. Nad wodą słychać pierwsze ptaki. Gwiazdy bledną, niebo zaczyna jaśnieć, spychając coraz dalej w niepamięć mroki nocy.
rio lagartos ria lagartos fregata fregaty Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Fregaty w porcie Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2024)
Wybieram zawsze hotel w pobliżu wody tak, aby moi goście mieli widok na port i gromadnie zlatujące się tam pelikany i fregaty. Sam biorę pokój po drugiej stronie hotelu, by uczciwie móc zamknąć oczy choćby na kilka godzin. Bo po prawdzie to nikomu nie daję chyba tutaj zbyt wiele czasu na sen, ale raz się żyje, a moja głowa w tym jak krótki czas ich urlopu napakować wspomnieniami aż po sam sufit…
rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice Jukatanu zwiedzanie archeowyprawy
Krokodyl meksykański (Crocodylus moreleti) nad rzeką Rio Usumacinta, Chiapas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Lagartos od zmierzchu do świtu. Od zachodu do wschodu Słońca, a dokładnie od pełnego wrażeń popołudnia po niemniej obfity we wrażenia poranek. To mój pomysł na najlepsze wycieczki tutaj, zbudowany na własnych obserwacjach aktywności przyrody. Wbijam się pod prysznic. Zimną wodą spłukuję z siebie ostatnie resztki senności. Przed zamkniętymi oczami przewijają się sceny z wczorajszego popołudnia.
rio lagartos ria lagartos pelikan brunatny Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Lądujący pelikan brunatny na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Krokodyle, flamingi, pelikany, perkozy i czaple… Właściwie to co zawsze, choć po pełnym turystów dniu na rozlewiskach Ria Lagartos flamingi zaczynają dopiero odzyskiwać swoje terytoria. Łódź za łodzią już rano wypłaszają je na bardziej odległe tereny, więc w czasie turystycznym, przeżyć tu można w sumie raczej niewiele. Jak na moje standardy… 😉
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flaming karmazynowy na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Standard to oczywiście krokodyle: oba gatunki, bo wśród mieszkających na rozlewiskach Ria Lagartos kilkudziesięciu sztuk, są zarówno krokodyle amerykańskie, jak i meksykańskie. Od nich pochodzi nazwa tego miejsca i dla nich głównie turyści przyjeżdżają do Rio Lagartos.
rio lagartos ria lagartos pelikan dzioborogi Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Pelikany dzioborogie na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2024)
Pelikany dzioborogie – te rzadsze, przylatujące akurat tutaj na swój sezon rozrodczy z Kanady. Czaple uciekają zwykle, jak tylko słyszą łódź, ale mój kapitan wie gdzie gnieździ się rzadka czapla tygrysia i potrafi podpłynąć do tego miejsca cicho. Tutaj mówimy na nią tigra
rio lagartos ria lagartos czapla tygryska nagobroda Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Tygryska nagrobroda – najrzadszy z gatunków czapli nad Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Nie bez powodu wybieram jak najlepszych ludzi i nie bez powodu bardzo dobrze im płacę. Do stad flamingów zawsze trzeba podpływać bardzo powoli i cicho, ale to nie wszystko… Czasami czerwonaki przesuwają się tak daleko, że wysiadamy z łodzi i jak na filmach przygodowych, podkradamy się do nich przez błota. Przeżycie samo w sobie 🙂
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy wschód Słońca amanecer sunrise
Podkradanie się do flamingów na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Ria Lagartos – te rozlewiska skrywają zawsze jakąś niespodziankę. Nową atrakcję przyrodniczą, o której wcześniej nawet nie myślałem. Po dwóch godzinach rejsu w bliskim kontakcie z przyrodą, wracamy w stronę Rio Lagartos. Mijamy jednak miasteczko, by pomknąć dalej na otwarte wody Zatoki Meksykańskiej. W programie zachód Słońca nad wodą. Po drodze podpływamy jednak do plaży i tu wreszcie ta niespodzanka dla mnie – bociany.
rio lagartos ria lagartos bocian dlawigad mycteria americana Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Dławigad (Mycteria americana) – tutejsza wersja bociana nad Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2024)
Nie te białe, o których zwykle myślicie i nie te czarne, które, choć rzadko, jednak zdarzają się w Polsce. Tutejsza wersja – dławigad amerykański, przypomina, że ptaki to dinozaury. No owszem, mają pióra, ale jeśli przyjrzycie się ich pozbawionej upierzenia szyi, z dziwnym garbem na szczycie głowy – wyglądają jak pterodaktyle. Ich zakrzywiony niczym turecki jatagan dziób sugeruje, że gotowe byłyby raczej porywać niż przynosić dzieci…

Zachód Słońca nad Rio Lagartos

rio lagartos ria lagartos meksyk wschod wycieczka wycieczki polski przewodnik zachod slonca polski przewodnik sunrise sunset archeowyprawy
Złota godzina na Zatoce Meksykańskiej i łódź rybacka z Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Zachód Słońca to… zachód Słońca 🙂 Człowiek powinien poświęcić codzień chwilę na pożegnanie gwiazdy. Nie chodzi o to, że nie wiadomo, czy wróci, czy wstanie kolejny dzień, ale nawet kiedy jest źle, każdego dnia znajdzie się coś za co warto dziękować. A tu, w Meksyku jest zawsze wiele rzeczy „do dziękowania za”. Już samo to, że jesteśmy w Meksyku… Czerwona kula Słońca zaczyna zbliżać się do linii wody.
rio lagartos ria lagartos archeowyprawy meksyk wyprawy turystyka zwiedzanie sunrise sunset wschod zachod slonca polski przewodnik
Zachód Słońca nad wodami Zatoki Meksykańskiej nieopodal Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Czasem, gdy niebo jest całkowicie pozbawione chmur, odprowadzam ją aż do zielonego promienia, ale to w Rio Lagartos jeszcze mi się nie udało. Często za to widuję łódki przepływające na tle zachodzącej tarczy, albo przelatujące przez nią pelikany. Dziś mamy jednak tę najmocniejszą z atrakcji. Wody zatoki nagle przecinają delfiny! Nie spotykam ich tutaj zawsze, dlatego nigdy nic nikomu nie obiecuję. W skrytości ducha jednak liczę, że będą i dosyć często zdarza się, że są 🙂

Delfiny!!!

