Meksyk wycieczka objazdowa Jukatan dwa tygodnie

meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy tajemnice meksyku
 
Meksyk DELUXe, wycieczka objazdowa dwa tygodnie na Jukatanie z polskim archeologiem-przewodnikiem, wycieczki krajoznawcze, Wyprawy do Meksyku, Tajemnice Jukatanu, polski przewodnik, Archeowyprawy
campeche yucatan brama meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Brama na granicy meksykańskich stanów Yucatan i Campeche oraz odważna samotna podróżniczka z Polski (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Witajcie na półwyspie Jukatan 😎🌴 Zapraszam na ARCHEOWYPRAWY po Meksyku – wycieczki z polskim archeologiem-majanistą. Program Tajemnice Jukatanu to najlepszy sposób na maksymalne wkorzystanie dostępnego czasu, by poznać historyczną oraz geologiczną przeszłości Mezoameryki, tajemnice cywilizacji Majów, kuchnię współczesnego Meksyku i skarby środkowoamerykańskiej przyrody. Tę konkretną trasę zaprojektowałem tak, jakbym sam chciał zwiedzić Jukatan, będąc tu po raz pierwszy i mając do dyspozycji jedynie dwa tygodnie 🖖🤠

tulum archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie wycieczki polski przewodnik lazurowe wybrzeże
Riviera Maya – północno-wschodne wybrzeże półwyspu Jukatan i Morza Karaibskiego (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Wycieczka objazdowa Tajemnice Jukatanu to 12 dniowy rajd po najciekawszych przyrodniczo, kulturowo i archeologicznie miejscach meksykańskiej części półwyspu Jukatan i kilka dni doskonałego relaksu na koniec. Zobaczycie wspaniałe kolonialne miasta, jak Campeche, Merida i Valladolid, najsłynniejsze stanowiska archeologiczne jak Calakmul, Becan, Uxmal czy Chichen Itza i wiele takich, o których nigdy nie słyszeliście. Do tego kilka rezerwatów przyrody pełnych dzikiej natury. A wszystko to okraszone wspaniałą meksykańską kuchnią, zdrowymi warzywami i owocami. Serdecznie zapraszam do Meksyku 🖖🤠🌴

mamey archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna owoce warzywa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Jedliście kiedyś mamey? To coś jakby pomiędzy aguacate a chicozapote 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Jukatan – Mundo Maya – Świat Majów

Półwysep Jukatan to najbardziej nietypowa część Stanów Zjednoczonych Meksyku. W porównaniu z innymi prowincjami tego rozległego kraju, nadal stosunkowo niewielu żyje tu Meksykanów. Większość mieszkańców półwyspu nadal stanowi rdzenna ludność – Majowie – grupa etniczna składająca się współcześnie z trzydziestu narodów, mających własne kultury i posługujących się swoimi językami. Majowie to przede wszystkim niesamowita przeszłość tych ziem – na pozostałości ich wspaniałej cywilizacji co krok natykamy się w selwie – środkowoamerykańskiej wersji tropikalnej dżungli.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna owoce warzywa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Wycieczka objazdowa Tajemnice Jukatanu to kalejdoskop wrażeń kulinarnych: świeżych owoców, warzyw i masy egzotycznych przypraw (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Piramidy Majów, zorientowane astronomicznie i zanurzone w kosmologicznym krajobrazie miasta to klucz do zrozumienia ich sposobu postrzegania rzeczywistości. Do dziś w żadnym ze współczesnych języków Majów nie ma słów takich, jak natura czy religia – w ich żyjącej przestrzeni wszystkie siły natury są z sobą splecione. Nie było też aktywności ludzkich, które pozostawałyby bez wpływu na wszechświat. Wspaniałą cywilizację Majów pochłonęła dżungla.

