Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i Rio Bec (7 dni)

papuga ara guacamaya meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Meksyk, Chiapas, Palenque, Plan de Ayutla, Jukatan, Becan, Dzibanche, Ichkabal, KINICHNA, Xpuhil, MORAL REFORMA, Bacalar, wycieczka z polskim przewodnikiem, zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem
palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Inskrypcji – piramida z grobowcem Pakala Wielkiego (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Paleque to jedno z najwspanialszych spośród dostępnych i chętnie odwiedzanych przez turystów stanowisk archeologicznych na terenie Meksyku. W kulturze masowej Palenque zagościło na dobre, kiedy Alberto Rhuz Luhillier odkrył w 1952 r., po trzech latach przekopywania się przez zasypaną przez Majów klatkę schodową wewnątrz piramidy, grobowiec Pakala Wielkiego. Był to pierwszy pochówek majańskiego władcy odkryty wewnątrz piramidy.

pakal meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pakal Wielki w Narodowym Muzeum Antropologii (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wyobraźnię łowców sensacji rozpalił mocno sarkofag Pakala, który słynny poszukiwacz pozaziemskich wpływów – Erich von Däniken przewrócił na bok, by zobaczyć na nim Pakala kierującego kosmicznym pojazdem. Było to jeszcze przed odczytaniem pisma Majów, ale już wtedy ikonografia sarkofagu kłóciła się z wywracaniem na bok umieszczonych na płycie przedstawień – Däniken mocno naciągnął rzeczywistość do swych tez, ale mleko się, niestety, rozlało. Do dziś jakiekolwiek wzmianki o paleoastronautach kojarzą się z postacią króla Pakala i piramidami Majów.

pakal chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Pakala Wielkiego w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez wczesnoklasyczne Królestwo Węża i region Rio Bec

Turyści przybywający do Meksyku popełniają często błąd patrząc na mapę Meksyku, jak na mapę Polski. Meksyk to wielkie państwo, rozmiarów mniej więcej Europy Zachodniej. Do Palenque z Riviera Maya jest spory kawał drogi. Jeśli więc lądujecie w Cancun, a na liście waszych miejsc do odhaczenia znajduje się Palenque i wizyta u Pakala Wielkiego, warto zaplanować wyprawę tak, by maksymalnie wykorzystać ten czas i zobaczyć wszystko to, co powinno się zobaczyć na trasie.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna owoce warzywa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Gdzie dobrze zjeść i co kupić… Jeden z majańskich dyskontów spożywczych -kopalnia taniego i zdrowego jedzenia na trasie naszej archeowyprawy (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Polecamy trasę na południe Quintana Roo, a następnie przez południe stanu Campeche, przez dawne preklasyczne i wczesnoklasyczne terytoria potężnej dynastii Węża – Kaanul tak, by wsród innych miast i piramid Majów, zwiedzić dawne stolice i ośrodki Węży: Ichkabal, Dzibanche i Becan. Trasa w towarzystwie archeologa-majanisty pozwoli również zapoznać się z najbardziej wyszukaną architekturą Majów znaną z niewielkich dworów i pałaców w stylu architektonicznym Rio Bec. Zakosztujemy też najprawdziwszej meksykańskiej kuchni w stylu chilango, stołując się w lokalach faworyzowanych przez mieszkańców Jukatanu i Chiapas.

Dzień I – Tropem dynastii Węża

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche skrywa grobowce wężowładców z dynastii Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Wyruszamy z Tulum jeszcze przed świtem tak, by zjeść lokalne śniadanie w Felipe Carillo Puerto, a u bram pierwszego archeologicznego stanowiska na trasie stawić się wraz z ich otwarciem. Ichkabal zostało otwarte dla turystyki na początku 2025 r. Odkryte dopiero w latach 1990. udostępnione zbyt wcześnie zdaniem archeologów – nie zostało bowiem porządnie przebadane, a mogą kryć się tutaj tajemnice korzenii Kaanul – najbardziej agresywnej dynastii na Nizinach Majów, która w okresie klasycznym – złotym wieku Majów, miała kolejne stolice w Dzibanche, z którego rozpoczęła podbój i Calakmul, z którego zarządzała najpotężniejszą hegemoiną świata Majów i ówczesnej Mezoameryki.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche z elementami środkowomeksykańskiegostylu architektonicznego talud-tablero, świadczy o zaskakujących konszachtach władców Węża z Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzimy kolejne stanowiska Węży: Dzibanche z piramidami o unikalnym dialekcie architektonicznym, mieszającym styl talud-tablero odległego Teotihuacan z klasycznym stylem Peten; oraz Kinichna z ogromną piramidą triadyczną – reminiscencją poprzedniej epoki, w której wielkie preklasyczne imperium Majów ze stolicą w El Mirador pieczętowało granice swoich wpływów właśnie piramidami triadycznymi. W przeciwieństwie do Chichen Itza czy Coba na piramidy w Dzibanche można wchodzić, o ile nie są na nich prowadzone akurat badania archeologiczne.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Klimatyczne zaułki Dzibanche – wczesnoklasycznej stolicy dynastii Węża – Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzanie ruin Majów to również okazja do bliskich spotkań z przyrodą Ameryki Środkowej. Ruiny Ichkabal, Dzibanche i Kinichna znajdują się w selwie – tak nazywamy dżunglę Mezoameryki. Spotykamy tu często czepiaki i wyjce – oba gatunki żyjących nadal na Jukatanie małp. W spokojniejsze dni zdarzają się szare lisy, tukany, trogony i indyki pawie. Na noc dojeżdżamy Xpujil – miejsca, które stanie się naszą bazą wypadową na kilka kolejnych dni. Kolacja w niesamowicie klimatyczej lokalnej jadłodajni z najlepszą quesadilla na półwyspie Jukatan.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna quesadilla wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Najlepsza quesadilla w rozmiarze XXL na półwyspie Jukatan w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień II – centrum regionu Rio Bec

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna mnotuelnos rancheros wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Jajecznica w stylu motulenos z przepyszną salsą w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień drugi rozpoczniemy śniadaniem w kolejnym sprawdzonym lokalu, gdzie mamy szansę na najlepszą tutejszą wersję jajecznicy w stylu rancheros albo motulenos. Napój z bananów, albo innych owoców, kawa… i wyruszamy w drogę. Becan to nadal tajemnicze miasto. Oprócz najwyższych piramid w okolicy może poszczycić się fortyfikacjami widocznymi do dzisiaj. Umocnienia te pozwalały miastu opierać się przed wpływem potężnego imperium ze stolicą w El Mirador – mimo preklasycznych korzeni nigdy nie było tutaj triadycznej architektury.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ogromna piramida IX w Becan. Tak, można na nią wchodzić 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wyraźne wpływy Teotihuacan – przeciwnego stronnictwa w tutejszej architekturze zostały jednak starannie zniszczone w połowie V stulecia, gdy Becan padło ofiarą inwazji Węży z Dzibanche. Od tego czasu Becan stało się lokalnym puntkem projekcji siły dynastii Węża – Kaanul.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wczesnoklasyczna maska boga lub władcy na elewacji piramidy IX w Becan (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Archeolog pokaże kilka ukrytych przejść w ruinach Becan oraz schowanych komnat. Pokaże jak rozróżniać charakterystyczne wyróżniki stylu architektonicznego Rio Bec. Opowie o zawiłej historii regionu przed, w trakcie i po upadku dynastii Kaanul.

becan meksyk campeche wycieczki z archeologiem polskim przewodnikiem
Słynny Cache 69-2, ofiara zakładzinowa ze struktury XIV w Becan: terakotowy pojemnik o antropomorficznym kształcie umieszczony w trójnożnej wazie w stylu plano relief carved brown glossware pochodzącym z południowych Nizin Majów, z figurkami w stylu Teotihuacan. Obecnie eksponowane w Museo Arqueológico de Campeche, Fuerte de San Miguel (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Świeżo nabyte umiejętności będziemy rozwijać na dwóch lub trzech satelitarnych stanowiskach Becan, gdzie oprócz Rio Bec, zobaczymy też najpiękniejsze przykłady stylu architektonicznego Chenes w sercu regionu Rio Bec i z dala od regionu Chenes. W przeciwieństwie do Tulum czy Chichen Itza, piramidy Majów w Campeche są naprawdę głęboko zanurzone w selwie. Na wszystkich trzech albo czterech proponowanych tego dnia stanowiskach polują sokoły białogardłe. Widujemy tu często tukany, trogony oraz szare lisy. Na noc wracamy do Xpujil.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida IV w Becan – rezydencje w stylu architektonicznym Rio Bec na szczycie piramidy w stylu Peten (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień III – rajd do Palenque

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Hrabiego de Waldeck w Palenque, jednej z najbarwniejszych postaci w historii archeologicznych eksploracji Mezoameryki – przykład stylu architektonicznego Usumacinta (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj do przejechania mamy najdłuższy pojedynczy odcinek drogi. Jeżeli na śniadanie zatrzymamy się dopiero gdzieś na trasie, w ruinach Palenque będziemy wczesnym popołudniem. Aby uniknąć największego skwaru, zaczniemy jednak od lokalnego muzeum archeologicznego, gdzie usłyszymy o tajemnicach klejnotów i parafrenalii Czerwonej Królowej – małżonki Pakala Wielkiego. Istnieją przypuszczenia, że po totalnej destrukcji miasta przez armię Węży i egzekucji lokalnej dynastii Palenque na przełomie VI i VII stulecia n.e. to pani Ix Tz’akb’u Ajaw wniosła swemu mężowi w wianie krew dawnej dynastii, zachowaną w zupełnie innym mieście.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wielki akropol i królewski pałac z wieżą Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

W muzeum jest również sala, w której w skali 1:1 odzworowano wspaniały grobowiec z sarkofagiem Pakala. Tutaj na własne oczy będziemy mogli ujrzeć jak bardzo błądzą apologeci Ericha von Dänikena. Archeolodzy odczytali pismo, symbole znają od dawna wszystkie historyczne postaci umieszczone na sarkofagu. W muzeum jest też wiele wspaniałych przykładów płaskorzeźb wykonanych w unikalnym stylu Palenque.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia XII w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Palenque, jakie dane nam dziś ogladać, to miasto w całości zbudowane przez Pakala oraz jego synów. Węże zrównali poprzednią stolicę z ziemią, lecz archeolog wskaże dowód wcześniejszego związku tutejszej wczesnoklasycznej dynastii z odległym hegemonem w Teotihuacan. Obejdziemy dookoła królewski pałac, znajdujący się na wielkim akropolu wraz z jedną z najbardziej unikalnych struktur architektonicznych Majów – kilkupiętrową wieżą. Staniemy na placu Grupy Krzyża i wejdziemy na najwyższą z tutejszych świątyń, gdzie posłuchamy o zaklętej w kamieniu historii królewskiej dynastii Palenque oraz boskiej triady opiekującej się miastem.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Jedna z nielicznych wielopiętrowych budowli Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

To epopeja, której najstarsze wydarzenia miały miejsce jeszcze przed stworzeniem obecnej wersji uniwersum. Posłuchamy o kołach czasu – kalendarzach Majów, których tryby kręcą się w nieskończoność, zapowiadając powrót władców tak, jak powraca Słońce i kukurydza… Staniemy u podnóża piramid skrywających grobowce Pakala i Czerwonej Królowej (do korytarza prowadzącego do jej grobowej komnaty można wchodzić). Wieczór możemy spędzić w mieście, uzupełniając zapasy, ale na nocleg staniemy w pobliżu ruin, by również w nocy cieszyć się otaczającą nas przyrodą regionu Usumacinta w Chiapas.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Czerwonej Królowej w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień IV – Zaginiona stolica państwa Białego Psa i korona przechodnia Ak’e

karambola meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Karambola, jeden ze skarbów Selwy Lakandonów nad rzeką Lacanja w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj zanurzymy się w Chiapas tak bardzo jak to tylko możliwe… Tego dnia postaramy się o zaszczyt odwiedzenia stanowisk, do których nie docierają zwykli turyści. O Plan de Ayutla i Lacanja Tzeltal – domniemanych stolicach zaginionego królestwa Sak Tz’i’ przeczytajcie tutaj: Sak Tz’i’ I: Zapomiane miasto Majów – Plan de Ayutla i tutaj: Sak Tz’i’ II: Odnalezione królestwo. Dziś czeka nas Przygoda przez duże P. Jeżeli starczy czasu możemy znów zaliczyć jakiś lolalny wodospad i nie ma nic do dodania 😉 Nocujemy gdzieś w Chiapas…

 

maya lacandon meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy

Dzień V – Pogranicza B’aakal i Królestwa Węża

sierra madre de chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Nowy dzień wstaje nad lasem mglistym w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2017)

Mamy jakąś godzinę drogi przez górskie serpentyny i dżunglę do Pomona. Nie jest to duże stanowisko, jednak odgrywało dość istotną rolę na politycznej szachownicy świata Majów w czasach złotego wieku – okresie klasycznym. Prawdopodobnie Pomona wyprowadziło niszczący atak na Piedras Negras – ośrodek, który po zmianie dynastii w Teotihuacan stał się lokalnym punktem projekcji siły środkowomeksykańskiego hegemona na Usumacintę.

majowie chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Majańskie targowisko gdzieś w Sierra Madre de Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Wielkie i strome piramidy Moral Reforma w Tabasco robią nadal wrażenie na wszystkich (to nie Coba czy Chichen Itza, więc jeszcze można wchodzić). O wadze miejsca i jego pechowym położeniu niech świadczy iż ten sam władca miasta przyjmował koronę z rąk władcy Palenque i z rąk… Yuknooma II Wielkiego z odległego Calakmul. Trzecie ze stanowisk: El Tigre słynie z wielkich piramid. Jakiś czas było utożsamiane z legendarnym Itzamkanac – kolebką narodu Itzów, jednak badania epigraficzne nakazały wykluczyć tę ewentualność. Noclegu poszukamy nad rzeką Candelaria w miasteczku o tej samej nazwie.