rio lagartos ria lagartos delfin butlonos Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Delfiny butlonose są częstymi gośćmi w ujściu Ria Lagartos do Zatoki Meksykańskiej o zachodzie Słońca (fot P.A. Trześniowski 2021)
Jeśli nie, to i tak przecież jest za co dziękować 😉 Bo w zachodach Słońca nad Zatoką Meksykańską mieszka prawdziwa magia. Na łodzi, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki pojawia się wtedy zwykle coś zimnego do picia, ukrywanego do tej pory w skrzynkach z lodem przez umówioną przeze mnie obsługę. W drodze powrotnej kolejna niespodzianka! W jednym z kanałów, wśród wysepek porośniętych przez manglar kryje się całe stado flamingów!!
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flamingi niepodal Rio Lagartos na początku sezonu godowego (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Aż tu uciekły przed przejmującymi rozlewiska Ria Lagartos przez cały dzień dla siebie turystami!!! Podpływamy do nich cichutko. Tak cicho, że zdaje się to zupełnie niemożliwe i podziwiamy piękne, karmazynowe ptaki z bliska. A to ci dopiero…

Świeża ryba na kolację

rio lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy hol koben
Wieczorne zorze nad Rio Lagartos i promenada portowa (fot: P.A. Trześniowski 2024)
Po powrocie do Rio Lagartos, krótki spacer po promenadzie. Rio Lagartos to rybacka osada – choć nie jem mięsa, wiem gdzie znajdziecie tutaj wspaniale przyrządzone ryby i zawsze świeże…

Nowy dzień w Rio Lagartos

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers sunrise sunset wschod zachod slonca
Wschód Słońca nad Rio Lagartos, (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Wychodzę spod prysznica i szybko skręcam aparat, sprawdzam zapasowe baterie do niego i do kamery, szybka kawa, do bukłaka nalewam napar z hibiskusa na później. Idę… Czas zacząć nowy dzień. Jest jeszcze ciemno, kiedy nasza łódź odbija od nabrzeża. Płyniemy najpierw w stronę ujścia, na zachód. Zdążymy na wschód Słońca? Spoglądam z niepokojem na linię horyzontu, ale zaraz przypominam sobie o flamingach, które chowały się w pobliżu. Nadal tam są!
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy flamingi
Flamingi karmazynowe na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Flamingi to jednak nie wszystko. Kiedy przepływamy cichutko blisko jednej z wysepek, spod mangrowców wybiega kilka ciemnych kształtów. To na pewno nie ptaki – poruszają się bowiem na czterech krótkich łapach, do tego porośnięte są futrem. Jest jeszcze ciemno, ale wokół ich pysków jaśnieje coś białego. Szopy!!
rio lagartos ria lagartos szop pracz Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Szop pracz o świcie na wodach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Do Rio Lagartos przyjeżdża się głównie dla krokodyli i dla flamingów. Na rozlewiskach Ria Lagartos żyje kilkaset gatunków ptaków. Nic dziwnego, że widok ssaka robi mi zawsze taką niespodziankę. W dzikich lasach półwyspu Jukatan są jednak również ssaki. W ruinach Majów, zwłaszcza tych położonych głębiej w lesie zawsze spotykam małpy, oba gatunki, czyli: czepiaki i wyjce.
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flamingi karmazynowe w locie nad rozlewiskami Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Często widuję lisy szare, jelenie, pekari, oposy i aguti. Rzadziej margaje, dydelfy czy jaguarundi. Bardzo rzadko pumę, jaguara, tapira. Jak to jest, że do tej pory nie spotkałem na północy Jukatanu szopa, podczas gdy w Belize wbiegały nam po trapie na łódź i wbijały się przez okna do sterówki?! A teraz proszę są w Rio Lagartos!! A to ci niespodzianka!!! Płyniemy na wschód Słońca.

Wschód Słońca nad Rio Lagartos

rio lagartos ria lagartos zachód Słońca Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy atardecer sunset
Słońce nad Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Poranne zorze wypadają najpiękniej, gdy na nieboskłonie jest odpowiednia ilość chmur. Nad Ria Lagartos zawsze jest ich trochę, nie mam więc wątpliwości, że wschód Słońca będzie wyglądał pięknie i naładuje nam baterie na nadchodzący dzień. Dziś przed nami pełna emocji droga. Właściwie trasa wśród zarośniętych, zdawało by się zapomnianych dróżek, gdzie dwa samochody nie są w stanie się minąć.
rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Młody krokodyl na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
A po drodze kilka piramid Majów z megalityczną architekturą – tajemnicza kultura, jaka kwitła w północno-wschodniej części półwyspu Jukatan i nie została po dziś dzień porządnie zbadana i opisana. Tym bardziej chcę odwiedzać te miejsca i pokazywać innym. Nie są to turystyczne stanowiska archeologiczne z biletami i wielkimi parkingami dla autobusów, a dlatego też jeszcze bardziej interesujące. Warto zaczynać dzień dobrym wschodem Słońca…

Wielkie żarcie – poranne polowanie

rio lagartos ria lagartos czapla modra wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Czaple modre, białe i siwe polują zwykle o świcie (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Poranek na rozlewiskach Ria Lagartos to pora na polowanie. Najbardziej widać to po czaplach, które w ciągu dnia uciekają zwykle na sam dźwięk silnika łodzi. Nad ranem ptaki mają poważniejsze zmartwienia, mamy zatem szansę, aby podpływać do nich bliżej, a nawet przyjrzeć się rybom, które udaje im się złapać. Niektóre okazy są naprawdę imponujące.
rio lagartos ria lagartos czapla biała wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Czaple modre, białe i siwe zwykle polują o świcie (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Płyniemy przez Ria Lagartos daleko. Tak daleko jak to tylko możliwe. Karmazynowe flamingi wyglądają najpięknej w promieniach wschodzącego Słońca! Podpływamy kolejno do kilku stad. Podkradamy się jest bardziej odpowiednim określeniem. Póki nie ma turystów, ptaki zbierają się wielkim stadem na samym końcu rozlewisk.
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy flamingi
Flamingi karmazynowe na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Potem flamingi rozbiją się na mniejsze i porozlatują, szukając bardziej spokojnych miejsc. Ale teraz są tutaj, przy najbardziej obfitych źródłach pokarmu, a tego potrzebują dużo, by na sezon godowy maksymalnie napakować swoje pióra czerwienią. Tam gdzie w grę wchodzą rytuały godowe jest szansa na przepychanki i nie zawodzimy się 🙂
rio lagartos ria lagartos flaming karmazynowy czerwonak flamingi Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Walki godowe flamingów na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Flamingi karmazynowe żyją wszędzie na północnym wybrzeżu półwyspu Jukatan. Pojedyncze sztuki widuję nawet daleko na południu w Sian Ka’an, a po reliefach Majów nie mam wątpliwości, że musiały być w ich czasach powszechnie spotykanym stworzeniem na półwyspie. Jednak to tu, na rozlewiskach Ria Lagartos obserwuję najbardziej niesamowite spektakle.
rio lagartos ria lagartos skrzyplocz archeowyprawy meksyk wyprawy turystyka zwiedzanie tajemnice jukatanu meksyk wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem rejsy po polsku
Młody skrzypłocz na wodach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Hol Koben