Jukatan, matecznik przyrody

mordrowronka archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Chel – modrowronka, jeden z krukowatych Juaktanu i Meksyku (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Jukatan to bogaty matecznik środkowoamerykańskiej przyrody. Na terenie półwyspu rosną największe obszary pierwotnego lasu, tak po stronie Meksyku jak, Belize i Gwatemali. W przepastnych lasach Peten i Campeche żyje aż pięć gatunków dzikich kotów: jaguar, puma, ocelot, margaj i jaguarundi. Korony drzew, oprócz setek gatunków ptaków, to miejsce bytowania stad czepiaków i wyjców – dwóch gatunków środkowoamerykańskich małp, których nawoływania łatwo pomylić z rykiem jaguara. W ruinach Majów mamy szansę zobaczyć tukany, trogony, piłodzioby, papugi i dzięcioły. Na rozlewiskach odprawiają gody stada barwnych flamingów i dwa gatunki pelikanów…

flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flamingi karmazynowe w locie nad rozlewiskami Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)
krokodyl Meksyk Jukatan lagartos rio ria wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice Jukatanu
Krokodyl na rozlewiskach Ria Lagartos, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień 1 – Powitanie w Meksyku. Ruszamy na spotkanie z Przygodą…

xpujil campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Prawdziwy Meksyk… niewielka osada gdzieś na końcu świata… (fot: P.A. Trześniowski (2023)

Witajcie w Meksyku! Wasz samolot ląduje dość późno. Procedury imigracyjne oraz odbiór bagaży mogą potrwać od cztedziestu minut do nawet dwóch godzin. Nie martwcie się, będę czekał na Was na lotnisku, gdzie jest darmowy internet. Będę zatem prosił o informacje o Waszym statusie. Ruszamy razem na wycieczkę objazdową dookoła meksykańskiej części półwyspu Jukatan. Zaczynamy od Tulum, gdzie będziecie mogli zjeść kolację, odświeżyć się po podróży i wygodnie zasnąć.

Dzień 2 – Tulum i spotkanie z szamanem w rezerwacie Majów

tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Riviera Maya – tu Słońce wstaje najwcześniej dla całego Meksyku. Nic dziwnego, że tutejsze miasta Majów nosiły nazwy jak Miasto Świtu czy Tam Gdzie Wstaje Dzień (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Lot na zachód przez Ocean Atlantycki i zmiana stref czasowych sprawi, że będziecie dosyć wcześnie na nogach. Będąc na wschodnim wybrzeżu półwyspu Jukatan – słynnym Riviera Maya, możemy zacząć ten dzień od powitania wschodzącego Słońca nad Morzem Karaibskim. W oprawie morskich fal i towarzystwie pelikanów to wyjątkowe wydarzenie. Posłuchamy o geologicznej przeszłości półwyspu Jukatan, kolonizacji kontynentów Ameryk przez gatunek ludzki oraz szlakach handlowych dawnej Mezoameryki, które biegły m.in. wzdłuż wschodniego wybrzeża Jukatanu.

Kulinarna legenda wschodniego wybrzeża Jukatanu

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna nopal wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Sałatka z awokado i kaktusów nopal (fot: P.A. Trześniowski 2021)
archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna salsa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Startery… od lewej guacamole, po prawej salsa pico de gallo, a w centrum chiles jalapeños en escabeche – najlepsza marynata na Riviera Maya (fot: P. A. Trześniowski 2021)
archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna chille relleno quesadillas wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Quesadillas w Tulum. Quintana Roo, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Następnie udamy się na śniadnie w najstarszej restauracji Tulum. To legendarne miejsce, gdzie meksykańska kuchnia jest serwowana jeszcze w wersji bezpiecznej dla Amerykanów i Europejczyków 😉 Po śniadaniu pora na kantor, wymianę walut i zakupy świeżych napojów i owoców na nadchodzącą wyprawę. Wreszcie wymeldujemy się z hotelu i wyruszymy w drogę.