lakandonka w chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Dziewczynka Lakandonów w selwie w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień VI – Długa droga na wschód…

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wspaniały przykład matapalo – pasożytniczej formy figowca duszącego w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dziś czeka nas ponad sześć godzin jazdy. Śniadanie możemy zjeść w Candelaria albo dopiero w Escarcega. Przejeżdżamy w drodze powrotnej prawie cały półwysep Jukatan w poprzek. Po drodze zatrzymamy się jednak w okolicach Xpujil, aby zobaczyć jeszcze któreś z tutejszych stanowisk archeologicznych i rozprostować mięśnie. Zmierzamy na nocleg nad laguną Bacalar. Pora na chillout po pełnej wrażeń wyprawie.

rio bec meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pałac Trzech Wież, jedna z najsłynniejszych budowli w stylu architektonicznym Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień VII – Laguna Bacalar i powrót na Riviera Maya

archeowyprawy alphadivers sunrise bacalar
Wschód Słońca gdzieś nad laguną Bacalar, wschodnie wybrzeże Jukatanu (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Nad laguną Bacalar możemy zostać do południa, korzystając z pomostów i kajaków. Mamy jakąś godzinę drogi na stanowisko Chaachcoben, które znajduje się w tzw. Korytarzu Peten. To anomalia architektoniczna – pas we wschodniej części półwyspu Jukatan, gdzie spotykamy piramidy w stylu Peten. W Chaacchoben mamy również przykłady najdalej wysuniętych na północ elementów stylu architektonicznego Rio Bec. Piramidę w stylu Peten zobaczymy też w drodze na północ w Limones.

ruiny majów chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ruiny Majów w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zatrzymamy się znów w Felipe Carillo Puerto, gdzie zobaczymy kościół zbudowany przez zbuntowanych Majów siłami meksykańskich jeńców – Jukateków. Usłyszymy opowieść o wielkiej insurekcji Majów – największym i jedynym udanym powstaniu przeciw kolonizatorom na kontynentach Ameryk. Powstania, które sprawiło, że na ponad 50 lat wschodnia część Jukatanu wróciła pod wyłącznie panowanie Majów.

trogon chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Trogon w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na noc, w zależności od potrzeb dojeżdżamy do Tulum, Playa del Carmen lub Cancun 🤠👌

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec

Wyprawy z Riviera Maya do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec organizujemy już od dwóch osób, jednak, ze wzgledu na logistykę trzeba odpowiednio wcześnie uzgadniać terminy wyjazdów. Harmonogram i plan wyprawy dostosowujemy do indywidualnych potrzeb, odpowiednio przedłużając wycieczkę w razie zapotrzebowania np. o położone głębiej w selwie stanowiska Rio Bec, do których można dotrzeć tylko quadem albo autem 4×4 (tylko w porze suchej), o Calakmul, Bonampak czy Lacanja Chansayab w Selwie Lakandonów.

Koszt wyprawy do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec: 1850 USD / os. dla 2 osób, 1750 USD / os. przy 3-4 osobach, 1650 USD przy 5-8 osobach 🤠👌

meksyk z polskim archeologiem pakal wielki z palenque
Pakal Wielki i Przemek Trześniowski 2024

 

 

 

 

Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i Rio Bec (9 dni)

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Meksyk, Chiapas, Palenque, Bonampak, Selva Lacandona, Lacanja, Plan de Ayutla, TABASCO, Moral Reforma, Jukatan, Becan, Calakmul, Dzibanche, Ichkabal, Xpuhil, Bacalar, wycieczka z polskim przewodnikiem, zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem
palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Inskrypcji – piramida z grobowcem Pakala Wielkiego (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Paleque to jedno z najwspanialszych spośród dostępnych i chętnie odwiedzanych przez turystów stanowisk archeologicznych na terenie Meksyku. W kulturze masowej Palenque zagościło na dobre, kiedy Alberto Rhuz Luhillier odkrył w 1952 r., po trzech latach przekopywania się przez zasypaną przez Majów klatkę schodową wewnątrz piramidy, grobowiec Pakala Wielkiego. Był to pierwszy pochówek majańskiego władcy odkryty wewnątrz piramidy.

pakal meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pakal Wielki w Narodowym Muzeum Antropologii (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wyobraźnię łowców sensacji rozpalił mocno sarkofag Pakala, który słynny poszukiwacz pozaziemskich wpływów – Erich von Däniken przewrócił na bok, by zobaczyć na nim Pakala kierującego kosmicznym pojazdem. Było to jeszcze przed odczytaniem pisma Majów, ale już wtedy ikonografia sarkofagu kłóciła się z wywracaniem na bok umieszczonych na płycie przedstawień – Däniken mocno naciągnął rzeczywistość do swych tez, ale mleko się, niestety, rozlało. Do dziś jakiekolwiek wzmianki o paleoastronautach kojarzą się z postacią króla Pakala i piramidami Majów.

pakal chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Pakala Wielkiego w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec

Turyści przybywający do Meksyku popełniają często błąd patrząc na mapę Meksyku, jak na mapę Polski. Meksyk to wielkie państwo, rozmiarów mniej więcej Europy Zachodniej. Do Palenque z Riviera Maya jest spory kawał drogi. Jeśli więc lądujecie w Cancun, a na liście waszych miejsc do odhaczenia znajduje się Palenque i wizyta u Pakala Wielkiego, warto zaplanować wyprawę tak, by maksymalnie wykorzystać ten czas i zobaczyć wszystko to, co powinno się zobaczyć na trasie.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna owoce warzywa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Gdzie dobrze zjeść i co kupić… Jeden z majańskich dyskontów spożywczych -kopalnia taniego i zdrowego jedzenia na trasie naszej archeowyprawy (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Polecamy trasę na południe Quintana Roo, a następnie przez południe stanu Campeche, przez dawne terytoria potężnej dynastii Węża – Kaanul tak, by wsród innych miast i piramid Majów, zwiedzić dawne stolice i ośrodki Węży: Ichkabal, Dzibanche, Calakmul i Becan. Trasa w towarzystwie archeologa-majanisty pozwoli również zapoznać się z najbardziej wyszukaną architekturą Majów znaną z niewielkich dworów i pałaców w stylu architektonicznym Rio Bec. Zakosztujemy też najprawdziwszej meksykańskiej kuchni w stylu chilango, stołując się w lokalach faworyzowanych przez mieszkańców Jukatanu i Chiapas.

Dzień I – Tropem dynastii Węża I

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche skrywa grobowce wężowładców z dynastii Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Wyruszamy z Tulum jeszcze przed świtem tak, by zjeść lokalne śniadanie w Felipe Carillo Puerto, a u bram pierwszego archeologicznego stanowiska na trasie stawić się wraz z ich otwarciem. Ichkabal zostało otwarte dla turystyki na początku 2025 r. Odkryte dopiero w latach 1990. udostępnione zbyt wcześnie zdaniem archeologów – nie zostało bowiem porządnie przebadane, a mogą kryć się tutaj tajemnice korzenii Kaanul – najbardziej agresywnej dynastii na Nizinach Majów, która w okresie klasycznym – złotym wieku Majów, miała kolejne stolice w Dzibanche, z którego rozpoczęła podbój i Calakmul, z którego zarządzała najpotężniejszą hegemoiną świata Majów i ówczesnej Mezoameryki.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche z elementami środkowomeksykańskiegostylu architektonicznego talud-tablero, świadczy o zaskakujących konszachtach władców Węża z Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzimy kolejne stanowiska Węży: Dzibanche z piramidami o unikalnym dialekcie architektonicznym, mieszającym styl talud-tablero odległego Teotihuacan z klasycznym stylem Peten; oraz Kinichna z ogromną piramidą triadyczną – reminiscencją poprzedniej epoki, w której wielkie preklasyczne imperium Majów ze stolicą w El Mirador pieczętowało granice swoich wpływów właśnie piramidami triadycznymi. W przeciwieństwie do Chichen Itza czy Coba na piramidy w Dzibanche można wchodzić, o ile nie są na nich prowadzone akurat badania archeologiczne.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Klimatyczne zaułki Dzibanche – wczesnoklasycznej stolicy dynastii Węża – Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzanie ruin Majów to również okazja do bliskich spotkań z przyrodą Ameryki Środkowej. Ruiny Ichkabal, Dzibanche i Kinichna znajdują się w selwie – tak nazywamy dżunglę Mezoameryki. Spotykamy tu często czepiaki i wyjce – oba gatunki żyjących nadal na Jukatanie małp. W spokojniejsze dni zdarzają się szare lisy, tukany, trogony i indyki pawie. Na noc dojeżdżamy Xpujil – miejsca, które stanie się naszą bazą wypadową na kilka kolejnych dni. Kolacja w niesamowicie klimatyczej lokalnej jadłodajni z najlepszą quesadilla na półwyspie Jukatan.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna quesadilla wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Najlepsza quesadilla w rozmiarze XXL na półwyspie Jukatan w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień II – centrum regionu Rio Bec

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna mnotuelnos rancheros wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Jajecznica w stylu motulenos z przepyszną salsą w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień drugi rozpoczniemy śniadaniem w kolejnym sprawdzonym lokalu, gdzie mamy szansę na najlepszą tutejszą wersję jajecznicy w stylu rancheros albo motulenos. Napój z bananów, albo innych owoców, kawa… i wyruszamy w drogę. Becan to nadal tajemnicze miasto. Oprócz najwyższych piramid w okolicy może poszczycić się fortyfikacjami widocznymi do dzisiaj. Umocnienia te pozwalały miastu opierać się przed wpływem potężnego imperium ze stolicą w El Mirador – mimo preklasycznych korzeni nigdy nie było tutaj triadycznej architektury.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ogromna piramida IX w Becan. Tak, można na nią wchodzić 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wyraźne wpływy Teotihuacan – przeciwnego stronnictwa w tutejszej architekturze zostały jednak starannie zniszczone w połowie V stulecia, gdy Becan padło ofiarą inwazji Węży z Dzibanche. Od tego czasu Becan stało się lokalnym puntkem projekcji siły dynastii Węża – Kaanul.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wczesnoklasyczna maska boga lub władcy na elewacji piramidy IX w Becan (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Archeolog pokaże kilka ukrytych przejść w ruinach Becan oraz schowanych komnat. Pokaże jak rozróżniać charakterystyczne wyróżniki stylu architektonicznego Rio Bec. Opowie o zawiłej historii regionu przed, w trakcie i po upadku dynastii Kaanul.

becan meksyk campeche wycieczki z archeologiem polskim przewodnikiem
Słynny Cache 69-2, ofiara zakładzinowa ze struktury XIV w Becan: terakotowy pojemnik o antropomorficznym kształcie umieszczony w trójnożnej wazie w stylu plano relief carved brown glossware pochodzącym z południowych Nizin Majów, z figurkami w stylu Teotihuacan. Obecnie eksponowane w Museo Arqueológico de Campeche, Fuerte de San Miguel (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Świeżo nabyte umiejętności będziemy rozwijać na dwóch lub trzech satelitarnych stanowiskach Becan, gdzie oprócz Rio Bec, zobaczymy też najpiękniejsze przykłady stylu architektonicznego Chenes w sercu regionu Rio Bec i z dala od regionu Chenes. W przeciwieństwie do Tulum czy Chichen Itza, piramidy Majów w Campeche są naprawdę głęboko zanurzone w selwie. Na wszystkich trzech albo czterech proponowanych tego dnia stanowiskach polują sokoły białogardłe. Widujemy tu często tukany, trogony oraz szare lisy. Na noc wracamy do Xpujil.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida IV w Becan – rezydencje w stylu architektonicznym Rio Bec na szczycie piramidy w stylu Peten (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień III – Tropem dynastii Węża II

calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Panorama ze szczytu wielkiej piramidy w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

W samym Xpujil znajdzuje się około 30 stanowisk archeologicznych mało znanych szerszej publiczności, jak Xpuhil Kitam. Dziś jednak uderzymy do najważniejszego z miast w północnej części południowych Nizin MajówCalakmul, do którego na początku VII stulecia n.e. przeniesiona została święta jaskinia dynastii Węża – Kaanul. W Calakmul posłuchamy o preklasycznych korzeniach miasta, bazując na przykładzie wspaniałego reliefu, którego oryginał jedynie archeologom dane było oglądać w czeluściach wielkiej piramidy – Majowie budowali jedne piramidy na drugich, więc ich najstarsza historia zwykle znajduje się pod tonami kamieni z późniejszych epok.

piramida calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
U podnóża wielkiej piramidy w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Na piramidy Calakmul również można wchodzić. Aż dwie z nich są wyższe od mającej 42 m wielkiej piramidy Nohoch Mul w Coba (to ta, co do której często wprowdzają w błąd przewodnicy, twierdząc, że jest najwyższa na całym Jukatanie – zarówno w Calakmul jak w preklasycznym Ichkabal znajdą się wyższe piramidy).

stela calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Starcie przeszłości zaklętej w kamieniu z przyrodą w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Przy bardzo czystym powietrzu z Calakmul można dostrzec szczyt potężnej, odległej o 40 km triadycznej piramidy La Danta w El Mirador. W Calakmul posłuchamy o czasach hegemonii dynastii Kaanul nad Nizinami Majów. Przejdziemy się po ruinach pałacu najpotężniejszego z władców w klasycznej historii Majów – Yuknooma II Wielkiego. Posłuchamy też o zaskakującym upadku wielkiej dynastii Kaanul wraz z powrotem na scenę Tikal – centrum kojarzonego wcześniej z Teotihuacan stronnictwa zwanego Nowym Porządkiem.

małpa calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Czepiak trójbarwny w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Calakmul leży bardzo głęboko w selwie. W sercu największego rezerwatu biosfery w Meksyku i największego obszaru pierwotnego lasu. Na drodze do Calakmul często widujemy jelenie, drapieżne ptaki, jak hakodzioby i jastrzębie przydrożne, dzikie pekari, indyki pawie czy jaguarundi – jeden z pięciu gatunków dzikich kotów, jakie żyją w selwie. W ruinach często spotykamy czepiaki i wyjce. Przewodnik podprowadzi pod kolibry zlatujące się do specyficznych gatunków drzew. W spokojniejsze dni zdarzają się lisy szare i wiele gatunków dzikich ptaków.

pisklęta sępów calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pisklęta kondorów w ukrytej komnacie jednej z piramid w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Ze względu na budowę kontrowersyjnego pociągu stanowisko jest teraz otwierane przed świtem, zamykane tuż po południu. Tę niewątpliwą niewygodę zniwelujemy, oglądając w drodze powrotnej wspaniałe wczesnoklasyczne reliefy na jednym z pobliskich stanowisk. Przed zachodem Słońca udamy się natomiast wziąć udział w niesamowitym fenomenie przyrodniczym. Ujrzymy jak z otchłani wielkiego leja krasowego wylatują miliony nietoperzy na spotkanie nocy. Po nietoperzach warto się wykąpać. Na nocleg ponownie pojedziemy do Xpujil.