Wracamy do Rio Lagartos – pora na śniadanie. Po drodze jednak jeszcze jedna niespodzianka. Mój kapitan wskazuje na stworzonko pływające po powierzchni wody. Ma kształt podkowy i zwrócone ku niebu odnóża. To skrzypłocz! Błękitnokrwisty skarb natury. Organizm reliktowy pochodzący z bardzo, bardzo starej linii… Ich przodkowie dokazywali w oceanach Ziemi jeszcze w ordowiku. Tak dawno temu, że nikt z nas nie jest sobie w stanie tak naprawdę tego wyobrazić. Przyroda uczy pokory… nie tylko przyrodników.
rio lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy hol koben
Naprawa sieci rybackiej w Rio Lagartos – dawnej majańskiej osadzie rybackiej Hol Koben (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Najlepsze śniadania jemy oczywiście u Majów. W Rio Lagartos kupujemy owoce na nadchodzący dzień. Potem jeszcze spacer na ostatnie spotkanie z krokodylami. Duże biura podróży zabierają ponoć turystów na farmę krokodyli…, a tymczasem tutaj jest takie miejsce, gdzie wygrzewające się w słonecznych promieniach gady nie muszą przejmować się, że zostaną przerobione na torebki… Zwiedzajmy Meksyk odpowiedzialnie.
rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy rejs po polsku
Wielki krokodyl meksykański w Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Na wycieczki do Rio Lagartos zapraszam do kontaktu przez WhatsApp pod numerem +52 984 876 1504. Archeowyprawy to gwarancja wrażeń z najwyższej półki  🖖🤠🌴 => „Tam gdzie ptaki mają swój raj” – przykładowa relacja Uczestniczki

Ultrabarok w San Luis Potosi

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy ultrabarok
San Luis Potosi, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Architektura Kolonialna, Barok, Ultrabarok, Churrigueresque, klasycyzm

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy graffito
Współczesna sztuka San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wychodzimy na wieczorny spacer po San Luis Potosi. Z hotelu Insurgentes mamy tylko pięć minut na Plaza del Carmen, przy którym mieści się El Templo de Nuestra Señora del Carmen. Pokryte suto zdobieniami pilastry i kolumny, gęsto upakowane na ultrabarokowej fasadzie świątyni z daleka przyciągają nasz wzrok. Kościół, niestety jest zamknięty, ale w ultrabaroku najbardziej cenię sobie przednie fasady i wieże, a to akurat mamy pięknie wyeksponowane. Churrigueresque

Ultrabarok El Templo de Nuestra Señora del Carmen

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy ultrabarok
Ultrabarokowa fasada El Templo de Nuestra Señora del Carmen w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

El Templo de Nuestra Señora del Carmen narodziła się w 1765 r., gdy Joaquin de la Concepción rozpoczął budowę barokowej wieży. Kolejni przeorowie dokładali obrazy i ołtarze. Podupadający kościół odrestaurowano w 1898 r. Odnowiono ściany i sklepienia w stylu bizantyjskim, na pendytywach dodano medaliony czczonych przez karmelitów świętych. W niespokojnych latach 1824-1825, gdy powstawało państwo Meksyk, zniszczono barokowy ołtarz. Został on później zastąpiony mocno rozbudowaną klasycystyczną wersją, z podobiznami siedmiu archaniołów: Michała, Rafała, Gabriela, Uriela, Sealtiela, Barachiela i Jegudiela, która również uległa zniszczeniu w 1959 r. Nie wejdziemy jednak do środka tym razem…

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy ultrabarok
Ultrabarokowy portal El Templo de Nuestra Señora del Carmen w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W dolnej części fasady piętrzą się cztery ażurowe kolumny Salomona – specyficzny wynalazek ultrabaroku, albo, jak kto woli – Churrigueresque. Prócz wpływów mauretańskich w formie motywów roślinnych, w dolnej części kolumn widzę jakby odciśnięte trzcinowe maty… Interesujące, czy karmelici w XVIII stuleciu zdawali sobie sprawę co w prekolumbijskiej Mezoameryce oznaczał motyw HAL – plecionej maty..? Franciszkanie w Jalpan de Serra, skąd właśnie przyjechaliśmy, umieszczali z premedytacją prekolumbijskie motywy w programie ikonograficznym swej bogatej fasady. Trudno zliczyć pilastry w górnej części świątyni…

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy ultrabarok
Ultrabarokowa wieża Catedral Metropolitana de San Luis Potosí – Catedral de Nuestra Señora de la Expectación w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kontynuujemy spacer, bo pora już coś przekąsić. Dwa bloki dalej jest tutejsze zócalo, które nosi jeszcze historyczną nazwę Plaza de Armas. Tak przecież nazywały się kiedyś wszystkie główne place kolonialnych miast na podbitych przez Hiszpanów kontynentach obu pechowych Ameryk. Z oddali widać kolejne ultrabarokowe wieże. Po drodze na zócalo nabywamy po garnuszku esquite. Suto zalewam swój salsą i wpycham ile wlezie długich smukłych papryczek chili. Po nagłych zwrotach akcji na trasie z Jalpan de Serra, zgubieniu i znalezieniu kamery kosztem kilku dodatkowych godzin za kółkiem w Sierra Madre Oriental, mam ochotę na ostro. W sumie zawsze mam ochotę na ostro…

Ultrabarok Catedral Metropolitana de San Luis Potosí – Catedral de Nuestra Señora de la Expectación

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy ultrabarok
Ultrabarokowy portal Catedral Metropolitana de San Luis Potosí – Catedral de Nuestra Señora de la Expectación w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Gdy tylko wychodzimy zza rogu zatrzymuje nas w miejscu widok wspaniałego portalu, wystającego z fasady Catedral Metropolitana de San Luis Potosí. Spiralnie poskręcane kolumny Salomona, gęsto ozdobione motywami roślinnymi, karbowane pilastry, a między nimi w niszach marmurowe figury świętych. Połykam szybko swoją kukurydzę i zabieram się do robienia zdjęć.