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu ołtarz szaman rezerwat Majów
Majański oltarz Cruzoob – w religii Mówiącego Krzyża w rezerwacie Majów. Środkowy krzyż wykonany ze speleotemu wyniesionego z jaskini (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Przejedziemy przez kilka majańskich miejscowości. Tu życie płynie nieco wolniej niż w sąsiedztwie turystycznych kurortów, a w przydrożnych sklepach z rękodziełem słychać język maaya’. Naszym celem jest majański rezerwat, w którym mieści się piękna laguna, w koronach drzew uwijają się małpy, a czasem podobno zdarzają się i pumy… Zwiedzanie rezerwatu zaczniemy od spotkania z h’menem – tak, w Mezoameryce nazywa się szamanów.

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu ołtarz szaman rezerwat Majów
Pom – żywica Protium copal – majańskie kadzidło w trakcie obrzędu oczyszczenia w rezerwacie Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)
archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu ołtarz szaman rezerwat Majów
Majański oltarz w rezerwacie Majów w trakcie obrzędu z h’menem (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tajemnice Jukatanu – portale w zaświaty Majów

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu jaskinia cenota rezerwat Majów
Jaskinia z cenotą na dnie w rezerwacie Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Zobaczymy następnie dwie cenoty – zalane wodą jaskinie, w której znaleziono aż 120 szkieletów Majów. Nurkowałem w niej, jako jaskiniowy archeolog podwodny. Posłuchamy zatem o roli jaskiń jako portali w zaświaty w kosmologii dawnej Mezoameryki, a jeśli będziecie zainteresowani, również o nurkowaniu jaskiniowym. Jeżeli starczy Wam odwagi, możecie opuścić się do cenoty na linie…

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu jaskinia cenota rezerwat Majów
Zejście przez portal do majańskich zaświatów – jedno z największych znanych cmenatrzysk Majów, odkryte na dnie cenoty
archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu jaskinia cenota rezerwat Majów
Zejście przez portal do majańskich zaświatów – jedno z największych znanych cmenatrzysk Majów, odkryte na dnie cenoty (fot: P.A. Trześniowski 2022)

W tutejszej selwie znaleźć można ruiny dawnych Majów. Wypatrywać jednak będziemy pewnie głównie małp. Tutejszych czepiaków i wyjców. A także ptaków, bowiem zdarzają się tu motmoty, zwane po polsku piłodziobami, chociaż najbardziej charakterystyczną cechą ich budowy, jest zadziwiający ogon. Wydaje się być wysunięty na dwóch długich antenkach. Czepiakom zdarza się zejść na ziemię, gdzie potrafią poruszać się w wyprostowanej pozycji. To zadziwiający widok, który budzi niepokojące skojarzenia. Po spacerze przez selwę, udajemy się nad lagunę. Pora skorzystać z ciepłej i czystej wody. Dla chętnych są też kajaki oraz zip-line’y.

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu laguna rezerwat Majów
Zachód Słońca nad laguną w śródleśnym rezerwacie Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)
małpa calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Czepiak trójbarwny vel spider monkey (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Wizyta w rezerwacie Majów to także jedna z najlepszych okazji do zakupu majańskiego rękodzieła w atrakcyjnych cenach. Kolację zjemy nad kolejną laguną. Z pięknym widokiem na zachodzące Słońce oraz jedną z piramid jednego z najpotężniejszych miast Majów na północy półwyspu Jukatan. Zaśniemy gdzieś niedaleko… 😉

archeowyprawy Meksyk Jukatan tajemnice Jukatanu laguna rezerwat Majów
Zachód Słońca nad laguną w śródleśnym rezerwacie Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień 3 – Najwyższa piramida Majów na północy półwyspu Jukatan

coba tajemnice jukatanu meksyk wycieczka objazdowa po meksyku wycieczki z polskim przewodnikiem piramida nohoch mul
Piramida Nohoch Mul (42 m) w Coba – najwyższa w północnej części półwyspu Jukatan (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Coba to jedno z najbardziej niedocenianych stanowisk archeologicznych w Meksyku. Sporo turystów ściąga tutaj z uwagi na piramidę Nohoch Mul. Przewodnicy często podają mylne informacje, że jest to najwyższa piramida Jukatanu, czy nawet najwyższa piramida Meksyku. Mając 42 m, Nohoch Mul jest rzeczywiście jedną z wyższych, jednak na samym Jukatanie jeszcze wyższe piramidy prężą się w Calakmul, a ta najwyższa jest w El Mirador. Coba jednakże zasługuje na uwagę z wielu innych powodów. W epoce późnoklasycznej ośrodek ten był stolicą północnego imperium.