Dzień IV – rajd do Palenque

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Hrabiego de Waldeck w Palenque, jednej z najbarwniejszych postaci w historii archeologicznych eksploracji Mezoameryki – przykład stylu architektonicznego Usumacinta (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj do przejechania mamy najdłuższy pojedynczy odcinek drogi. Jeżeli na śniadanie zatrzymamy się dopiero gdzieś na trasie, w ruinach Palenque będziemy wczesnym popołudniem. Aby uniknąć największego skwaru, zaczniemy jednak od lokalnego muzeum archeologicznego, gdzie usłyszymy o tajemnicach klejnotów i parafrenalii Czerwonej Królowej – małżonki Pakala Wielkiego. Istnieją przypuszczenia, że po totalnej destrukcji miasta przez armię Węży i egzekucji lokalnej dynastii Palenque na przełomie VI i VII stulecia n.e. to pani Ix Tz’akb’u Ajaw wniosła swemu mężowi w wianie krew dawnej dynastii, zachowaną w zupełnie innym mieście.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wielki akropol i królewski pałac z wieżą Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

W muzeum jest również sala, w której w skali 1:1 odzworowano wspaniały grobowiec z sarkofagiem Pakala. Tutaj na własne oczy będziemy mogli ujrzeć jak bardzo błądzą apologeci Ericha von Dänikena. Archeolodzy odczytali pismo, symbole znają od dawna wszystkie historyczne postaci umieszczone na sarkofagu. W muzeum jest też wiele wspaniałych przykładów płaskorzeźb wykonanych w unikalnym stylu Palenque.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia XII w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Palenque, jakie dane nam dziś ogladać, to miasto w całości zbudowane przez Pakala oraz jego synów. Węże zrównali poprzednią stolicę z ziemią, lecz archeolog wskaże dowód wcześniejszego związku tutejszej wczesnoklasycznej dynastii z odległym hegemonem w Teotihuacan. Obejdziemy dookoła królewski pałac, znajdujący się na wielkim akropolu wraz z jedną z najbardziej unikalnych struktur architektonicznych Majów – kilkupiętrową wieżą. Staniemy na placu Grupy Krzyża i wejdziemy na najwyższą z tutejszych świątyń, gdzie posłuchamy o zaklętej w kamieniu historii królewskiej dynastii Palenque oraz boskiej triady opiekującej się miastem.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Jedna z nielicznych wielopiętrowych budowli Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

To epopeja, której najstarsze wydarzenia miały miejsce jeszcze przed stworzeniem obecnej wersji uniwersum. Posłuchamy o kołach czasu – kalendarzach Majów, których tryby kręcą się w nieskończoność, zapowiadając powrót władców tak, jak powraca Słońce i kukurydza… Staniemy u podnóża piramid skrywających grobowce Pakala i Czerwonej Królowej (do korytarza prowadzącego do jej grobowej komnaty można wchodzić). Wieczór możemy spędzić w mieście, uzupełniając zapasy, ale na nocleg staniemy w pobliżu ruin, by również w nocy cieszyć się otaczającą nas przyrodą regionu Usumacinta w Chiapas.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Czerwonej Królowej w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień V – Wzgórze Sępów: malowidła z Bonampak

bonampak meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Słynne malowidła z Bonampak – najpiękniejsze przykłady zachowanej sztuki malarskiej Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Bonampak – Wzgórze Sępów nie należy do potężnych stanowisk, a jednak zaliczane jest w poczet najsłynniejszych. Malowidła z Bonampak to najwspanialsze dzieła sztuki malarskiej Majów i Mezoameryki. Jedne z niewielu zachowanych, gdyż nietrudno jest wyobrazić sobie, większość majańskich dworów, świątyń czy też nawet targowisk, jak widzieliśmy w Calakmul, przystrajanych w ten sposób barwną polochromią.

bonampak meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Słynne malowidła z Bonampak – najpiękniejsze przykłady zachowanej sztuki malarskiej Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Na malowidłach i relliefach w trzech świątynnych komatach opowiedziana jest historia uniezależnienia się władców królestwa Ak’e, kojarzonego znacznie wcześniej z Bonampak od władców Białego Psa – Sak Tz’i’. W politycznej wolcie brali udział władcy ośrodka Yaxchilan nad rzeką Usumacinta, bezpośrednio zainteresowani rezultatem zmagań.

bonampak meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Usij Witz – Wzgórze Sępów w Bonampak (fot: P.A. Trześniowski 2017)

Droga z Palenque do Bonampak zajmie nam trzy i pół godziny. To teren, nad którym władze federalne utrzymują kontrolę w dość umowny sposób – trzeba wiedzieć jak można bezpiecznie poruszać się po Chiapas. Tu wszędzie dookoła jest przyroda oraz Lakandoni – naród Majów, który oparł się chrystianizacji.

lacanja ruiny meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Styl architektoniczny Usumacinta na stanowisku archeologicznym Lacanja w Selwie Lakandonów w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Po zwiedzeniu Bonampak, wybierzemy się na spacer po lesie. Na leśnych ścieżkach, wzdłuż strumieni zobaczymy wiele potężnych drzew. Odpoczniemy przy wielkim wodospadzie. Wreszcie przespacerujemy się do ruin Lacanja Chansayab, gdzie powtórzymy typowe wyróżniki stylu architektonicznego Usumacinta. Nocujemy u Majów z narodu Lakandon w pobliskiej miejscowości Chansayab. Przyroda będzie cały czas dookoła…

sak nok wodospad meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wodospad Sak Nok, jeden ze skarbów Selwy Lakandonów na rzece Lacanja w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień VI – Zaginiona stolica państwa Białego Psa i korona przechodnia Ak’e

karambola meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Karambola, jeden ze skarbów Selwy Lakandonów nad rzeką Lacanja w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj zanurzymy się w Chiapas tak bardzo jak to tylko możliwe… Tego dnia postaramy się o zaszczyt odwiedzenia stanowisk, do których nie docierają zwykli turyści. O Plan de Ayutla i Lacanja Tzeltal – domniemanych stolicach zaginionego królestwa Sak Tz’i’ przeczytajcie tutaj: Sak Tz’i’ I: Zapomiane miasto Majów – Plan de Ayutla i tutaj: Sak Tz’i’ II: Odnalezione królestwo. Dziś czeka nas Przygoda przez duże P. Jeżeli starczy czasu możemy znów zaliczyć jakiś lolalny wodospad i nie ma nic do dodania 😉 Nocujemy gdzieś w Chiapas…

 

maya lacandon meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy

Dzień VII – Pogranicza B’aakal i Królestwa Węża

sierra madre de chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Nowy dzień wstaje nad lasem mglistym w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2017)

Mamy jakąś godzinę drogi przez górskie serpentyny i dżunglę do Pomona. Nie jest to duże stanowisko, jednak odgrywało dość istotną rolę na politycznej szachownicy świata Majów w czasach złotego wieku – okresie klasycznym. Prawdopodobnie Pomona wyprowadziło niszczący atak na Piedras Negras – ośrodek, który po zmianie dynastii w Teotihuacan stał się lokalnym punktem projekcji siły środkowomeksykańskiego hegemona na Usumacintę.

majowie chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Majańskie targowisko gdzieś w Sierra Madre de Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Wielkie i strome piramidy Moral Reforma w Tabasco robią nadal wrażenie na wszystkich (to nie Coba czy Chichen Itza, więc jeszcze można wchodzić). O wadze miejsca i jego pechowym położeniu niech świadczy iż ten sam władca miasta przyjmował koronę z rąk władcy Palenque i z rąk… Yuknooma II Wielkiego z odległego Calakmul. Trzecie ze stanowisk: El Tigre słynie z wielkich piramid. Jakiś czas było utożsamiane z legendarnym Itzamkanac – kolebką narodu Itzów, jednak badania epigraficzne nakazały wykluczyć tę ewentualność. Noclegu poszukamy nad rzeką Candelaria w miasteczku o tej samej nazwie.

lakandonka w chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Dziewczynka Lakandonów w selwie w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień VIII – Długa droga na wschód…

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wspaniały przykład matapalo – pasożytniczej formy figowca duszącego w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dziś czeka nas ponad sześć godzin jazdy. Śniadanie możemy zjeść w Candelaria albo dopiero w Escarcega. Przejeżdżamy w drodze powrotnej prawie cały półwysep Jukatan w poprzek. Po drodze zatrzymamy się jednak w okolicach Xpujil, aby zobaczyć jeszcze któreś z tutejszych stanowisk archeologicznych i rozprostować mięśnie. Zmierzamy na nocleg nad laguną Bacalar. Pora na chillout po pełnej wrażeń wyprawie.

rio bec meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pałac Trzech Wież, jedna z najsłynniejszych budowli w stylu architektonicznym Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień IX – Laguna Bacalar i powrót na Riviera Maya

archeowyprawy alphadivers sunrise bacalar
Wschód Słońca gdzieś nad laguną Bacalar, wschodnie wybrzeże Jukatanu (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Nad laguną Bacalar możemy zostać do południa, korzystając z pomostów i kajaków. Mamy jakąś godzinę drogi na stanowisko Chaachcoben, które znajduje się w tzw. Korytarzu Peten. To anomalia architektoniczna – pas we wschodniej części półwyspu Jukatan, gdzie spotykamy piramidy w stylu Peten. W Chaacchoben mamy również przykłady najdalej wysuniętych na północ elementów stylu architektonicznego Rio Bec. Piramidę w stylu Peten zobaczymy też w drodze na północ w Limones.

ruiny majów chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ruiny Majów w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zatrzymamy się znów w Felipe Carillo Puerto, gdzie zobaczymy kościół zbudowany przez zbuntowanych Majów siłami meksykańskich jeńców – Jukateków. Usłyszymy opowieść o wielkiej insurekcji Majów – największym i jedynym udanym powstaniu przeciw kolonizatorom na kontynentach Ameryk. Powstania, które sprawiło, że na ponad 50 lat wschodnia część Jukatanu wróciła pod wyłącznie panowanie Majów.

trogon chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Trogon w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na noc, w zależności od potrzeb dojeżdżamy do Tulum, Playa del Carmen lub Cancun 🤠👌

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec

Wyprawy z Riviera Maya do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec organizujemy już od dwóch osób, jednak, ze wzgledu na logistykę trzeba odpowiednio wcześnie uzgadniać terminy wyjazdów. Harmonogram i plan wyprawy dostosowujemy do indywidualnych potrzeb, odpowiednio przedłużając wycieczkę w razie zapotrzebowania np. o położone głębiej w selwie stanowiska Rio Bec, do których można dotrzeć tylko quadem albo autem 4×4 (tylko w porze suchej).

Koszt wyprawy do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec: 1950 USD / os. dla 2 osób, 1850 USD / os. przy 3-4 osobach, 1750 USD przy 5-8 osobach 🤠👌

meksyk z polskim archeologiem pakal wielki z palenque
Pakal Wielki i Przemek Trześniowski 2024

 

 

 

 

Ogniste Wzgórze – Tancama

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Tancama, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Queretaro, Sierra Gorda
meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Ferrokaktus na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Do dziś w Meksyku żyje już jedynie około 66 tys. Huasteków. Większość z nich mieszka na terenie stanu San Luis Potosi. Jedynie trzecia część na terenie stanu Vera Cruz, gdzie naprawdę warto zobaczyć najwspanialszy z założonych przez nich ośrodków – El Tajin. W Sierra Gorda, na północy meksykańskiego stanu Queretaro pozostało po nich stanowisko archeologiczne Tancama

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Stanowisko archeologiczne Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Tancama było najważniejszym powodem, dla którego zaplanowaliśmy pętlę, nadkładając drogi na wschód i rezygnując z krótszej trasy z El Cerrito w stanie Queretaro wprost na północny-zachód. Huastekowie – jeden z trzydziestu istniejących dzisiaj narodów Majów, jako pierwsi wybrali swoją własną drogę. Przed tysiącami lat opuścili ziemie przodków, daleko na południu na Wyżynach Majów i udali się na odległe dla nich wybrzeże Zatoki Meksykańskiej.

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Aloes na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Wyruszamy zatem na południowy-wschód, tropić kamienne ślady Huasteków wśród Sierra Gorda. To tylko kilkanaście kilometrów z Jalpan de Serra, nie okazuje się jednak całkiem proste, bo do Tancama nie ma nadal normalnej drogi dojazdowej. Brakuje również dobrych oznaczeń. Ale używając końca języka za przewodnika przedzieramy się między ranczami za La Ceiba i sprawnie docieramy na miejsce.