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy ultrabarok
Ultrabarokowa fasada Catedral Metropolitana de San Luis Potosí – Catedral de Nuestra Señora de la Expectación w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Przednia fasada Catedral de Nuestra Señora de la Expectación wykorzystuje kontrast między cantera rosa, tezontle – różowymi cegłami ze skały wulkanicznej, a jasnymi kolumnami salomonowymi w stylu Churrigueresque. Podobne rozwiązanie podziwialiśmy pięć dni temu na elewacji Sagrario Metropolitano – Tabernakulum przyklejonym przez ścianę do Catedral Metropolitana de la Asunción de la Bienaventurada Virgen María a los Cielos w mieście Meksyk i ledwie wczoraj, na elewacji katedry St. Philip Neri w Santiago de Queretaro.

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy ultrabarok
Ultrabarokowy portal Catedral Metropolitana de San Luis Potosí – Catedral de Nuestra Señora de la Expectación w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W niszach figury dwunastu apostołów, wyrzeźbione z marmuru z Carrara przez braci Biaggi. To repliki rzeźb apostołów z archikaterdy de San Juan de Letrán w Rzymie. Zastąpiły wcześniejsze rzeźby dwunastu apostołów wykonane z lokalnego kamienia. Teraz zdobią krawędzie dachu. Podobno Catedral Metropolitana de San Luis Potosí de Nuestra Señora de la Expectación to jedyna świątynia, którą zdobią rzeźby aż 24 apostołów…

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy ultrabarok
Ultrabarokowa wieża z karylionem i zegar nad portalem Catedral Metropolitana de San Luis Potosí – Catedral de Nuestra Señora de la Expectación w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W medalionie nad wejściem widniał niegdyś herb – toponim, jak powiedzieliby epigraficy… Powyżej medalionu zegar, a nad zegarem, pośród kolumn barokowej kapliczki jaśnieje rzeźba Matki Boskiej. Wieże nie pochodzą z tego samego czasu, ale jedna jest wierną kopią drugiej. W północnej, na dwusetną rocznicę niepodległości Meksyku zainstalowano karylion, ponoć jedyny taki w całym Meksyku…

Plaza de Armas w San Luis Potosi

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy gazebo
Gazebo na Plaza de Armas w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Za plecami, w centrum Plaza de Armas mamy piękne gazebo. Jak przystało na porządne zócalo… 😉 Tam gdzie nie ma gazebo, na zócalo może być fontanna, jak w Valladolid na półwyspie Jukatan. W San Lusi Potosi nie musimy się zastanawiać co lepsze, znajdziemy tutaj obe te rozwiązania.

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Fontanna na zócalo w San Lusi Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Raz jeszcze odwracamy się do katedry. Dach wieńczy ośmiokątna kopuła. Mocno rozbudowaną, trzynawową bryłę przecinają aż dwa transepty. Pora przejść się po tutejszych uliczkach…

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy ultrabarok
Ultrabarokowe wieże Catedral Metropolitana de San Luis Potosí – Catedral de Nuestra Señora de la Expectación w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Człowiek z La Manchy w San Luis Potosi…

Don Kichot kojarzy mi się na szczęście bardziej z piękną Sophią Loren niż z nieprawnym romantykiem, któremu dziwnie współczuję. Mile wspominam oglądaną niedawno adaptację Człowiek z La Manchy w Teatrze Dramatycznym. Spotkałem kiedyś kobietę, która twierdziła, że mnie również książki zepsuły i pognały w świat… Nie wiem czy czytała El ingenioso hidalgo don Quijote de la Mancha, z zasady raczej nie czytała wiele, ale coś w tym jest. Czy skończę jak Don Kichot? Chyba raczej jak Maler. Teoberto Maler

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy don kichote
Don Kichote i Sancho Pansa – bohaterowie z kart Cervantesa w Centro Historico w San Lusi Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zapraszamy na pulque…

Mam ochotę na pulque. Mijajamy grupę policjantów zapatrzonych w swoje smartfony. Zaglądam im dyskretnie przez ramię i widzę, że zapamiętale grają w gry, więc aż mi głupio ich odrywać, ale proszę o polecenie porządnej pulqueríi z klimatem. Szukamy przybytku kilka przecznic dalej. W pulque nie chodzi o sam smak, liczy się również klimat…

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Kolonialna architektura uliczek w Centro Historico San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zimny napój zaprawiony sokiem pieści powłóczyście język i podniebienie. Przywołuje wspomnienie tekstu o majańskich trunkach, i… przerażających sposobach aplikacji trunków przez Majów, który popełniłem kiedyś na studiach. Krew, wymioty i wino… Nie czytajcie tego przy jedzeniu czasami :/

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy klasycyzm
Klasycystyczne elementy na bocznej elewacji Catedral Metropolitana de San Luis Potosí – Catedral de Nuestra Señora de la Expectación w San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Pora wracać powoli, bo jutro kolejny długi dzień drogi… Musimy dostać się do Zacatecas. Kolejny stan Meksyku i kolejne wyzwania. Rozległe Centro Historico San Luis Potosi sprawia, że nie musimy się spieszyć, podziwiając po drodze architekturę z różnych epok Meksyku. By zobaczyć więcej, wybieramy, jak zwykle dłuższą drogę.

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Kolonialna architektura uliczek w Centro Historico San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Natykamy się na skrzyżowanie ze skwerem, na którym stoi pomnik. Przystępu do pomnika bronią jednak psy. Bezpańskie psy różnych ras i rozmiarów. Ktokolwiek stoi na pomniku, musiał być wielkim przyjacielem psów, skoro schodzą się tu co noc wszystkie szczekusie z miasta.