kondor sęp sępnik czarny suszenie skrzydeł tajemnice jukatanu meksyk wycieczka objazdowa po meksyku wycieczki z polskim przewodnikiem
Poranna ceremonia suszenia skrzydeł w Coba… Tych, którzy zechcą wstać a wschód Słońca, mogę zabrać na bliskie spotkanie z kondorami w swoje tajne miejsce… 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Z imperialnej stolicy Coba rozchodziła się prawdziwa pajęczyna dróg, służących do błyskawicznego przerzucania wojsk. Centrum tej pajęczyny była specyficzna owalna piramida, nazwana z tego powodu Xaibe. Prekolumbijskie drogi Majówsacbeób nie miały sobie równych. Ciągnęły się czasem dziesiątki kilometrów, a ta najdłuższa z nich – stukilometrowej długości sacbé łączy Coba z odległym miastem Yaxuna, aż pod Chichen Itza.

Coba tajemnice Jukatanu Meksyk wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem piramida Xaibe
Piramida Xaibe w Coba, wybudowana w sercu systemu dróg rozchodzących się z miasta (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Wojownicze księżniczki i kalendarze Majów

Władcy Coba, a właściwie władczynie, bo w Coba rządziły samodzielnie co najmniej dwie cesarzowe, musiały należeć do najbardziej agresywnych koronowanych głów Majów. Opowiemy sobie o enigmatycznych związkach tutejszej dynastii z potężną dynastią Węża (Kaanul). Posłuchamy o sposobach prowadzenia wojen przez Majów, jakże odmiennych od tego co wymyśliliśmy w Europie…

tajemnice Jukatanu kutz indyk pawi wycieczka objazdowa po Meksyku z polskim przewodnikiem coba
Kutz’ – barwny indyk pawi w ruinach Coba (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Posłuchamy również o zdumiewających kalendarzach Majów. Bo Coba słynie z wykutych w skale dat, które początek kalendarza wycofują kwintyliony lat wstecz przed powstaniem Wszechświata. Porozmawiamy o niefortunnej przepowiedni końca świata w 2012 r., wymyślonej przez… dziennikarzy oraz łowców sensacji. W inskrypcjach Majów nigdy nie było tego rodzaju przepowiedni. Majańskie koła czasu będą kręcić się jeszcze długo…

coba stela tajemnice jukatanu meksyk wycieczka objazdowa po meksyku wycieczki z polskim przewodnikiem macanxoc
Stela 1 w grupie Macanxoc zawiera daty w Wielkiej Długiej Rachubie – kalendarzu, którego wyzerowanie przeniosłoby nas wstecz na grubo przed Wielkim Wybuchem. Ciekawe czy sir Roger Penrose o tym wie? 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Po kilku godzinach spędzonych pośród ruin, wyruszymy na północ półwyspu. Zobaczymy ruiny kolonialnego kościoła, który popadł w ruinę w trakcie wielkiej insurekcji Majów w latach 1847-1935 – jedynego udanego indiańskiego powstania na obu kontynentach Ameryk. A potem jeszcze dalej, aż do samego końca, nad Zatokę Meksykańską, ku rozlewiskom Ria Lagartos. To jeden z najwspanialszych mateczników przyrody na półwyspie Jukatan. Piękne, magiczne miejsce…

meksyk ruiny tajemnice jukatanu kosciół wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Ruiny kolonialnego kościoła zniszczonego w trakcie Wielkiej Insurekcji Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tam będa smoki…