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Stanowisko archeologiczne Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Jak pamiętacie z Jalpan de Serra, kiedy Hiszpanie podbijali tereny Serra Gorda, na miejscu zastali chichimecką ludność z narodu Pame. Huastekowie byli tu jednak wcześniej. Znacznie wcześniej… Tancama założyli w epoce późnopreklasycznej, około 200 p.n.e. Piramidy i platformy, pośród których możemy spacerować teraz pochodzą jednak dopiero z epoki późnoklasycznej, z lat 500-900 n.e. Później Huastekowie zostali wyparci przez ludność Chichimeków.

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Tilandsja i orchidea na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Tancama zaskakuje mnie okrągłymi strukturami, które są tu dość liczne. Nie jest to standardowe rozwiązanie w architekturze  żadnej z cywilizacji Mezoameryki.  Jest też oczywiście kilka zwykłych piramid i boisko do pitz. Do pok-ta-pok, poprawiam się w myślach, ponieważ nie wiem jak w języku huasteckim nazywało się ten ważny fragment mezoamerykańskiej kultury. Zastanawiam się, czy Huastecy przynieśli tu rozgrywki ze sobą, czy też ten mit kreacyjny dogonił ich później…

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Stanowisko archeologiczne Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Tancama udostępniono do zwiedzania 13 lat temu, nadal jednak niewielu tutaj turystów. Być może to dzięki drodze… Na pewno dzięki temu znacznie przyjemniej spaceruje nam się pośród piramid, platform i drzew, na których rośnie trochę epifitów. Miejsce jest zresztą ogólnie zadbane pod kątem przyrodniczym. Wśród drzew znajdzie się nawet ceiba. Za serce złapał mnie widok pszczół pojonych wodą przez kustosza podczas pory suchej. 

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Pachypodium na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Nazwa Tancama ma oznaczać Ogniste Wzgórze. Nie chodzi jednak o wulkan. Cerro Alto przed zachodem nabiera podobno ognistych barw. Żałuję, że nie możemy tutaj zostać do zachodu Słońca, ale do przejechania mamy jakieś 250 km i wiadomo – przez góry.

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaroStanowisko archeologiczne Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Wracamy w stronę Jalpan de Serra. Przed nami jakieś pięć godzin jazdy do San Luis Potosi. Wyjdzie więcej, ze względu na kamerę, która spadła mi z szafki w Jalpan, a co zrozumiałem dopiero już w drodze 😉

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Agawa na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne: Wszystko ma swoje miejsce…

Jalpan de Serra – sanktuarium w dolinie

Jalpan de Serra, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Queretaro, Sierra Gorda
meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Elewacja w stylu baroku mestizo franciszkańskiego kościoła w Jalpan de Serra ((fot: P.A Trześniowski 2024)

Słynny kościół w Jalpan de Serra przypisywany jest świętemu Junípero Serra y Ferrer. Ten słynny franciszkanin, znany najbardziej z tego, że założył w Kaliforni, w obecnym USA miasto San Francisco przybył jednak do Sierra Gorda kilka lat po tym, gdy świątynię tę zbudowali Indigenas z ludu Pame w 1750 r. pod kierownictwem innych mnichów.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro pame
Dziewczyny z ludu Pame, Jalpan de Serra, Sierra Gorda, Meksyk (fot: P.A Trześniowski 2024)

Nie było tutaj w tym czasie żadnego prekolumbijskiego miasta – Pame to nomadzi z grupy Chichimeków. W ramach chrystianizacji franciszkanie spalili ich wioski, a ludziom kazali osiedlić się wokół pięciu franciszkańskich misji. Podobno niektórzy pozostali w górach, inni woleli się zabić…

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Komunikacyjny ciąg między rozdzielonymi drogą segmenatmi Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

Elewacja kościoła w Jalpan de Serra przedstawia unikalny styl, zwany barokiem mestizo. Wśród chrześcijańskiej ikonografi pojawiają się w nim animistyczne symbole kojarzone przez franciszkanów z kulturami Indigenas Meksyku, jak, dla przykładu, dwugłowy orzeł… :/

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Dawne atrium franciszkańskiej misji Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

Piątka zabytkowych franciszkańskich misji w Sierra Gorda to: Santiago de Jalpan, Nuestra Señora de la Luz de Tancoyol, Santa María del Agua de Landa, San Francisco de Asís del Valle de Tilaco, San Miguel Concá. Przy niektórych zachowały się jeszcze Capilla posa wokół atrium, ale akurat nie w Jalpan de Serra. Wnętrze kościoła jest już neoklasycystyczne.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Wewnątrz franciszkańskiej misji Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

W 1770 r., po zmianie koniunktury wywołanej upadkiem zakonu jezuitów, franciszkanie porzucili misje w Sierra Gorda i przenieśli się do Kaliforni. Kościoły niszczały następnie przez lata, a w trakcie Rewolucji Meksykańskiej zdekapitowano część figur. Jedną z misji odkryli przypadkiem pracownicy INAH, którzy zabłądzili w tej okolicy gdzieś w latach 1980. Wkrótce zaczęła się ich restautacja, a w 2003 r. zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

W niespodziewanym meksykańskim teatrze…

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Meksykański teatr w Jalpan de Serra (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Po wizycie w kościele robimy zakupy na kolejne dni drogi. Verduras, frutas, tortillas. Krótkie banany i mandarynki są bardzo praktyczne w drodze. Poza tym lubię w aucie zapach octanu heptylu. Potem, niespodziewanie zostaliśmy zaproszeni na przedstawienie teatralne. Pełne ekspresjj i opatrzone muzyką. To była świetna kulminacja dnia.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Zaułki Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

Kawa z Queretaro

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro pame
Zocalo w Jalpan de Serra, Sierra Gorda, Meksyk (fot: P.A Trześniowski 2024)

Nazajutrz znów idziemy na spacer pod franciszkański kościół. Na zocalo spotykamy reprezentanta cooperativa handlującego kawą z okolicznych fincas. Po wczorajszym śniadnianiu pod El Cerrito do kawy z Queretaro nikt nie musiał mnie przekonywać. Z lubością wypijamy po kubku, a potem nabywamy parę kilo. Jest prawie tak dobra jak nasza archeologiczna kawa z Salwadoru 🙂

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Maczetero w Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

Przed odjazdem wbijamy się jeszcze do lokalnego muzeum archeologicznego, które wieczorem poprzedniego dnia było, niestety, zamknięte. Jest tu trochę lityków i trochę ceramiki. Są również szczątki dwóch dziewczynek z z początku holocenu, znalezione w okolicznych jaskiniach. Archeolog czy nie, z eksponowaniem szczątków ludzkich w muzeach zawsze mam pewien problem. Niewiele zmienia, że dziewczynki dostały imiona: Xareni i Micaela.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Na zdrowie wyciskamy!! Sanepid pozdrawiamy 🙂 (fot: P.A Trześniowski 2024)

Na rogatkach Jalpan de Serra robimy jeszcze przystanek na pyszny sok z pomarańcz. Ruszamy w drogę na stanowisko archeologiczne Tancama.

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne:: Przeprawa przez Sierra Madre

Rajd przez Sierra Madre – Sierra Gorda

meksyk sierra madre zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Sierra Madre Oriental, Sierra Gorda, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Queretaro, Jalpan de Serra
mural meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Uliczny mural w okolicach El Cerrito w Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Nim ruszymy w drogę do Sierra Gorda czas na lokalne śniadanie. Po zwiedzeniu muzeum archeologicznego u podnóża tolteckiej piramidy El Cerrito, siadamy w przytulnej jadłodajni z klimatem, gdzie warto byłoby wpaść już dla samych sals. Na ścianach muzeum kukurydzy – kolby w kilkunastu kolorach. Jest również przykład przykład huitlacoche – grzyba, jaki porasta kolby kukurydzy. Huitlacoche delektowaliśmy się drugiego dnia wyprawy, w trakcie pierwszego meksykańskiego śniadania.

Zamawiam chille relleno – smakowite papryczki nadziewane serem. Upieczone w panierce i suto doprawione salsą. To jeden z moich najbardziejszych meksykańskich przysmaków. Kawa, serwowana w glinianych dzbankach jest tak dobra, że natychmiast po wypiciu ordynujemy drugą kolejkę. Lokalna kawa z Queretaro, jak słyszę. Przed nami dziś trudna droga, więc piję chętnie, nie tylko dlatego, że lubię dobrą kawę. Mapa mówi o dwustu kilometrach, ale to kręta droga przez góry. Pierwszy odcinek specjalny w Sierra Madre.

meksyk sierra madre zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Sierra Madre Oriental w drodze do Sierra Gorda (fot: P.A Trześniowski 2024)

Wyjeżdżamy z Queretaro obok pomnika zdrajcy rasy – tą samą trasą, którą tu wjeżdżaliśmy. Znów to wrażenie mijania granic epok: przez historyczną część miasta, meksykańskie przedmieścia do tej bardzo nowoczesnej wersji dzisiejszego Meksyku. Nasza trasa w stronę zaćmienia Słońca w Durango powinna wieść dalej na północny zachód, do San Luis Potosi. Jednak postanawiam odbić nieco w prawo i przejechać przez najciekawszą część stanu Queretaro, przez rezerwat biosfery Sierra Gorda.

meksyk ranczo rancho sierra madre zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Wyżyna Środkowomeksykańska u podnóża Sierra Madre Occidental (fot: P.A Trześniowski 2024)

W tym celu muszę jednak cofnąć się kawałek na południe, w stronę Meksyku i odbić na wschód w drogę federalną 100, która później, w górach wpada do drogi federalnej 120. Po drodze żadnych większych miejscowości, tylko niewielkie osady. O ile po zachodniej stronie gór mamy rozległe rancza, po wschodniej krajobraz się zmienia. 120 to droga prawie non stop wzdłuż przepaści, pełna malowniczych serpentyn. W miasteczku o sugestywnej nazwie La Estacion postanawiam na wszelki wypadek zatankować do pełna.

meksyk sierra madre zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Sierra Madre Oriental w drodze do Sierra Gorda (fot: P.A Trześniowski 2024)

Altiplano – Wyżyna Środkowomeksykańska rozciąga się między dwoma rozległymi pasmami górskimi Sierra Madre Occidental i Sierra Madre Oriental. Dzisiaj wjeżdżamy w to wschodnie. Obydwa wchodzą w skład Kordylierów – gigantycznego pasma, które ciągnie się poprzez cały kontynent północnoamerykański. Sierra Madre Oriental ma jakieś tysiąc kilometrów. Rodzi się nad Rio Grande, na południu Teksasu. Biegnie przez Coahuila, Nuevo Leon, Tamaulipas, San Luis Potosi, Queretaro i Hidalgo, a kończy w okolicach Puebla. Tam łączy się z Sierra Madre Occidental przez biegnącą wszerz kontynentu poprzeczkę Kordyliery Wulkanicznej.

meksyk sierra madre zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Sierra Madre Oriental (fot: P.A Trześniowski 2024)

Jazda serpentynami wśród malowniczych krajobrazów Sierra Madre potrafi zmienić się w koszmar, kiedy przez kilkanaście kilometrów trzeba wlec się w ogonie kilkunastu aut za ciężarówką wspinającą się z prędkością kilkunastu kilometrów na godzinę. Wtedy nawet wyprofilowane do znacznie szybszej jazdy nachylenie serpentyn przestaje być zabawne. Do tego stacje w górach to rzadkość, dlatego właśnie wolę mieć pełny bak. Z pozytywów mamy tu za to piękne krajobrazy, więc od czasu do czasu przystajemy na poboczach dla zdjęć. Prócz panoram, możemy z bliska przyjrzeć się kaktusom.

Sierra Gorda de Queretaro

meksyk sierra madre zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Sierra Madre Oriental w drodze do Sierra Gorda (fot: P.A Trześniowski 2024)

Po dobrych czterech godzinach zjeżdżamy wreszcie w dolinę. Tu znowu zmienia się przyroda. Wracają drzewa na poboczach, zwieszając się konarami ze stromych stoków nad drogą. Reserva de la Biosfera Sierra Gorda. Region ten słynie z kilku malowniczych wodospadów. Docieramy do Jalpan de Serra. Małe, górskie miasteczko z wysoką, wielopętrową architekturą, wygenerowaną przez potrzebę wykorzystania w dolinie każdego dostępnego miejsca. Nad główną krętą drogą co rusz trafiają się przerzucone kładki, ułatwiające komunikację między rozciętymi nią dzielnicami.

meksyk sierra madre zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Sierra Madre Oriental (fot: P.A Trześniowski 2024)

Teraz wyzwaniem w dotarciu do hotelu staje się znalezienie przejezdnej drogi dojazdowej 😉 Wreszcie udaje się po kilku nieudanych próbach i zawrotkach. W dolinie szumi strumień…

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne:: Przeprawa przez Sierra Madre

Toltecka piramida El Cerrito

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie ruiny tolteków
El Cerrito, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Toltekowie, ruiny Tolteków, Queretaro
mural meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Uliczny mural w okolicach El Cerrito w Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

El Cerrito… Nad ranem wszyscy się dokądś spieszą, udaje nam się zatem wyjechać sprawnie przez wąskie gardło hotelu. Santiago de Queretaro leży na szlaku z miasta Meksyk na północny-zachód, którym musimy dotrzeć do Durango na zaćmienie Słońca. W przeszłości prekolumbijskiej znajdowało się jednak również na szlaku handlowym prowadzącym na północ z Teotihuacan i Tollan (Tula Grande) poza granice Mezoameryki, aż na dzisiejszy amerykański South-West. 