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Kolonialna architektura uliczek w Centro Historico San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ktokolwiek stoi na pomniku, musiał być wielkim przyjacielem psów, skoro schodzą się tu co noc wszystkie psy z miasta San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Mam świadomość, że nie wyczerpaliśmy San Luis Potosi, skupiając się na elewacjach ledwie dwóch spośród wielu budowli. Mamy jednakże tylko trzy tygodnie na ten rajd po Meksyku, a za cztery dni nasze wymarzone całkowite zaćmienie Słońca. Wieleset kilometrów i kilka stanów dalej. Kolejne całkowite dopiero w 2026 roku w Hiszpanii. Tam też znajdzie się pewnie porządny ultrabarok… 🖖🤠

meksyk zwiedzanie San Luis Potosi wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy graffito
Współczesna sztuka San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne: Wszystko ma swoje miejsce…

Rajd przez Sierra Madre do San Luis Potosi

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
SIerra Madre, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Queretaro, San Luis Potosi

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Meksyk, Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Pora na Sierra Madre…  Minęło już południe, więc po wspaniałym poranku na dobrej kawie w Jalpan de Sierra i jeszcze lepszym przedpołudniu na zagadkowym stanowisku archeologicznym Tancama, należącym do kultury Huasteków, czas ruszać w dalszą drogę, ku zaćmieniu Słońca.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Środki komunikacji międzymiastowej z dala od rezolucji i regulacji (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zawijamy zatem na północny-zachód, do Jalpan, z którego przyjechaliśmy, by przebić się dalej przez Sierra Gorda drogą federalną 69 aż do Rio Verde. Tam mamy skręcić bardziej ku zachodowi, drogą federalną 70, przez górskie serpentyny w okolicach Mojarras de Arriba, przełęcz San Antonio i kolejne pasmo wściekłych serpentyn Sierra de Alvarez. Jakieś 250 km, cztery i pół godziny… W teorii.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Maczetero w Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

Po 13-tej przejeżdżamy przez Jalpan de Sierra, dobrze nam już znane. Droga biegnąca wąwozem między zabudowaniami, pełna wąskich kładek dla pieszych, łączących obie wypiętrzone strony. Na skrzyżowaniu „maczetero prestidigidatoro”. Prawdziwy talent, bo sprawnie machać i żonglować kapeluszem na nodze i trzema maczetami w rękach to jedno. Drugie, gdy robi się to stojąc na monocyklu. Przebijamy się przez Jalpan de Serra, niestety, nie po raz ostatni. Ale nie uprzedzajmy faktów.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Średnia wysokość Sierra Madre Oriental to 2400-2700 m n.p.m (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dalsza droga przez Sierra Gorda jest nie mniej malownicza o tej porze dnia, co wczoraj, w złotej godzinie przyjemnie zachodzącego Słońca. Obsypane zielenią konary drzew tworzą nad nią pergole. Czasem z poboczy i pastwisk podnosi się jednak kurz… 

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Droga przez wyżyny Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Agnieszka wykłada mi wizję świata opartą na religii. Nie mam nic przeciw wizjom, ale grzecznie wyciągam kilka bazowych niespójności – tak dla gimnastyki umysłu i podtrzymania rozmowy, nie w nadziei, że mi coś wyjaśni. Słyszę jednak, że mówi to samo co poprzednim razem, więc bez odrywania myśli od zawiłych zwrotów w archeologii Kaanul, wyciągam z zakamarków RAM-u jakieś kontrargumenty, te same co ostatnio. Agnieszka rzuca się na nie z zapałem i tak czas upływa nam na obyczajnej konwersacji.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Sierra Madre Oriental zbudowane są głównie z łupków i wapieni (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Pasmo Sierra Madre Oriental stanowi wschodnią rubież rozległej Altiplano – Wyżyny Meksykańskiej, gdzie mieściło się tyle ważnych ognisk prekolumbijskich cywilizacji, jak tajemnicze Teotihuacan czy tolteckie Tula i El Cerrito. To przedłużenie Gór Skalistych ciągnących się przez dzisiejsze USA, przeciętych przez graniczną Rio Grande. Dalej pasmo to biegnie przez dzisiejsze meksykańskie stany Coahuila, San Luis Potosi, Queretaro, Hidalgo i Tlaxcala, gdzie łączy się z rozciągającym się w poprzek dzisiejszego Meksyku pasmem Kordyliery Wulkanicznej.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Kaktusy na zakręcie gdzieś w Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Mijamy interesujące ruiny z czasów kolonialnych, stajemy zatem, by zrobić kilka zdjęć. Jest gorąco, jak to zwykle w Meksyku. A gdy przychodzi mi do głowy, że warto byłoby zarejestrować je również kamerą, uświadamiam sobie, że…  nie mam nigdzie kamery. W myślach przewijam zatem cały dzisiejszy dzień. Ten rachunek sumienia pozwala szybko wyłowić ze wspomnień głuchy dźwięk, gdy ściągałem aparat z szafki. Coś upadło…

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Przydrożne ruiny na trasie w Sierra Madre Orriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

To coś może jeszcze tam leży, lecz jest już po 15-tej… Szybko obliczam szanse, zawracam auto i pruję tak jak się da do Jalpan. Po drodze piszę wiadomości do właścicielki domu, a nawet próbuję dzwonić, jednak nikt nie odbiera. Ani nie odpisuje. Cóż… Bez względu na rezultat, w San Lusi Potosi będziemy dobrze po zachodzie Słońca. Kamera leży tam gdzie sobie spadła – odrobina szczęścia w nieszczęściu. Dziękuję uprzejmej Meksykance, która z dzieckiem na ręku otworzyła nam drzwi i nie chciała nawet wchodzić z nami na górę.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Długa droga przez Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Ruszamy po raz czwarty drogą 69. W Rio Verde skręcam, by znaleźć stację benzynową. Jakąś tańszą o parę pesos, nie jak przy głównej trasie. Trafiamy na Zocalo kolonialnego miasta, zbudowanego wkrótce po konkwiście, w 1552 r. Niedaleko stąd leży laguna La Media Luna z archeologicznymi pozostałościami po mało znanej kulturze Rio Verde – ludziach, którzy żyli tutaj w okresie klasycznym, ale dzisiaj nie mamy na nią czasu. Ani sprzętu do nurkowania, jeśli już o to chodzi. Długo kręcimy wąskimi jednokierunkowymi uliczkami, zanim ruszymy w dalszą drogę. To jest połowa drogi.