Ria Lagartos krokodyl tajemnice Jukatanu Meksyk wycieczki z polskim przewodnikiem
Meksykański czy amerykański? Do Rio Lagartos pojedziemy m.in. by nauczyć się rozpoznawać dwa gatunki występujących tu krokodyli (fot: P.A. Trześniowski 2021)

W Rio Lagartos będą czekały na nas łodzie z doświadczonymi szyprami. Wyruszymy na kilkugodzinny rejs przez rozlewiska Lagartos – nazwane tak przez pierwszych Hiszpanów, którzy bezskutecznie szukali tu pitnej wody, a w zamian znaleźli tylko setki krokodyli. Rozlewiska Ria Lagartos słyną dziś przede wszystkim ze stad barwnych flamingów, które przybywają tutaj na swój sezon godowy. Popłyniemy więc na flamingi, po drodze wypatrując gadów z obu wielkich, występujących tutaj gatunków: krokodyle meksykańskie i amerykańskie.

Flamingi… setki flamingów, tysiące innych ptaków

flamingi rio lagartos ria lagartos archeowyprawy meksyk jukatan polski przewodnik tajemnice Jukatanu
Zapasy godowe flamingów na Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Spotkamy pelikany, kormorany, czaple i rybołowy. Będziemy wypatrywać również młodych skrzypłoczy – słynnych błękitnokrwistych krabów, których linia ewolucyjna sięga setek milionów lat wstecz. Młode osobniki tych organizmów reliktowych pływają po powierzchni odnóżami do góry. Do flamingów trzeba podpływać tak cicho jak się da, na mocno przyduszonych silnikach. Nasi kapitanowie to potrafią, bo nie wybieram do współpracy ludzi niesprawdzonych i przypadkowych 😉

rio lagartos ria lagartos bocian dlawigad mycteria americana Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik tajemnice Jukatanu
Dławigad (Mycteria americana) – tutejsza wersja bociana znad Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zachód Słońca nad Zatoką Meksykańską

Gdy Słońce zacznie chylić się już ku zachodowi, zawrócimy w kierunku Rio Lagartos. Przepłyniemy jednak dalej i wypłyniemy na Zatokę Meksykańską, by zająć najlepszą pozycję widokową. Zdarzają się tu dławigady – specyficzne tutejsze bociany. Zdarzają się też delfiny, które lubią się bawić, towarzysząc łodziom. Ostatni promień zachodzącego Słońca nad horyzontem morza potrafi być zielony…

delfin butlonos tajemnice Jukatanu Ria Rio Lagartos wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem
Delfiny butlonose są częstymi gośćmi w ujściu Ria Lagartos do Zatoki Meksykańskiej o zachodzie Słońca (fot P.A. Trześniowski 2021)
archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers sunrise sunset wschod zachod slonca
Zachód Słońca nad Ria Lagartos, Meksyk, Jukatan (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Po zachodzie Słońca wrócimy do Rio Lagartos. Rio Lagartos to dawna wioska rybacka Majów o nazwie Hol Koben. Kiedy nie ma turystów w Lagartos nadal łowi się ryby, a nocami kalmary. Wzdłuż promenady mamy kilka sprawdzonych lokali, które podają świeżą rybę i owoce morza. Jak zawsze, wiemy gdzie jest serwowana najlepsza lokalna kuchnia. Wiemy, że liczba gwiazdek w google’u myli w miejscach, gdzie większość ocen wystawiają wychowani na hamburgerach Amerykanie 😉

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers sunrise sunset wschod zachod slonca
Zachód Słońca nad Rio Lagartos – Hol Koben (fot: P.A. Trześniowski 2023)
archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna papadzules wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Hol Koben (Rio Lagartos) to rybacka wioska. Na stołach krolują świeże ryby i owoce morza. Jeśli nie jecie mięsa, rozsądną opcją zdają się papadzules… (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dzień 4 – Wszystkie wschody i zachody Słońca