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie ruiny tolteków
Piramida w El Cerrito i quiote agaw (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Istotnym punktem na tym szlaku musiało być El Cerrito. Niegdyś potężny ośrodek z licznymi satelitami, dziś bezimienne miasto, które nosi znamiona kultury Tolteków. Ogromna piramida, znacznie większa od tych, które zostały po nich w Tula Grande. Poza tym, niestety, gruz… Pozlepiany w kilka niewielkich platform, ale raczej gruz, bo nic więcej nie chcieli pozostawić tutaj, mający się za wyższych kulturowo, europejscy zdobywcy.

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie ruiny tolteków
Resztki tolteckich platform w El Cerrito, zrekonstruowanych z materiału jaki pozostał (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Hiszpański fort na szczycie…

Rozbieranie prekolumbijskich piramid w celu pozyskania taniego źródła budulca to proceder, który zdarza się dzisiaj nadal na terenie Meksyku czy Belize, a lista przykładów jest długa. Zresztą, czasem wystarczy się rozejrzeć w pobliżu znanych stanowisk archeologicznych. Dobrze, że tu przepuszczono przynajmniej piramidzie El Cerrito. Choć miast mieszczącej się niegdyś na jej szczycie świątyni, mamy hiszpański fort…

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie ruiny tolteków kolonialna architektura
Kolonialne ruiny na szczycie piramidy w El Cerrito (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Mierzi mnie ta europejska wzgarda w stosunku do innych kultur. Z bólem oglądam jej ofiary na kontynentach Ameryk, od Peru i dawnego imperium Inków, po północne rubieże Mezoameryki. Nic to, że Europa zaczyna płacić za swój kolonializm. Starej europejskiej architektury też będzie mi żal, a zniknie, jak świątynie i grobowce z Palmiry czy posągi Buddy z Afganistanu, w świecie, który nastaje. Lecz wróćmy do El Cerrito 😉

Przyroda Altiplano

meksyk przyroda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie ruiny tolteków
Drzewna forma kaktusa garambullo (Myrtillocactus geometrizans) w El Cerrito (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Półpustynna przyroda Altiplano to świat pełen kaktusów. Zdumiewają nas szczególnie formy drzewne garambullo (Myrtillocactus geometrizans). Rośnie tu również trochę niskich drzew o oleistej korze. To osoczyny – xixiote (Bursera fagaroides) i mesquite (Prosopis laevigata). Niewiarygodne, ale xixiote należą do tego samego rodzaju co majańska chaka (Bursera simaruba), znane nam dobrze drzewo z Jukatanu, o rdzawej korze, w której kryje się remedium na neurotoksyny z niebezpiecznych chechem (Metopium brownei).

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie ruiny tolteków
Tolteckie ruiny – resztki radialnej platformy w El Cerrito (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wśród gałęzi tych kserofilnych drzew co rusz przemyka mały czerwony ptak. Są też gołębie i jakieś „wróble”. Są i tyrankowate z szarym czubkiem i żółtym brzuszkiem. Te również dobrze znam z Jukatanu, więc oczywiście poluję na czerwone… 

Ogromna piramida El Cerrito

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie ruiny tolteków
Toltecka piramida w El Cerrito (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Główna piramida – El Cerrito – tutejszy gwóźdź programu jest, niestety, zamknięta. Jej kształt z czterema biegami schodów oraz resztki radialnych platform w okolicy kojarzą się z tym co uznajemy za architekturę Tolteków. Rozglądając się po okolicy poza obszarem stanowiska, nie mam wątpliwości, w których miejscach i na których wzgórzach wokoło stały inne świątynie. 

Tajemnice El Cerrito w muzeum

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie artefakty tolteków
Toltecka maska w Museo de Sitio El Cerrito (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Znacznie ciekawsze od rozebranych i częściowo zrekonstruowanych ruin okazuje się lokalne muzeum. Prócz artefaktów znalezionych tu w trakcie wykopalisk, w muzeum znajdziecie resztki zdobień i rzeźb z piramidy oraz znajdującej się niegdyś na jej szczycie świątyni. Tu również nie ma wątpliwości, że El Cerrito znajdowało się w kręgu kulturowym Tolteków

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie artefakty tolteków
Toltecki artefakt z El Cerrito (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Przed Toltekami miejsce to znajdowało się w strefie wpływów Teotihuacan, ale pierwsza i najstarsza była tutaj preklasyczna kultura Chupícuaro. Toltekowie też nie byli na tym miejscu ostatni. Queretaro tuż przed konkwistą było terenem Otomi.  Z hiszpańskich raportów wynika, iż jeszcze w połowie XVII stulecia piramida El Cerrito była miejscem kultu dla Purépecha (Tarasków), Chichimeków i Otomi. W muzeum szczególnie zapadają w pamięć naczynia na trzech nogach z jedną nóżką bardziej 😉

el cerrito meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy toltekowie ruiny toltekówToltecka rzeźba z El Cerrito (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Po wyjściu z muzeum robię zdjęcia kaktusom. Wielkie, niczym kule armatnie, z długimi żółtymi kolcami. To Ferocactus histrix. Są i agawy, choć kolczaste jednak z kaktusami wcale blisko nie spokrewnione. Z podwójnego szpaleru agaw przed wejściem wyrastają kilkumetrowe quiote. I nagle wśród gałęzi znów coś się żarzy czerwienią. Z dala wygląda jak mały kacyk, ale… Szybko zmieniam obiektyw i… mam! To żarek rubinowy (Pyrocephalus rubinus).

meksyk przyroda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Żarek rubinowy (Pyrocephalus rubinus) na gałęzi w El Cerrito (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dobry początek dnia… Były ruiny z potężną toltecką piramidą El Cerrito, była przyroda Ameryki Środkowej. Teraz pora na solidne meksykańskie śniadanie 😉

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne:: Przeprawa przez Sierra Madre

Santiago de Queretaro: kolonialna architektura Meksyku

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Queretaro, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, architektura kolonialna, ultrabarok, churrigueresque
queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Mniej popularne zaułki kolonialnego Centro Historico Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wjazd do Santiago de Queretaro przypomina cofanie się w czasie. Stolica stanu Queretaro, jednego z  31 stanów zjednoczonych Meksyku, to ogromne i nowoczesne miasto. Mocny kontrast po piramidach Teotihuacan i Tula Grande. Ponadmilionowa aglomeracja mieści się w żyznej niegdyś dolinie, gdzie przed przybyciem Hiszpanów żyli ludzie Otomi.

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Kolonialne Centro Historico Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wjeżdżających do Queretaro wita więc Conin, oportunistyczny władca Otomi, który pomógł konkwistadorom zaprowadzić kontrolę nad swym ludem i  wsparł najeźdźców przeciw sąsiadom – Mexikom (Aztekom). Przebrandowany na Hernando de Tapia, zyskał dzięki temu pozycję w powstającym Wicekrólestwie Hiszpanii. Mąż stanu…

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Uliczni handlarze ze stanu Oaxaca w kolonialnym Centro Historico Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Po Otomi nie ma dziś w samym Santiago de Queretaro wielu śladów. Na przedmieściach leży niewielkie stanowisko archeologiczne El Cerrito. Resztki potężnego ośrodka żyjących tutaj przed nimi Tolteków. Nawet nazwa miasta pochodzi od Queréndaro, jak w trakcie konkwisty określali je, również wysługujący się wtedy Hiszpanom, Taraskowie (którzy sami siebie nazywali z kolei Purépecha). Do dziś żyje w Meksyku jeszcze około 300 tys. Otomi, jednak bezdomni Indígenas jakich spotkacie w centrum Queretaro to rdzenna ludność z… Oaxaca.

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Kolonialne Centro Historico Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dobrą chwilę zajmuje nam przebicie się do historycznego centrum – tam gdzie czeka na nas kolonialna architektura. Tu miasto zmienia klimiat: wąskie, jednokierunkowe uliczki… Muszę zawracać na około, bo nie od razu oczywiście trafiam w tę właściwą. W historycznych centrach nawigacja nie zawsze pomaga. Logujemy się na Calle Cuauhtemoc, w hotelito o tej samej nazwie. Cuauhtemoc to imię ostatniego tlatoani – władcy Azteków. Ten nie był tak elastyczny jak Conin.

Centro Historico

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy meksykańska kuchnia
Uliczna kuchnia w kolonialnym Centro Historico Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Bardzo wąska brama w starej zabudowie to ciekawe zwieńczenie naszej drogi z Hidalgo. Porysowane ościeża nie zachęcają, ale nasz chiński samochód daje sobie radę, wślizgując się w tę hiszpańską bramę niczym 'król’ Conin w szeregi hiszpańskich urzędników. Pokój przypomina raczej klasztorną celę, ale to tylko przystanek na noc. Idziemy sycić się klimatem, zjeść coś, kupić kapelusz, wypić czekoladę, a potem znaleźć jakąś pulqueríę.

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ultrabarokowa fasada katedry St. Philip Neri. Kolonialne Centro Historico Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Historyczna część miasta Santiago de Queretaro jest wpisana na listę dziedzictwa ludzkości UNESCO. To 203 kwartały o powierzchni 4 km2. 1400 budowli i monumentów w stylu hiszpańskiego baroku. Unikalna jest tu nie tylko architektura, ale i układ starej części miasta. Brzmi to obiecująco na wieczorny spacer? 😉

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Uliczni handlarze ze stanu Oaxaca w kolonialnym Centro Historico Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W centro historico Indígenas z Oaxaca próbują zarobić na chleb, sprzedając pamiątki. Mieszkańcom miasta podobno nie są w smak i policja robi co może, aby się ich pozbyć. Drobny uliczny handel jest jednak w Meksyku legalny, a oni wszyscy mają meksykańskie obywatelstwo. Policja konfiskuje więc towar na podstawie przepisów sanitarnych tylko tym, którzy próbują sprzedawać jedzenie.

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Casa de la Marquesa, siedziba MSZ w czasach, gdy Santiago de Queretaro było stolicą Meksyku (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Polacy w Queretaro

Kolonialna architektura oczywiście robi wrażenie. W 1847 r. Santiago de Queretaro zostało stolicą Meksyku. W 1867 r. miała tutaj miejsce ostatnia bitwa cesarza Maksymiliana I, którego po zwycięskim oblężeniu rozstrzelano 19 czerwca. W szeregach armii cesarskiej walczyło kilka tysięcy Polaków, którym, po upadku powstania styczniowego dano wybór: więzienie lub dalsza walka, tym razem pod flagą Habsburgów.

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy meksykańska kuchnia
Uliczna kuchnia w kolonialnym Centro Historico Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Z tych czasów pochodzą pierwsze polskie opisy Meksyku, a przy tym tropikalnych owoców takich, jak banan, a także wspomnienia pięknych meksykańskich dziewcząt piórem hrabiego Wodzickiego.1 W szeregach armii cesarskiej walczył również jeden z wielkich późniejszych eksploratorów MezoamerykiTeoberto Maler, który po przegranej postanowił osiąść na Jukatanie.

Ultrabarok

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Katedra St. Philip Neri. Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Najpiękniejszy ultrabarok trafia nam się na koniec, poza ruchliwym centrum. Katedrę St. Philip Neri wzniesiono w latach 1786-1804, więc tu na przełomie epok baroku i neoklasycyzmu. W Queretaro to ostatnia świątynia z elementami baroku. Neoklasycystyczna jest na szczęście od wewnątrz, chociaż, jak się przyjrzeć i na elewacji widać już łamanie stylu. Przed katedrą jest ławka. Siadam i długo patrzę, a na niebie przewijają się chmury. Białe, poskręcane kolumny odcinają się na tle ciemnych ścian z wulkanicznej cegły tezontle. Lubię Churrigueresque, nie tylko Rio Bec, Chenes i Puuc

queretaro meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Kolonialne Centro Historico Santiago de Queretaro (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Chyba nie jesteśmy zmęczeni, bo do Cuahtemoca wracamy dość okrężną drogą, by zaznać mniej oficjalnego klimatu starej części miasta. Zdajemy sobie sprawę, że jeśli chodzi o Queretaro, jedynie liznęliśmy temat, ale przed nami jeszcze długa droga na północ na zaćmienie Słońca, zaś Queretaro to po prostu jeden z przystanków w drodze. Nasze auto, zaparkowane na wewnętrznym placu hotelu, okazuje się zastawione przez kilkanaście innych samochodów. Ciekawe jak zrobimy to rano…

1 Stanisław Wodzicki (2021[1931]) Z ułanami cesarza Maksymiliana w Meksyku. Wydawnictwo Miles.

#SolarEclipseRun2024 #ZapiskiNiepozorne: Laleczki z Santiago de Queretaro

Tula (Tollan) – legendarna stolica Tolteków

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Tula grande, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, piramidy, archeowyprawy, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, Maya, Braswell, Guenter, Bruce Love, Ancient Aliens, starożytni kosmici

A wtedy spojrzał w stronę Tula i załkał. Zapłakał gorzko, a potem udał się na wybrzeże, gdzie zrobił tratwę z węży. A gdy ją zrobił popłynął nią przez morze jak łodzią. Nikt nie wie jak dotarł do Tlapallan [..] a wielu z nich poszło za nim…” – Kodeks Florentyński

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem kaktus pustynia
Garambullo (Myrtillocactus geometrizans) półpustynna roślinność na stanowisku Tula, Hidalgo, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Tula… domniemane Tollan – stolica tolteckiego imperium. Domniemanego imperium, domniemanych Tolteków, albo raczej tolteków. Nie byłem tu od tak dawna… Po pierwsze dlatego, że daleko z Jukatanu, po drugie, bo nie tęsknię do stanowisk archeo dotkniętych udarem rekonstrukcji. Ale kiedyś przecież przejechałem się tu specjalnie, aby na własne oczy ujrzeć miasto, na którym wzorowane było Chichen Itza, lub też miasto, które na odwrót – wzorowało się na Chichen. W zależności od interpretacji i przyjętych datowań… 😉

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Atlanci na szczycie piramidy B. Tula Grande, Hidalgo (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zapomniałem, że to nie tylko stanowisko archeologiczne, ale zarazem botaniczny ogród, w przyjemny sposób przybliżający środkowomeksykańską przyrodę. Przy ścieżkach, pod koronami suchorośli – tak drzew jak i olbrzymich kaktusów zalęgli się handlarze. Na ich straganach można kupić ceramikę sprawnie naśladującą toltecką, jak też i pamiątki starożytnych kosmitów.

ancient aliens starożytni kosmici
Naszyjnik w stylu Ancient Aliens (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Jedne i drugie, pokryte pyłem pustyni, wyglądają na stare. „I want to believe…” szepce mi w ucho Mulder, gdy patrzę w twarz sfosylizowanego obcego. Wzdłuż kręgosłupa biegnie dreszcz, jakby przejechała mi tam paznokciami Scully. Po chwili twarz obcego rozmywa się, przyjmując rysy Tsoukalosa z grzebieniem włosowym w poprzek, rodem z Babilonu V i targa mną spazm śmiechu.