meksyk zwiedzanie Rioverde wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Rioverde w stanie San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Najwyższy szczyt Sierra Madre Oriental – Cerro El Potosí mierzy 3720 m n.p.m.  – nie jak podaje to polska wikipedia 😉 Kolejne na podium to Cerro San Rafael (3715 m n.p.m.), Sierra de la Marta (3710 m n.p.m.) Cerro El Morro (3700 m n.p.m.) i Picacho San Onofre (3563 m n.p.m.). Na te góry, na szczęście nie musimy wspinać się dzisiaj, ani nawet jutro.

meksyk zwiedzanie zachód Słońca wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Zachodzące Słońce nad Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W złotym świetle zachodzącego Słońca wspinamy się na serpentyny Sierra de Alvarez, kolejnego pasma Sierra Madre Oriental, nie stając już nigdzie dla widoków. A te są całkiem znośne w tym gęstym złotym świetle…

meksyk zwiedzanie zachód Słońca wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Zachód Słońca nad San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Czy to był dobry dzień? Od opuszczenia Ognistego WzgórzaTancama w sumie najnudniejszy na trasie całej archeowyprawy, ale tak. Słońce zachodzi pięknie i długo jedziemy sobie w to zachodzące Słońce. Ze względu na autobus, który przez pół godziny starał się zmieścić w niewysokim tunelu, w hotelu Insurgentes w historycznym centrum San Luis Potosi  meldujemy się już dobrze po zmroku. Pora może na jakiś wieczorny spacer i przysmaki kuchni chilango w oprawie kolonialnej architektury? Przed nami ultrabarok San Luis Potosi 🖖🤠

meksyk zwiedzanie zachód Słońca wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Zachód Słońca nad San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne: Wszystko ma swoje miejsce…

Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i Rio Bec (7 dni)

papuga ara guacamaya meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Meksyk, Chiapas, Palenque, Plan de Ayutla, Jukatan, Becan, Dzibanche, Ichkabal, KINICHNA, Xpuhil, MORAL REFORMA, Bacalar, wycieczka z polskim przewodnikiem, zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Inskrypcji – piramida z grobowcem Pakala Wielkiego (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Paleque to jedno z najwspanialszych spośród dostępnych i chętnie odwiedzanych przez turystów stanowisk archeologicznych na terenie Meksyku. W kulturze masowej Palenque zagościło na dobre, kiedy Alberto Rhuz Luhillier odkrył w 1952 r., po trzech latach przekopywania się przez zasypaną przez Majów klatkę schodową wewnątrz piramidy, grobowiec Pakala Wielkiego. Był to pierwszy pochówek majańskiego władcy odkryty wewnątrz piramidy.

pakal meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pakal Wielki w Narodowym Muzeum Antropologii (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wyobraźnię łowców sensacji rozpalił mocno sarkofag Pakala, który słynny poszukiwacz pozaziemskich wpływów – Erich von Däniken przewrócił na bok, by zobaczyć na nim Pakala kierującego kosmicznym pojazdem. Było to jeszcze przed odczytaniem pisma Majów, ale już wtedy ikonografia sarkofagu kłóciła się z wywracaniem na bok umieszczonych na płycie przedstawień – Däniken mocno naciągnął rzeczywistość do swych tez, ale mleko się, niestety, rozlało. Do dziś jakiekolwiek wzmianki o paleoastronautach kojarzą się z postacią króla Pakala i piramidami Majów.

pakal chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Pakala Wielkiego w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez wczesnoklasyczne Królestwo Węża i region Rio Bec

Turyści przybywający do Meksyku popełniają często błąd patrząc na mapę Meksyku, jak na mapę Polski. Meksyk to wielkie państwo, rozmiarów mniej więcej Europy Zachodniej. Do Palenque z Riviera Maya jest spory kawał drogi. Jeśli więc lądujecie w Cancun, a na liście waszych miejsc do odhaczenia znajduje się Palenque i wizyta u Pakala Wielkiego, warto zaplanować wyprawę tak, by maksymalnie wykorzystać ten czas i zobaczyć wszystko to, co powinno się zobaczyć na trasie.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna owoce warzywa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Gdzie dobrze zjeść i co kupić… Jeden z majańskich dyskontów spożywczych -kopalnia taniego i zdrowego jedzenia na trasie naszej archeowyprawy (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Polecamy trasę na południe Quintana Roo, a następnie przez południe stanu Campeche, przez dawne preklasyczne i wczesnoklasyczne terytoria potężnej dynastii Węża – Kaanul tak, by wsród innych miast i piramid Majów, zwiedzić dawne stolice i ośrodki Węży: Ichkabal, Dzibanche i Becan. Trasa w towarzystwie archeologa-majanisty pozwoli również zapoznać się z najbardziej wyszukaną architekturą Majów znaną z niewielkich dworów i pałaców w stylu architektonicznym Rio Bec. Zakosztujemy też najprawdziwszej meksykańskiej kuchni w stylu chilango, stołując się w lokalach faworyzowanych przez mieszkańców Jukatanu i Chiapas.

Dzień I – Tropem dynastii Węża

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche skrywa grobowce wężowładców z dynastii Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Wyruszamy z Tulum jeszcze przed świtem tak, by zjeść lokalne śniadanie w Felipe Carillo Puerto, a u bram pierwszego archeologicznego stanowiska na trasie stawić się wraz z ich otwarciem. Ichkabal zostało otwarte dla turystyki na początku 2025 r. Odkryte dopiero w latach 1990. udostępnione zbyt wcześnie zdaniem archeologów – nie zostało bowiem porządnie przebadane, a mogą kryć się tutaj tajemnice korzenii Kaanul – najbardziej agresywnej dynastii na Nizinach Majów, która w okresie klasycznym – złotym wieku Majów, miała kolejne stolice w Dzibanche, z którego rozpoczęła podbój i Calakmul, z którego zarządzała najpotężniejszą hegemoiną świata Majów i ówczesnej Mezoameryki.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche z elementami środkowomeksykańskiegostylu architektonicznego talud-tablero, świadczy o zaskakujących konszachtach władców Węża z Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzimy kolejne stanowiska Węży: Dzibanche z piramidami o unikalnym dialekcie architektonicznym, mieszającym styl talud-tablero odległego Teotihuacan z klasycznym stylem Peten; oraz Kinichna z ogromną piramidą triadyczną – reminiscencją poprzedniej epoki, w której wielkie preklasyczne imperium Majów ze stolicą w El Mirador pieczętowało granice swoich wpływów właśnie piramidami triadycznymi. W przeciwieństwie do Chichen Itza czy Coba na piramidy w Dzibanche można wchodzić, o ile nie są na nich prowadzone akurat badania archeologiczne.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Klimatyczne zaułki Dzibanche – wczesnoklasycznej stolicy dynastii Węża – Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzanie ruin Majów to również okazja do bliskich spotkań z przyrodą Ameryki Środkowej. Ruiny Ichkabal, Dzibanche i Kinichna znajdują się w selwie – tak nazywamy dżunglę Mezoameryki. Spotykamy tu często czepiaki i wyjce – oba gatunki żyjących nadal na Jukatanie małp. W spokojniejsze dni zdarzają się szare lisy, tukany, trogony i indyki pawie. Na noc dojeżdżamy Xpujil – miejsca, które stanie się naszą bazą wypadową na kilka kolejnych dni. Kolacja w niesamowicie klimatyczej lokalnej jadłodajni z najlepszą quesadilla na półwyspie Jukatan.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna quesadilla wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Najlepsza quesadilla w rozmiarze XXL na półwyspie Jukatan w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień II – centrum regionu Rio Bec