Jak dobrze wstać skoro świt… W Rio Lagartos powiedzenie takie jest ze wszech miar prawdziwe 😉

archeowyprawy meksyk wyprawy turystyka zwiedzanie sunrise sunset wschod zachod slonca tajemnice Jukatanu Rio Lagartos
Wschód Słońca nad Hol Koben, czyli Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Większość turystów trafia do Rio Lagartos w samym środku dnia. Tyle zajmuje dojazd tutaj z kurortów turystycznych w Cancun czy Playa del Carmen. Jest to, niestety, pora, kiedy przyroda jest najmniej aktywna. Dlatego zamiast jednego rejsu po rozlewiskach Ria Lagartos, my zrobimy aż dwa. I nie w południe, kiedy każda rozsądna białkowa forma życia stara się szukać cienia.

rio lagartos ria lagartos pelikan brunatny Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik
Pelikany brunatne to jeden z najczęściej spotykanych gatunków ptaków w rejonie Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Wypływamy wieczorem, gdy zmiennocieplne krokodyle łapią ostatnie promienie, by zebrać dość energii przed nadchodzącą nocą. Wypływamy też rano, kiedy wszystko, co prowadzi dzienny tryb życia, szuka czegoś do zjedzenia na śniadanie. Poza tym robimy to dla widoków. Dla malowniczych wschodów i zachodów Słońca wśród przyrody nad wodą. A te naprawdę zapadają w pamięć…

rio lagartos ria lagartos czapla modra wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Czaple modre, białe i siwe zwykle polują o świcie (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wielkie żarcie – poranne polowanie wokół Rio Lagartos

Poranek na rozlewiskach Ria Lagartos to czas polujących ptaków brodzących. Wielkie czaple, których mamy tu kilka gatunków, są z zasady płochliwe. Zajęte rybami pozwalają jednak podejść do siebie znacznie bliżej i skorzystamy z tego po całości. Nie mniej aktywne o tej porze są krokodyle. Spróbujemy nauczyć się odróżniać krokodyla meksykańskiego od amerykańskiego.

flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flamingi karmazynowe na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Naszym głównym celem będa jednak oczywiście flamingi. Następnie popłyniemy do Coloradas – słynnych solanek, które w ostrym słońcu nabierają lekko różowego koloru (zdjęcia, które widujecie w Sieci są mocno retuszowane). Po dwóch trzech godzinach rejsu wrócimy na śniadanie do Rio Lagartos. Do wyboru jest hotelowe: pieczywo tostowe i rozpuszczalna kawa, lub… miejskie 😉 czyli uliczne, majańskie na lokalnym rynku 🙂

rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy tajemnice Jukatanu
Młody krokodyl na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Po śniadaniu skoczymy jeszcze przespacerować się przez manglar, gdzie możliwe będzie ostatnie, tym razem już lądowe spotkanie z krokodylami. A potem w drogę, dalej zdobywać Meksyk Wycieczka objazdowa musi przecież rządzić się swoimi prawami 😉

rio lagartos ria lagartos skrzyplocz archeowyprawy meksyk wyprawy turystyka zwiedzanie tajemnice jukatanu meksyk wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem
Młody skrzypłocz – organizm reliktowy na Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tajemnice Jukatanu – zapomniane ruiny

meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Bądź przezorny na drodze… (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Półwysep Jukatan pełen jest stanowisk archeologicznych cywilizacji Majów. Tylko niewielka część z nich jest udostępniona do zwiedzania. W trakcie wycieczki objazdowej dookoła półwyspu mamy jednak szansę zobaczyć sporo takich, do których nie trafiają, bądź bardzo rzadko zaglądają jacykolwiek turyści. Pojedziemy mało popularnymi, mocno zarośniętymi drogami, gdzie dwa auta mają problem, by się minąć na drodze. Na trasie mamy nieprzebadaną piramidę, zbudowaną w architekturze megalitycznej. Później odwiedzimy ruiny kolonialnej hacjendy, z czasów gdy Jukatan stał się światowym imperium sizalu. Zobaczymy też słonawe laguny o magicznych kolorach, gdzie Majowie przed wiekami produkowali sól.