Twin Tollans1 – bliźniacze miasta…

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Tula i piramida B – mniejsza wersja Świątyni Wojowników z Chichen Itza (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Z daleka widać piramidę B. Na jej szczycie prężą się wysokie kolumny atlantów – tolteckich wojowników w charakterystycznych nakryciach głowy. Kiedyś podpierały dach świątyni na toltecką modłę. Piramida jest dość ohydnie zrekonstruowana, ale trzeba ją widzieć. Wokół niej mur Coatepantli z płaskorzeźbami kojotów i jaguarów. Z szeroko rozwartych paszczy węży z rozdwojonym jęzorem wychodzą kościotrupy. Orły zjadają serca, gdzieniegdzie twarz boga wyłaniającego się z paszczy węża, jako jedyna uchwycona od frontu, a wszystko to przeplecione schodkowym środkowomeksykańskim symbolem. Kawałek takiej ściany zachował się w Chichen Itza

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Ofiarny ołtarz Chac-Mol – nazywany z majańska ponieważ pierwszy egzemplarz został odkryty w Chichen Itza. Tula, Hidalgo (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Podobieństwa między Tula a Chichen Itza od początku rzucały się w oczy. Nie trzeba mieć specjalnego pojęcia o architekturze ani o archeologii. O ile Osario czy Piramida Kukulkana mają swój słabiej wykonany odpowiednik w niedalekim Mayapan, o tyle Świątynia Wojowników, Sala Tysiąca Kolumn, Wielki Stadion, Coatepantli, Tzompantli maja swe pierwowzory albo mniej doskonałe kopie właśnie tu, w odległym o tysiące kilometrów Tula Grande, w centrum Meksyku, w sercu dzisiejszego stanu Hidalgo.

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Spalony Pałac w Tula Grande będący odpowiednikiem Sali Tysiąca Kolumn w Chichen Itza. W tle piramida B z atlantami, będąca odpowiednikiem Świątyni Wojowników (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Do tego doszły legendy Majów o K’uk’ulkanie – generale, który przybył z armią z zachodu, znane z ksiąg Chilam Balam, z relacji spisanych już na początku czasów kolonialnych oraz relacja w Kodeksie Florentyńskim o wygnanym z Tula Grande władcy-kapłanie. Jego imię to Topiltzin Ce Acatl Quetzalcotl. Wraz ze swą grupą stronników popłynął morzem na wschód. Quetzalcoatl w nauhatl to to samo co K’uk’ulkan w języku maaya t’aan. Ukuto z tego więc tezę o inwazji Tolteków na Jukatan.

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Tula Grande i jedno z dwóch tutejszych boisk do pok-ta-pok, o wiele mniejsze od Wielkiego Stadionu w Chichen Itza (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Archeowątpliwości

Na przełomie tysiącleci nastąpił jednak odwrót od tej hipotezy. George Braswell wydał w 2012 r. książkę,2 którą zredagował podobno po to, by przemycić w podsumowaniu dane, na których publikację nie zgadzał się INAH. Dane istotnie poddające w wątpliwość hipotezę inwazji. W myśl nowej tezy Majowie ulegli modzie na wszystko co z zachodu. Zachodnie ciuchy, gadżety, budynki w środkowomeksykańskim stylu. Jeśli nazwałeś dziecko Brajan lub Dżesika, o świecie uczysz się z telewizji śniadaniowej, a historii z Netflixa, do tego myślisz intensywnie nad zmianą zaimków przed zbliżającą się imprezą, zrozumieć nie będzie trudno…

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Tula, piramida C i fragment kolumnady przypominającej Salę Tysiąca Kolumn z Chichen Itza (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Chichen Itza nie stało się jednak tanim rynkiem zbytu dla słabszej jakości towarów z zachodu. Ceramika fazy Sotuta, choć świetnie naśladuje toltecką, była jednak wykonywana lokalnymi metodami, z lokalnych materiałów przez Majów, nie zaś importowana z Meksyku. Architektura Chichen Itza jako żywo przypomina tę z Tula, nazywa się ją zatem International, albo Maya-Toltec. To jednak są budowle mieszające w sobie symbolikę Majów z architekturą w środkowomeksykańskim stylu. Do tego są większe i wspanialsze niż w Tula. Dlatego warto widzieć obydwa stanowiska. Zatem kto kogo mógł naśladować, jeśli już nie podbijać?!

Kolumny atlantów w Tula Grande

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Figury atlantów na szczycie piramidy B. Tula, Hidalgo (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Czteroipółmetrowe kolumny wojowników z bazaltu to wszystko co pozostało po domniemanym imperium. Piąty stoi w niewoli w Museo Nacional de Antropología w Meksyku. Tula Grande, z trzech stron otoczone stromym stokiem ku rzece, zostało uruchomione dopiero w X w. n.e., prawdopodobnie przez Chichimeków. Przybyli oni do Meksyku za chlebem gdzieś z dalekiej północy, z terenów południa dzisiejszego USA, a tutaj zastali opuszczone miasto, po którym dzisiaj została tylko niewielka grupa ruin, nazwana Tula Chico. Chichimekowe byli nomadami, mówiącymi językiem z grupy nahuatl – czy stworzyli cywilizację, którą dwa-trzy stulecia później kolejna fala ludów nahuatl mogła określić jako toltec?!

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Wyraźne inspiracje ikonografią Teotihuacan na artefakcie znalezionym w Tula. Lokalne muzeum na stanowisku archeologicznym (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Tlillan Tlapallan – Kraina Czerni i Czerwieni3

Według azteckich legend Topiltzin Ce Acatl Quetzalcoatl – król-kapłan tego miasta, został wygnany z Tula w 978 r. n.e. i wraz z grupą stronników wyruszył na wschód i udał się przez morze do Tlillan Tlapallan – Krainy Czerni i Czerwieni. Interesujące, że około 980 r. n.e. w Chichen Itza doszło do eksplozji architektonicznej w stylu Maya-Toltec. To właśnie wtedy powstał Wielki Stadion, Świątynia Wojowników, czy też obecna wersja Piramidy Kukulkana. K’uk’ulkan i Quetzalcoatl to to samo imię…

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Centralny plac Tula Grande (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Czy więc Tolteków mogło w ogóle nie być w Chichen Itza, jakby chciał tego Braswell? Glify Majów i te z centralnego Meksyku łatwo od siebie odróżnić, nawet jeśli kompletnie się ich nie rozumie. W przypadku Majów mamy do czynienia z rozwiniętym i skomplikowanym pismem. Prócz pochodzących jeszcze z okresu preklasycznego logogramów, składa się ono z sylabogramów: prefiksów i sufiksów, ułatwiających odszyfrowywanie upodobnionych do siebie po tysiącu lat znaków.

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Mniejsze boisko w Tula Grande, tzw. zanurzone (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Cywilizacje środkowomeksykańskie, czy to wczesnoklasyczne Teotihuacan, czy postklasyczni nomadzi z grupy językowej nahuatl nigdy nie wznieśli się ponad proste pismo z obrazków. Jak pokazał Bruce Love, na wielkim stadionie Chichen Itza i wśród Tysiąca Kolumn wokół Świątyni Wojowników, znajdziecie imiona zapisane za pomocą środkowomeksykańskich symboli. Jak nigdzie indziej w całym świecie Majów…

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Wielkie boisko d pok-ta-pok w Tula Grande. Po prawej, w tle widać kolumny atlantów na szczycie piramidy B (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Tak więc toltecko odziany Kan Ek’ z Chichen imię tak chętnie używane później przez władców Itzów w ostatnim mieście Majów Noj Peten (Gwatemala), to już Citlalcoatl. W Chichen Itza zachowały się sceny walk między wojownikami ubranymi w charakterystyczne stroje Tolteków a Majami. Również na złotym dysku wydobytym ze słynnej cenoty. Stanley Guenter wyszperał, że zależność od generała ze środkowego Meksyku pamiętali i wspominali w spisanych po konkwiście kronikach podbici przez Hiszpanów Majowie.

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Radialna platforma na centralnym placu Tula Grande (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Źródła postokolonialne wspominają go jako wielkiego męża stanu, który przybył z zachodu i został ubóstwiony po powrocie tam lub po śmierci. Jego imię – K’uk’ulkan, znaczy tyle co Pierzasty Wąż. Quetzalcoatl, jeśli będziemy chcieli używać jego miana w nahuatl.

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Spalony Pałac w Tula Grande (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Postkolonialne kroniki Majów nie zawsze relacjonują prawdę. Skażone nową religią, były również narzędziem propagandy zwaśnionych majańskich rodów – konkurujących z sobą o hiszpańskie łaski grup wpływów normalna sytuacja w przegranym i podzielonym kraju. Obecności środkowomeksykańskich wojowników w Chichen Itza nie da się jednak zaprzeczyć.

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Totlecki ołtarz ofiarny zwany z majańska Chac-Mool. Najstarszy z tych ołtarzy znalazł Augustus le Plongeon w Chichen Itza. Tula, Lokalne muzeum na stanowisku archeologicznym (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Czy przewodził im K’uk’ulkan – generał, który stał się bogiem? Najprawdopodobniej… Czy był to toltecki podbój i podległość Tula? Niekoniecznie. K’uk’ulkan mógł na miejscu dogadać się z Itzami. W ikonografii Chichen Itza nie brak przedstawień, na których pojawiają się odziani, tak w toltecką, jak i na majańską modłę dostojnicy. Wspólnie mogli tam stworzyć sprawną korporację o charakterze zbrojnym…

tula meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem
Tula, Spalony Pałac. Jego o ileż bardziej rozwinięta wersja to Sala Tysiąca Kolumn i Mercado w Chichen Itza (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Upadek Tula Grande – zmierzch w ogniu

Czy K’uk’ulkan vel Topiltzin Ce Acatl Quetzalcoatl zdołał się przegrupować i wrócił z nowymi siłami na kolejną kadencję do Tula? Miasto zostało spalone około 1156-1168 n.e. Chichen Itza zgasło jednak mniej więcej w tym samym czasie, być może nieco wcześniej.

Przemek A. Trześniowski archeolog majanista Meksyk

1 Bliźniacze miasta to nawiązanie do książki: Jeff K. Kowalski i Cynthia Kristan-Graham (eds.) (2011) Twin Tollans: Chichen Itza, Tula, and the Epiclassic to Early Postclassic Mesoamerican World. Dumbarton Oaks.

2 Geoffrey E. Braswell (ed.) (2012) The Ancient Maya of Mexico Reinterpreting the Past of the Northern Maya Lowlands. Routledge.

3 Kraina czerni i czerwieni to nawiązanie do książki: Justyna Olko i Jarosław Żrałka (2011) W krainie czerni i czerwieni kultury prekolumbijskiej Mezoameryki. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

#SolarEclipseRun2024 #ZapiskiNiepozorne:: Kosmici z miasta Tolteków

 

 

Teotihuacan: Z powrotem na Ziemię

huehueteotl teotihuacan bóg bóstwo aztec mexica god

Spacer Aleją Umarłych…

Teotihuacan, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki i zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem, piramidy, archeowyprawy, Maya, Stuart, Tikal, Entrada, Arrival of Strangers, Ancient Aliens, starożytni kosmici
teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Pałac Quetzalpapalotl w Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wracamy na ziemię.1 Pora przyjrzeć się piramidom z bliska, z perspektywy dawnych mieszkańców Teotihuacan – obywateli stolicy ogromnego prekolumbijskiego imperium, czy też odwiedzających tę metropolię Majów. Z dołu piramidy wydają się znacznie większe – miały uczyć pokory, niczym dzisiaj pałace ZUS. Z bliska mogą przesłonić całkowicie horyzont. Szczególnie Piramida Słońca, jedna z największych budowli Mezoameryki. Dobrą chwilę zajmuje nam żeby ją obejść.

Po drodze przyglądam się nierównościom wyraźnie wystającym z powierzchni piramidy. Nie wiadomo do końca jaki miały sens, więc Tsoukalos powiedziałby pewnie, że ułatwiały parkowanie statków kosmicznych. Z dołu wyglądają jednak jak schody. Wąskie, zbudowane w nieregularnych odstępach, ale jednak schody, niknące na gołej ścianie najdalej w okolicy drugiego piętra piramidy. Trwają tu teraz jakieś prace konserwacyjne, zapewne zacieranie śladów po statkach kosmicznych.

Piramida Słońca Teotihuacan

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Rzut z góry na Piramidę Słońca i fragment Miccoatli w Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Piramida Słońca ma ponad 220 metrów przy mniej więcej kwadratowej podstawie oraz około 70 m wysokości. Obecnie, bo w przeszłości na jej szczycie musiała znajdować się świątynia, dedykowana nie wiadomo, niestety, jakiemu bóstwu, więc niekoniecznie Słońcu. Z tego samego powodu nie ma sensu zastanawiać się czy jest najwyższą co do centymetra piramidą prekolumbijskiej Mezoameryki.