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna mnotuelnos rancheros wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Jajecznica w stylu motulenos z przepyszną salsą w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień drugi rozpoczniemy śniadaniem w kolejnym sprawdzonym lokalu, gdzie mamy szansę na najlepszą tutejszą wersję jajecznicy w stylu rancheros albo motulenos. Napój z bananów, albo innych owoców, kawa… i wyruszamy w drogę. Becan to nadal tajemnicze miasto. Oprócz najwyższych piramid w okolicy może poszczycić się fortyfikacjami widocznymi do dzisiaj. Umocnienia te pozwalały miastu opierać się przed wpływem potężnego imperium ze stolicą w El Mirador – mimo preklasycznych korzeni nigdy nie było tutaj triadycznej architektury.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ogromna piramida IX w Becan. Tak, można na nią wchodzić 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wyraźne wpływy Teotihuacan – przeciwnego stronnictwa w tutejszej architekturze zostały jednak starannie zniszczone w połowie V stulecia, gdy Becan padło ofiarą inwazji Węży z Dzibanche. Od tego czasu Becan stało się lokalnym puntkem projekcji siły dynastii Węża – Kaanul.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wczesnoklasyczna maska boga lub władcy na elewacji piramidy IX w Becan (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Archeolog pokaże kilka ukrytych przejść w ruinach Becan oraz schowanych komnat. Pokaże jak rozróżniać charakterystyczne wyróżniki stylu architektonicznego Rio Bec. Opowie o zawiłej historii regionu przed, w trakcie i po upadku dynastii Kaanul.

becan meksyk campeche wycieczki z archeologiem polskim przewodnikiem
Słynny Cache 69-2, ofiara zakładzinowa ze struktury XIV w Becan: terakotowy pojemnik o antropomorficznym kształcie umieszczony w trójnożnej wazie w stylu plano relief carved brown glossware pochodzącym z południowych Nizin Majów, z figurkami w stylu Teotihuacan. Obecnie eksponowane w Museo Arqueológico de Campeche, Fuerte de San Miguel (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Świeżo nabyte umiejętności będziemy rozwijać na dwóch lub trzech satelitarnych stanowiskach Becan, gdzie oprócz Rio Bec, zobaczymy też najpiękniejsze przykłady stylu architektonicznego Chenes w sercu regionu Rio Bec i z dala od regionu Chenes. W przeciwieństwie do Tulum czy Chichen Itza, piramidy Majów w Campeche są naprawdę głęboko zanurzone w selwie. Na wszystkich trzech albo czterech proponowanych tego dnia stanowiskach polują sokoły białogardłe. Widujemy tu często tukany, trogony oraz szare lisy. Na noc wracamy do Xpujil.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida IV w Becan – rezydencje w stylu architektonicznym Rio Bec na szczycie piramidy w stylu Peten (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień III – rajd do Palenque

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Hrabiego de Waldeck w Palenque, jednej z najbarwniejszych postaci w historii archeologicznych eksploracji Mezoameryki – przykład stylu architektonicznego Usumacinta (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj do przejechania mamy najdłuższy pojedynczy odcinek drogi. Jeżeli na śniadanie zatrzymamy się dopiero gdzieś na trasie, w ruinach Palenque będziemy wczesnym popołudniem. Aby uniknąć największego skwaru, zaczniemy jednak od lokalnego muzeum archeologicznego, gdzie usłyszymy o tajemnicach klejnotów i parafrenalii Czerwonej Królowej – małżonki Pakala Wielkiego. Istnieją przypuszczenia, że po totalnej destrukcji miasta przez armię Węży i egzekucji lokalnej dynastii Palenque na przełomie VI i VII stulecia n.e. to pani Ix Tz’akb’u Ajaw wniosła swemu mężowi w wianie krew dawnej dynastii, zachowaną w zupełnie innym mieście.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wielki akropol i królewski pałac z wieżą Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

W muzeum jest również sala, w której w skali 1:1 odzworowano wspaniały grobowiec z sarkofagiem Pakala. Tutaj na własne oczy będziemy mogli ujrzeć jak bardzo błądzą apologeci Ericha von Dänikena. Archeolodzy odczytali pismo, symbole znają od dawna wszystkie historyczne postaci umieszczone na sarkofagu. W muzeum jest też wiele wspaniałych przykładów płaskorzeźb wykonanych w unikalnym stylu Palenque.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia XII w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Palenque, jakie dane nam dziś ogladać, to miasto w całości zbudowane przez Pakala oraz jego synów. Węże zrównali poprzednią stolicę z ziemią, lecz archeolog wskaże dowód wcześniejszego związku tutejszej wczesnoklasycznej dynastii z odległym hegemonem w Teotihuacan. Obejdziemy dookoła królewski pałac, znajdujący się na wielkim akropolu wraz z jedną z najbardziej unikalnych struktur architektonicznych Majów – kilkupiętrową wieżą. Staniemy na placu Grupy Krzyża i wejdziemy na najwyższą z tutejszych świątyń, gdzie posłuchamy o zaklętej w kamieniu historii królewskiej dynastii Palenque oraz boskiej triady opiekującej się miastem.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Jedna z nielicznych wielopiętrowych budowli Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