salinas coloradas słone jezioro laguna jukatan meksyk tajemnice jukatanu wyczieczka objazdowa z polskim przewodnikiem
Słonawe laguny na północy Jukatanu mają żywe kolory (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Ruta de los Flamingos

dzika plaża jukatan meksyk tajemnice jukatanu wyczieczka objazdowa z polskim przewodnikiem
Dzika, bezludna plaża na północnym wybrzeżu Jukatanu (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Jadąc wzdłuż północnego wybrzeża półwyspu Jukatan i Zatoki Meksykańskiej dotrzemy do całkowicie dzikiej i bezludnej plaży. Będziemy mogli również zatrzymać się gdzieś nad wodą na rybę. W drodze przez Ruta de Los Flamingos mamy też szansę natykać się na mniejsze stada flamingów. A wreszcie przejedziemy przez epicentrum wielkiego krateru Chicxulub. Choć jego widocznym śladem na powierzchni połwyspu jest dzisiaj tylko Pierścień Cenot, nie mamy wątpliwości, że właśnie tutaj 66 milionów lat temu uderzył asteroid, króry położył kres dinozaurom… z wyjątkiem ptasich 😉

flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flaming karmazynowy (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Białe Miasto Merida

elota merida meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Uliczne rozgrywki w pitz (pok-ta-pok), Merida (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Wieczorem czeka nas spacer po kolonialnym mieście Merida. Stolica stanu Yucatan, była niegdyś światową stolicą sizalu. Dopóki nie wynaleziono syntetycznego zamiennika do produkcji lin okrętowych, wyrastały tutaj fortuny. Miasto Merida, jako jedne z pierwszych, stać było na gazowe oświetlenie ulic. Zobaczymy dom niesławnych konkwistadorów Jukatanu.

alacio canton merida meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Kolonialna architektura Palacio Canton przy Paseo de Montejo, Merida (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Wśród kolonialnej architektury poszukamy śladów wysublimowanych stylów architektonicznych: Churrigueresque i Plateresque. Na kolację będziemy mieć unikalną szansę, aby skosztować kuchni jukateckiej. W okolicach Meridy po dziś dzień wyrabiane są najlepsze sizalowe hamaki oraz kapelusze.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna chaya tajemnice Jukatanu
Crema de chaya i napój chayagra w jednym z naszych ulubionych lokali w Merida (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dzień 5 – Znane i zapomniane miasta Majów

piramida uxmal meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wielka piramida w Uxmal, zwana, zgodnie z kolonialnymi legendami, Piramidą Czarnoksiężnika w Uxmal (fot: P.A. Trześniowski 2021)

O czasach bohaterów…

pałac królewski kabah meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Królewski pałac w Kabah (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kabah i Uxmal – dwa przebogate miasta Majów w regionie Wzgórz Puuc. Dwie połączone sacbé stolice stylu architektonicznego Puuc. Ponieważ zanurzymy się dziś nieco głębiej w tajemnice Majów, pora by opowiedzieć o czasach bohaterów – pierwszych odkrywców ruin Majów, którzy przywrócili zapomniane miasta porzucone w dżungli… Majom, po stuleciach przypisywania ich cywilizacjom starożytnego Egiptu, Indusu, czy nawet zaginionemu trzynastemu plemieniu Izraela. To John Lloyd Stephens oraz Frederick Catherwood, prekursorzy archeologii Majów i Mezoameryki. Stephens i Catherwood byli jako pierwsi lub jedni z pierwszych w wielu stanowiskach, jakie zobaczymy na trasie.

maska witz kawiil chaahk uxmal meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Kolumna masek Potwora Ziemi – Witz na jednym z pałaców w Uxmal (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Kabah i Uxmal – stolice regionu Puuc