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Polichromia na resztkach zachowanych stiuków w Teotihuacan. W tle Piramida Słońca (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Ściany mają kąt nachylenia ponad 30 stopni. To ogromny budynek. Wspinałem się na jej szczyt, gdy jeszcze było wolno. W 2019 r. INAH wykorzystał plandemię, by zamknąć dostęp do większości piramid na ternie Meksyku. Jakby tej rekonstruowanej powierzchni budowli mogło się coś stać. Dodam, rekonstruowanej w pośpiechu… Dlatego, jeśli chcecie oglądać świat ze szczytów piramid, zapraszam na południowy Jukatan, do Calakmul w Campeche, a jeszcze lepiej do El Mirador w Peten

Teotihuacan Meksyk wycieczka lot balonem z polskim przewodnikiem
Wschodnia elewacja Piramidy Słońca Teotihuacan ze wspomnianymi schodkami na dwóch dolnych piętrach. Oczywiście widok z balonu (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Starcie zapomnianych imperiów

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Polichromia z postacią Pierzastego Węża Teotihuacan. Ekspozycja Museo Nacional de Antropología w CDMX (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Piramida La Danta w El Mirador! Starsza i bardziej masywna, dzięki znacznie większej podstawie, piramida podobnej wysokości prężyła się właśnie w tak problematycznym dla Teotihuacan El Mirador. Obecnie ma 72 m, ale na jej szczycie również musiała się znajdować świątynia. Teotihuacan sporo poświęciło, by rozmontować preklasyczne imperium Majów, sponsorując w II stuleciu n.e. rebelię Yax Ehb’ Xooka w Tikal. Około 300 r. n.e. doszło do zbrojnej interwencji Teotihuacan, żeby dobić prawie opustoszałą już stolicę dawnego imperium Majów – Bitwa Na Schodach El Tigre

piramida La Danta El Mirador
Piramida La Danta w El Mirador – model cyfrowy

Pozostały po niej groty z obsydianu o specyficznej zielonkawej barwie, wydobywanego jedynie niedaleko stąd, w Pachuca – dziś stolicy stanu Hidalgo, z wychodni kontrolowanych w owym czasie przez Teotihuacan. Groty znalezione wśród szkieletów odkopanych po usunięciu humusu na schodach piramidy El Tigre. Pozostały autografy w formie ‘gogli Tlaloca’ na sprofanowanych w El Mirador i Nakbe monumentach. Starcia imperiów, po których nie zostało nic prócz kamieni i glinianych skorup… Nie znamy imion ich bogów, a w tutejszym wypadku nawet języka. El Mirador i Teotihuacan to nazwy nadane im setki i tysiące lat później. To są znacznie bardziej fascynujące historie niż te o starożytnych kosmitach.

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Fragmenty ceramiki na stanowisku archeologicznym Teotihuacan. Reminiscencje upadłego imperium (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Świątynia Ognia – Wite’ Naah

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Piramida Słońca w Teotihuacan z potężną przybudówką z przodu oraz platforma na środku placu przed piramidą (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W ogromną bryłę Piramidy Słońca jest wbudowana platforma. Z góry wydawała się nikła. Z dołu sama nadawałaby się na piramidę. Przewinęła mi się koncepcja, że to właśnie tu była Wite’ Naah – legendarna Świątynia Ognia, do której przybywali przyszli władcy odległych państw na Nizinach Majów. Tu dostawali berło – dwugłowego k’awiila, z którym potem obnosili się na stelach. Nie wiem jednak, czy gdy w 426 r. n.e. do Teo przybył K’inich Yax K’uk’ Mo’, przyszły założyciel dynastii w Copan (Honduras), Świątynia Ognia znajdowała się tu czy na szczycie Piramidy Pierzastego Węża w Cytadeli?

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Pokryta polichromowanym stiukiem ceramika z osobnikiem w stroju Teotihuacan i w 'goglach Tlaloca’. Ekspozycja Museo Sitio de Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Jatz’oom K’uy – władca, który podporządkował sobie południowe Niziny Majów w 378 r. n.e. był czwartym władcą dynastii, która zbudowała w Teotihuacan Cytadelę. W tym samym czasie tunele jaskiń pod Piramidą Słońca były ponoć zamknięte. Otwarto je na powrót po przewrocie i zmianie władzy na tronie imperium. Wtedy dla odmiany sprofanowano Piramidę Pierzastego Węża i spalono Cytadelę. Yat Ahk’ z Piedras Negras (Chiapas), który przybył tutaj po berło w 508 r. n.e., dostał je z rąk Tajom U K’ab Tuuna raczej na schodach Piramidy Słońca… Caius regio eius religio… albo: “– to jest nasz sąd najwyższy – a to nasz…”.

Jaskinie, w których zaczęło się wszystko

Piramida Słońca wybudowana została na jaskini. Jej korytarze są w dużej mierze sztuczne, ale prawdopodobnie miała jakiś naturalny zalążek. Doris Heyden (1905-2005), która prowadziła tutaj badania przed ponad półwieczem, zorientowała się, że musiały mieć specjalne, religijne znaczenie, które w jakiś sposób przetrwało, wśród następujących po cywilizacji Teotihuacan kultur.

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Polichormia na resztkach zachowanych stiuków w Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W mitologii Azteków to Cuahtemoc – Siedem Jaskiń, w których zaczęło się wszystko. Badania Heyden wpisały się w wykuwany przez Jamesa Brady’ego w innej części Mezoameryki paradygmat jaskiniowy archeologii Majów – tezę, która przyniosła zupełnie nowe postrzeganie wszechświata wszystkich prekolumbijskich cywilizacji Mezoameryki. Z profesorem Bradym widzę się wkrótce w Nowym Orleanie…

Miccaotli

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Aleja Umarłych Teotihuacan – Miccaotli (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Teotihuacan wszędzie jest daleko. Nigdzie nie widać tego bardziej niż na Miccaotli – Aleji Umarłych, jak nazwali ją Mexikowie, jeden z ludów azteckich, który dotarł do ruin Teotihuacan w jakieś siedemset lat po upadku miasta. W kilku miejscach arterię przedzielają bariery, przez które trzeba przejść. Są w nich kanały na przepływającą wodę – dowód, że w Teotihuacan czasami padał deszcz, w co niezwykle trudno jest nam uwierzyć dzisiaj, kiedy z nieba leje się skwar, a spod nóg podnosi się pył przy każdym kroku. Wiatr wzbija wręcz w powietrze kilkunastometrowe tornada tego pyłu – powstają cienie zapomnianych przodków?

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Polichormia na resztkach zachowanych stiuków przy Miccoatlo w Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dla Azteków, nomadów z dalekiej północy, piramidy i platformy wzniesione wzdłuż drogi były grobowcami dawnych, nieznanych władców, należących do potężnej cywilizacji, która umiała wznosić tak niewyobrażalne dla nich do tej pory rzeczy. Do dziś nie znaleźliśmy jednak żadnego z władców miasta w żadnej z piramid na terenie Teotihuacan. Co nie oznacza, że wewnątrz nie ma ludzkich szczątków. Są. Nawet całkiem sporo…

Teotihuacan Meksyk wycieczka lot balonem z polskim przewodnikiem
Pałace przy Miccaotli w ruinach Teotihuacan. Widok jeszcze z balonu (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Piramida Księżyca Teotihuacan

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Piramida Księżyca w Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Piramida Księżyca była przekopywana w latach 1990. oraz 2000. W jej trzewiach odkryto zbiorowe depozyty ofiarne. Ludzie, zwierzęta, jeszcze więcej ludzi i jeszcze więcej zwierząt. Pumy, jaguary, ptaki drapieżne, jak orły. Ze szczątków wnioskujemy, że sporo zwierząt było latami trzymanych w niewoli. Inne zaś były preparowane jako trofea, ozdoby… Wśród przedmiotów wyróżniają się ostrza z obsydianu o płomiennym, pofalowanym kształcie.

Ich rękojeści mają formę głów węży. Miały reprezentować błyskawice, czy wężowy jad? Figurki z obsydianu i jadeitu o charakterystycznie spłaszczonych głowach na teotihuakańską modłę. Większość znajduje się dziś w Museo Nacional de Antropología w Meksyku, ale na szczęście możecie zobaczyć też kilka w lokalnym muzeum archeologicznym. Wszystkie groby ofiarne w Piramidzie Księżyca umieszczono na jej centralnej północno-południowej linii. Dla mnie najciekawszy jest grobowiec 5. Zawiera szczątki trzech wysokich arystokratów Majów.

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Piramida Księżyca w Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Teotihuacan Majom…

Stosunki między Teotihuacan a cywilizacjami Majów to temat nie tyle na odrębny tekst co na książkę. Wspomniałem już o rebelii Yax Ehb’ Xooka, który z namiestnika El Mirador stał się założycielem królewskiej dynastii w Tikal i pierwszym boskim władcą na Nizinach Majów. Wspomniałem o Bitwie na Schodach El Tigre i wyraźnych śladach udziału sił zbrojnych Teotihuacan w dobiciu padającego preklasycznego imperium Majów w El Mirador i Nakbe. Tikal było w epoce wczesnoklasycznej “51 stanem” Teotihuacan na Nizinach Majów. Chyba jednak do czasu…

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Polichromia na resztkach zachowanych stiuków w Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Ślady archeologiczne na Plaza de las Columnas dowodzą, że około 350 n.e. doszło tam do zniszczenia i pogrzebania majańskich malowideł wraz ze spalonymi ludzkimi kośćmi. Na mniej więcej 350 n.e. datowany jest też pochówek w Piramidzie Księżyca. Niewiele przed entradą 378 r. n.e Trzech bogato wyprawionych w zaświaty i przystrojonych wspaniałymi królewskimi klejnotami Majów. Usadzonych w pozycji, w jakiej często przedstawia się w ikonografii władców. Ależ chciałbym, aby dało się poprzez badanie izotopów określić dokładnie, z których miast pochodzą!

They were not Strangers! Not so…2

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Pałac Quetzalpapalotl w Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Małżonka Jatz’oom Kuya – władcy Teotihuacan, który w 378 r. n.e. zasponsorował entradę, pochodziła z Tikal. Teotihuacan było tam wcześniej! Grobowa maska Yax Ehb’ Xooka z II stulecia n.e. ma spłaszczony kształt w specyficzny teotihuacański sposób – podobne zobaczycie tu, w lokalnym muzeum. Inspiracje stylem talud-tablero pulsują wręcz na wczesnoklasycznym Mundo Perdido w Tikal. Unen K’awiil – żona Jatz’oom Kuya, mogła być wnuczką pani Unen B’ahlam – XII władczyni Tikal, znanej ze steli 31, konsekrowanej tam przez nową teotihuacańską dynastię już po przejęciu miasta. Jatz’oom Kuy nie wysłał Sijyah K’ahk’a na podbój tylko z “bratnią pomocą”, by przywrócił sprawy w Peten ich poprzedniemu biegowi.

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Kamienna maska z charakterystycznym płaskogłowiem na teotihuacańską modłę. Ekspozycja Museo Sitio de Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Krótka zabawa w niepodległość

K’inich Muwaan Jol I – XIII władca Tikal obalił pewnie Unen B’ahlam – pierwszą kobietę na majańskim tronie. Nowy władca nie złożył pewnie hołdu meksykańskiemu hegemonowi. Jego syn – Chak Tok Ich’aak I zapłacił za to życiem razem z całą rodziną, a ich kości złożono na Mundo Perdido, poza Północnym Akropolem – najświętszym miejscem oraz królewską nekropolią Tikal. Dopiero rok po entradzie na tron wstąpił sześcioletni Yax Nuun Ayiin I. Wiem, dzieci rosną szybko, ale nie aż tak szybko, a dziewięć kobiet nie urodzi dziecka w miesiąc, jak mawiają PMI-owie doświadczeni trochę przez los.

Odzyskanie Tikal, a poprzez Tikal kontroli nad Nizinami Majów, było w Teotihuacan przygotowywane od dawna. Pewnie od śmierci Siyah Chan K’awiila I, brata i poprzednika pani Unen B’ahlam na tronie. Jego imię właśnie przyjął syn Yax Nuun Ayiina I – kolejny teotihuacański władca Tikal, gdzie zbudowano nawet odkrytą kilka lat temu kopię Cytadeli. W Tikal panowała moda na Teo, aż do przewrotu w meksykańskiej stolicy imperium, spaleniu Cytadeli i obaleniu dynastii Jatz’oom Kuya, z której pochodzili władcy Tikal: Yax Nuun Ayiin I i Siyah Chan K’awiil II. Działo się to za czasów panowania syna tego ostatniego. Wyraźną zmianę widać w Tikal na starszych i nowszych stelach K’an Chitama.