To epopeja, której najstarsze wydarzenia miały miejsce jeszcze przed stworzeniem obecnej wersji uniwersum. Posłuchamy o kołach czasu – kalendarzach Majów, których tryby kręcą się w nieskończoność, zapowiadając powrót władców tak, jak powraca Słońce i kukurydza… Staniemy u podnóża piramid skrywających grobowce Pakala i Czerwonej Królowej (do korytarza prowadzącego do jej grobowej komnaty można wchodzić). Wieczór możemy spędzić w mieście, uzupełniając zapasy, ale na nocleg staniemy w pobliżu ruin, by również w nocy cieszyć się otaczającą nas przyrodą regionu Usumacinta w Chiapas.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Czerwonej Królowej w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień IV – Zaginiona stolica państwa Białego Psa i korona przechodnia Ak’e

karambola meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Karambola, jeden ze skarbów Selwy Lakandonów nad rzeką Lacanja w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj zanurzymy się w Chiapas tak bardzo jak to tylko możliwe… Tego dnia postaramy się o zaszczyt odwiedzenia stanowisk, do których nie docierają zwykli turyści. O Plan de Ayutla i Lacanja Tzeltal – domniemanych stolicach zaginionego królestwa Sak Tz’i’ przeczytajcie tutaj: Sak Tz’i’ I: Zapomiane miasto Majów – Plan de Ayutla i tutaj: Sak Tz’i’ II: Odnalezione królestwo. Dziś czeka nas Przygoda przez duże P. Jeżeli starczy czasu możemy znów zaliczyć jakiś lolalny wodospad i nie ma nic do dodania 😉 Nocujemy gdzieś w Chiapas…

 

maya lacandon meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy

Dzień V – Pogranicza B’aakal i Królestwa Węża

sierra madre de chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Nowy dzień wstaje nad lasem mglistym w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2017)

Mamy jakąś godzinę drogi przez górskie serpentyny i dżunglę do Pomona. Nie jest to duże stanowisko, jednak odgrywało dość istotną rolę na politycznej szachownicy świata Majów w czasach złotego wieku – okresie klasycznym. Prawdopodobnie to Pakabul (Pomona) wyprowadziło niszczący atak na Piedras Negras – ośrodek, który po zmianie dynastii w Teotihuacan stał się lokalnym punktem projekcji siły środkowomeksykańskiego hegemona na Usumacintę.

majowie chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Majańskie targowisko gdzieś w Sierra Madre de Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Wielkie i strome piramidy Moral Reforma w Tabasco robią nadal wrażenie na wszystkich (to nie Coba czy Chichen Itza, więc jeszcze można wchodzić). O wadze miejsca i jego pechowym położeniu niech świadczy iż ten sam władca miasta przyjmował koronę z rąk władcy Palenque i z rąk… Yuknooma II Wielkiego z odległego Calakmul. Trzecie ze stanowisk: El Tigre słynie z wielkich piramid. Jakiś czas było utożsamiane z legendarnym Itzamkanac – kolebką narodu Itzów, jednak badania epigraficzne nakazały wykluczyć tę ewentualność. Noclegu poszukamy nad rzeką Candelaria w miasteczku o tej samej nazwie.

lakandonka w chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Dziewczynka Lakandonów w selwie w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień VI – Długa droga na wschód…

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wspaniały przykład matapalo – pasożytniczej formy figowca duszącego w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dziś czeka nas ponad sześć godzin jazdy. Śniadanie możemy zjeść w Candelaria albo dopiero w Escarcega. Przejeżdżamy w drodze powrotnej prawie cały półwysep Jukatan w poprzek. Po drodze zatrzymamy się jednak w okolicach Xpujil, aby zobaczyć jeszcze któreś z tutejszych stanowisk archeologicznych i rozprostować mięśnie. Zmierzamy na nocleg nad laguną Bacalar. Pora na chillout po pełnej wrażeń wyprawie.

rio bec meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pałac Trzech Wież, jedna z najsłynniejszych budowli w stylu architektonicznym Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień VII – Laguna Bacalar i powrót na Riviera Maya

archeowyprawy alphadivers sunrise bacalar
Wschód Słońca gdzieś nad laguną Bacalar, wschodnie wybrzeże Jukatanu (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Nad laguną Bacalar możemy zostać do południa, korzystając z pomostów i kajaków. Mamy jakąś godzinę drogi na stanowisko Chaachcoben, które znajduje się w tzw. Korytarzu Peten. To anomalia architektoniczna – pas we wschodniej części półwyspu Jukatan, gdzie spotykamy piramidy w stylu Peten. W Chaacchoben mamy również przykłady najdalej wysuniętych na północ elementów stylu architektonicznego Rio Bec. Piramidę w stylu Peten zobaczymy też w drodze na północ w Limones.

ruiny majów chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ruiny Majów w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zatrzymamy się znów w Felipe Carillo Puerto, gdzie zobaczymy kościół zbudowany przez zbuntowanych Majów siłami meksykańskich jeńców – Jukateków. Usłyszymy opowieść o wielkiej insurekcji Majów – największym i jedynym udanym powstaniu przeciw kolonizatorom na kontynentach Ameryk. Powstania, które sprawiło, że na ponad 50 lat wschodnia część Jukatanu wróciła pod wyłącznie panowanie Majów.

trogon chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Trogon w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na noc, w zależności od potrzeb dojeżdżamy do Tulum, Playa del Carmen lub Cancun 🤠👌

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec

Wyprawy z Riviera Maya do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec organizujemy już od dwóch osób, jednak, ze wzgledu na logistykę trzeba odpowiednio wcześnie uzgadniać terminy wyjazdów. Harmonogram i plan wyprawy dostosowujemy do indywidualnych potrzeb, odpowiednio przedłużając wycieczkę w razie zapotrzebowania np. o położone głębiej w selwie stanowiska Rio Bec, do których można dotrzeć tylko quadem albo autem 4×4 (tylko w porze suchej), o Calakmul, Bonampak czy Lacanja Chansayab w Selwie Lakandonów.

Koszt wyprawy do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec: 1850 USD / os. dla 2 osób, 1750 USD / os. przy 3-4 osobach, 1650 USD przy 5-8 osobach 🤠👌

meksyk z polskim archeologiem pakal wielki z palenque
Pakal Wielki i Przemek Trześniowski 2024

 

 

 

 

© 2010-2024 SOUTHEAST EXCURSION | ALPHA-DIVERS