Cytadela Teotihuacan i Piramida Pierzastego Węża

teotihuacan piramida cytadela meksyk wycieczki z archeologiem wyprawy polski przewodnik
Cytadela Teotihuacan i piętrząca się w jej wnętrzu Piramida Pierzastego Węża zasłonięta od strony Miccaotli piramidą adosady (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Cytadela przedstawiała architektoniczną wizję mezoamerykańskiego wszechświata. Potężny plac, zewsząd szczelnie obudowany platformą, w trakcie pory deszczowej znajdował się pod wodą. Z centrum tego pierwotnego oceanu wyrastała góra stworzenia, znana dziś jako Piramida Pierzastego Węża.

teotihuacan piramida cytadela meksyk wycieczki z archeologiem wyprawy polski przewodnik

Piramidę Pierzastego Węża na Cytadeli Teotihuacan przekopywano w latach 1970. i 1980. XX w. Znaleziono m.in. około 200 ofiar, młodych, silnych i dobrze odżywionych wojowników. W znakomitej większości nie pochodzili z Teo…

Teotihuacan pochodziły natomiast szczęki, z których wykonane zostały ich naszyjniki. Czy dynastia Jatz’oom Kuya, wnosząc Cytadelę, pozbyła się w ten sposób gwardii swoich pobitych poprzedników? Może tak uniknięto zobowiązań, gdy najemnicy przestali być już potrzebni zwycięzcom? Historia est magistra vitae! Na jej nieznajomości przejechał się już niejeden koalicjant. Trudno w inny sposób tłumaczyć aż tak masowe marnotrawienie siły żywej.

teotihuacan piramida cytadela meksyk wycieczki z archeologiem wyprawy polski przewodnik
Podobizny Pierzastych Węży i Wojennych Węży Teotihuacan na elewacji Piramidy Pierzastego Węża (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Złożono ich wszystkich ze związanymi rękoma. Być może nawet zostali pochowani żywcem. Po obaleniu dynastii Jatz’oom Kuya zbeszczeszczono te masowe pochówki, wykopując w tym celu korytarze do wewątrz. W ten sposób pozbawiono pewnie piramidę mocy. Potem jeszcze zabudowano ją adosadą, pewnie aby mieć gdzie święcić miesięcznice tryumfu.

teotihuacan meksyk wycieczka wycieczki polski przewodnik
Naszyjnik z ludzkich zębów i kości zdobiący jednego z wojowników złożonych w ofierze w Cytadeli Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

I kolejna jaskinia pod kolejną piramidą Teotihuacan…

teotihuacan piramida pierzasty wąż cytadela meksyk wycieczki z archeologiem wyprawy polski przewodnik
Podobizna Pierzastego Węża piramidzie Pierzastego Węża (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W 2003 r., w trakcie wyjątkowo mocnej ulewy, na środku placu Cytadeli otworzyło się wejście do jaskini, prowadzącej pod Piramidę Pierzastego Węża. Podziemne sanktuarium, które umożliwiało składanie wizyt w ambasadzie zaświatów. Znaleziono w nim niesamowitą wręcz ilość artefaktów, które po dziś dzień nie zostały należycie opisane i opublikowane. Ta jaskinia jest starsza niż sama cytadelaTeotihuacan wciąż czeka na rozwiązanie wielu ważnych zagadek. Kim byli, w co wierzyli, jakim językiem mówili mieszkańcy tego miasta?! Odpowiedzi na żadne z tych pytań nie znajdziemy oddając czas antenowy “Starożytnym Kosmitom”. To nauka wymaga od nas uwagi i wsparcia…

teotihuacan piramida pierzasty wąż cytadela meksyk wycieczki z archeologiem wyprawy polski przewodnik
Podobizna Pierzastego Węża piramidzie Pierzastego Węża (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Przemek A. Trześniowski, Tulum, 2024

=> pierwsza część artykułu: Teotihuacan: Cienie zapomnianych przodków – Przelot balonem nad piramidami Teotihuacan. 

1 Z powrotem na ziemię. Spór o pochodzenie cywilizacji ludzkich to tytuł książki pod redakcją fizyka – Jana D. Artymowskiego, w której grupa archeologów specjalizujących się w poszczególnych kulturach wzięła na warsztat wymysły Dänikena. Wydana dawno i trudna do zdobycia, więc jeśli przemknie wam gdzieś na antykwarycznych półkach, bierzcie w ciemno. Ja miałem szczęście wypożyczyć egzemplarz od jednego z autorów.

2 Jako pierwszy słynną dzisiaj entradę Sihyaj K’ahk’a w Tikal opisał David Stuart w artykule “The Arrival of Strangers: Teotihuacan and Tollan in Classic Maya History ” z 2000 roku. Obok „The Not So Peaceful Civilization: A Review of Maya War” Davida Webstera były w archeologii Mezoameryki jednymi z najbardziej przełomowych artykułów przełomu tysiącleci 😉

#SolarEclipseRun2024 #ZapiskiNiepozorne:: Teotihuacan  Rzym Mezoameryki

W pogoni za marzeniami ARCHEOWYPRAWY 2024

archeowyprawy meksyk belize gwatemala salwador honduras wycieczki polski przewodnik zwiedzanie ameryki srodkowej mezoameryka

Meksyk, Belize, Gwatemala, Salwador i Honduras – archeowyprawy po drogach i bezdrożach pięciu krajów Mezoameryki i Ameryki Środkowej w roku 2024 🙂

archeowyprawy meksyk belize gwatemala salwador honduras wycieczki polski przewodnik zwiedzanie ameryki srodkowej mezoameryka
W pogoni za marzeniami – ARCHEOWYPRAWY 2024: Meksyk, Gwatemala, Belize, Salwador i Honduras

Nośniki bytu są nietrwałe – żarliwie usiłujcie
– książę Siddhartha Gautama (Budda).

belize, amanecer, sunrise, wschod, slonca
Wschód Słońca nad Morzem Karaibskim, Ambergris Caye, Belize (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Rok 2024 był dla nas niezwykle intensywny podróżniczo 🙂 Realizowaliśmy archeowyprawy po drogach i bezdrożach wszystkich pięciu obecnych państw Mezoameryki: Meksyku, Gwatemali, Belize, Salwadoru i Hondurasu. Wspinaliśmy się na wulkany w Salwadorze i na południu Gwatemali na Wyżynach Majów. Wyprawialiśmy się również na poszukiwanie północnych granic Mezoameryki, sprawdzając strefy mezoamerykańskich wpływów w meksykańskich stanach Sinaloa, Hidalgo, Zacatecas, Durango, Queretaro, Michoacan, Coahuila, Nayarit, Jalisco i San Luis Potosi 🖖🤠🌵

kometa C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS)
Kometa C/2023 A3 Tsuchinshan-ATLAS (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W ramach drugiej już astrofotowyprawy udało nam się przeżyć kolejne zaćmienie Słońca – tym razem całkowite zaćmienie Słońca, a nie obrączkowe. Całym wachlarzem zmysłów byliśmy w stanie doświadczyć jak ogromna jest między nimi różnica. Nasze niebo w roku 2024 wiosną wspaniale rozświetliły zorze, a jesienią przecięła kometa C/2023 A3 Tsuchinshan-ATLAS. Klamka zatem zapadła – będziemy organizowali turystykę zaćmieniową i kolejne astrofotowyprawy. Już teraz możecie pytać o miejsca na listach naszych wypraw na zaćmienie Słońca w latach 2026 (Hiszpania) i 2027 (Egipt).

zorza polarna aurora borealis
Zorza polarna (aurora borealis) wywołana koronalnym wyrzutem masy (CME) wycelowanym w stronę Ziemi 10 V 2024, w 32 dni po całkowitym zaćmieniu Słońca (fot: P.A. Trześniowski)

Upływający rok 2024 to terabajty filmów i zdjęć. Ze względu na gęsto wypełniony kalendarz w terenie, niewiele z nich udało się do tej pory opracować i udostępnić w internecie. Podsumowując jednak liczbę odsłon na podstronach poszczególnych etapów archeowypraw oraz reakcji na naszych social media, jak instagram i facebook, możemy śmiało sformułować listę atrakcji, które zmieściły się na podium najciekawszych archeowypraw roku 2024:

I. Całkowite zaćmienie Słońca w Meksyku

total solar eclipse 2024 sun totality całkowite zacmienie Slonca Meksyk
Całkowite zaćmienie Słońca w Meksyku 8 IV 2024 w stanie Durango (fot: P.A. Trześniowski)

1. Całkowite zaćmienie Słońca w Meksyku – to była niesamowita wyprawa przez 12 stanów środkowego i północnego Meksyku! Całkowite zaćmienie Słońca w Meksyku było w tym wypadku celem, ale również pretekstem do odwiedzenia dziesiątek interesujących miejsc: stanowisk archeologicznych, rezerwatów przyrody i zabytków kolonialnej architektury Meksyku, przemierzając przez cały czas na trasie przez wspaniałe i jedyne w swoim rodzaju pejzaże gór Sierra Madre i pustyni Chihuahua 🖖🤠🌵

Durango Meksyk Mexico Vallecillos krajobraz landscape mountains góry
Drogi i bezdroża Durango w północnym Meksyku (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Mając porównanie z obserwowanym rok wcześniej zaćmieniem obrączkowym w Becan potwierdziliśmy że, nie da się w żaden sposób jednego z drugim porównać tak, jak nie da się wytłumaczyć tych czterech i pół minuty fazy totality nikomu, kto sam tego nie przeżył!

II. Lot balonem nad Teotihuacan

Teotihuacan Meksyk wycieczka lot balonem z polskim przewodnikiem
Lot balonem nad ruinami Teotihuacan o wschodzie Słońca (fot: P.A. Trześniowski 2024)

2. Lot balonem nad piramidami Teotihuacan – to był jeden z etapów wielkeij astrofotowyprawy #SolarEclipseRun2024, ale ruiny Teotihuacan znajdują się bardzo blisko miasta Meksyk, więc aż proszą się o częstsze odwiedzanie w ramach krótszych archeowypraw do centralnej części Meksyku podobnie, jak pobliska toltecka Tula. Ogromne piramidy Teotihuacan potrafią wgniatać w ziemię, kiedy staje się u ich podnóża! Największe miasto prekolumbijskiej Mezoameryki, a zarazem stolica najpotężniejszej hegemonii połowy pierwszego tysiąclecia n.e. dopiero z góry daje jednak pojęcie o swoich rozmiarach. Chociaż raz w życiu warto jest zobaczyć Teotihuacan zarówno na górze jak na dole 🖖🤠🌴

Teotihuacan Meksyk wycieczka lot balonem z polskim przewodnikiem
Lot balonem nad piramidami Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

III. Wielki Blue Hole w Belize

Wielki Blue Hole, Great Blue Hole, Belize, Mezoamerykańska Rafa Barierowa
Wielki Blue Hole na atolu Half Moon Caye na Mezoamerykańskiej Rafie Barierowej w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2024)

3. Lot nad Wielkim Blue Holem, tym odkrytym przez kapitana Jacquesa Cousteau. Wielki Blue Hole na Karaibach to jedna z najgłębszych studni krasowych Ameryki Środkowej i Mezoameryki. Nurkowaliśmy w niej po wielokroć w ramach wypraw nurkowych CENOTY.PL i ALPHADIVERS, jednak po nurkowaniach w meksykańskich w Cenotach pokryte morskim osadem ściany studni nigdy nie robiły odpowiednio głębokiego wrażenia 😉

Wielki Blue Hole, Great Blue Hole, Belize, Half Moon Caye, Mezoamerykańska Rafa Barierowa
Wielki Blue Hole na atolu Half Moon Caye na Mezoamerykańskiej Rafie Barierowej w Belize (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Widok z góry na Wielki Blue Hole, podobnie jak i panorama na otaczającą go koralową rafę Half Moon Caye i Mezoamerykańską Rafę Barierową w Belize to znacznie wyższy poziom wrażeń. Jeśli wybieracie się na nurkowanie w Wielkim Blue Hole pamiętajcie, że warto zobaczyć go również, albo i przede wszystkim z tej strony 🖖🤠🌴

Archeowyprawy 2024 to kilkanaście nowych stanowisk archeologicznych na naszej liście

chichicastenango gwatemala wycieczki wyprawy turystyka zwiedzanie wycieczka polski przewodnik
Chichicastenago, Gwatemala, Wyżyny Majów (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W roku 2024 z prawdziwą przyjemnością odwiedzaliśmy swoje ulubione stanowiska archeologiczne na terenie Meksyku, Gwatemali, Belize, Hondurasu i Salwadoru. Spędziliśmy znów trochę czasu w Tikal, odwiedziliśmy ponownie Copan i Quirigua. Przejechaliśmy z historycznie pierwszą wycieczką przez teren polskich wykopalisk archeologicznych w San Isidro, w departamencie Sonsonate. Przeżywaliśmy niesamowite chwile w trakcie obrzędów Majów K’iche’ w Chichicastenango, gdzie spisano niezwykle ważną księgę Popol Vuh. Przechadzaliśmy po rubieżach Mezoameryki w niesamowitej górskiej twierdzy La Quemada czy między petroglifami Las Labradas na brzegach Pacyfiku 🖖🤠

Las Labradas Sinaloa Pacyfik Ocean Spokojny
Skalne wybrzeże Oceanu Spokojnego na stanowisku archeologicznym Las Labradas, Sinaloa, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

To oczywiście nie wszystko: Nakum, Tzintuntzan, La Ferreira czy Los Torilles… Relacje z poszczególnych etapów astrofoto- i archeowyprawy #SolarEclipseRun2024 pojawiają się, w miarę obróbki materiałów, na poświęconej jej stronie tytułowej => Solar Eclipse Run 2024 oraz na blogu podróżniczym Agnieszki Staniak: #ZapiskiNiepozorne. Opowieści ilustrujące inne nasze ubiegłoroczne archeowyprawy można przeczytać również tu:

=> Sak Tz’i’ I: Zapomiane miasto Majów – Plan de Ayutla

=> Sak Tz’i’ II: Odnalezione królestwo

Zapraszamy na kolejne archeowyprawy!! Oby kolejny rok 2025 był dla nas wszystkich jeszcze bogatszy w pozytywne wrażenia i znacznie lepszy niż odchodzący 2024!! 🖖🤠

Mazatlan Sinaloa Meksyk archeowyprawy zachód Słońca zorze Ocean Spokojny Pacyfik sunset atardecer
Zachód Słońca nad Oceanem Spokojnym w Meksyku (fot: P.A. Trześniowski 2024)
© 2010-2024 SOUTHEAST EXCURSION | ALPHA-DIVERS
× Kontakt przez WhatsApp