Uxmal to stanowisko archeologiczne uznawane za prawdziwą perłę architektury. Rzeczywiście, należy do najpiękniejszych i nie tylko w skali Meksyku. Potężne pałace ozdobione bogatą sztukaterią w stylu archietektonicznym Puuc zapadają w pamięć. Następnie przejeżdżamy do Kabah – miasta partnerskiego, które niewiele ustępuje Uxmal, chociaż ta odkopana i udostępniona do zwiedzania turystycznego część prekolumbijskiego miasta jest w tym wypadku mniejsza.  Tu czeka nas ciąg dalszy tajemnic architektury Puuc oraz xaibé – końcówka sacbé – dawnej majańskiej drogi, która łączyła w przeszłości oba miasta.

Brama Catherwooda

brama catherwooda kabah sklepienie kroksztynowe meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Brama Catherwooda na końcu drogi łączej Kabah i Uxmal (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Staniemy pod Bramą Catherwooda – potężnym, sklepionym łukiem w formie sklepienia kroksztynowego (Majowie, niestety, przez trzy tysiące lat nie wypracowali łuku architektonicznego i mieli przez to problem z budowaniem szerokich pomieszczeń). Brama Catherwooda należy do najszerszych (4,2 m), więc siłą rzeczy jest również jednym z najwyższych sklepień zbudowanych przez Majów (ponad 6 m). Sklepienia Majów nie należały do trwałych – Frederick Catherwood naszkicował Bramę w ruinie. Kabah słynie jednak przede wszystkim z pałacu Codz Pop – z elewacją pokrytą w całości maskami Witz – Potwora Ziemi – jednego z najważniejszych bóstw Majów.

Tajemnice Jukatanu – czultuny, zagadkowe podziemne konstrukcje Majów

maska witz kawiil chaahk uxmal meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Maska Potwora Ziemi – Witz w pałacu Codz Poop w Kabah (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W Kabah i Uxmal porozmawiamy również o czultunach – tajemnicznych podziemnych komorach wykuwanych przez Majów w skale, które w regionie Puuc były cysternami na wodę, natomiast w innych częściach świata Majów do dziś nie wiadomo czym :/ Na pewno jednym z najstarszych ich wynalazków, gdyż te najstarsze sięgają początków osiadłego trybu życia na Nizinach Majów i tam zdają się spełniać funkcję kosmologicznego axis mundi osiedla

pałac królewski kabah meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Królewski pałac w Kabah (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zobaczycie, że w archeologii Majów praktycznie nic nie może obywać się bez ich specyficznej kosmologii/religii. Ponieważ napisałem na ten temat dość wyczerpujący artykuł, opowiem Wam to i owo w drodze do trzeciego wielkiego miasta Majów jakie mamy zobaczyć dzisiaj…

pałac chenes zaginione miasto majów meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Królewski pałac z Zaginionym Mieście Majów 😉 w regionie Chenes (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Tajemnicza stolica regionu Chenes zapomniana w selwie

zoomorficzny portal zaginione miasto majów meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Zoomorficzny portal Potwora Ziemi -Witz – otwarta paszcza Węża, architektoniczne wejście do świętej jaskini w Zaginionym Mieście Majów 😉 w regionie Chenes (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Minąwszy Wzgórza Puuc – właściwie jedyne geologiczne urozmaicenie płaskiego jak stół półwyspu Jukatan, znajdziemy się w regionie Chenes i tu zboczymy mocno z drogi, by zobaczyć jego ukrytą w selwie stolicę. Potężne miasto z licznymi przykładami architektury monumentalnej ale i rezydencyjnej. W przeciwieństwie do pełnego turystów Uxmal, w opuszczonym mieście, do którego naprawdę mało kto dociera, będziecie mogli poczuć się jak odkrywcy 😉

porzucona rezydencja zaginione miasto majów meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jedna z porzuconych rezydencji w Zaginionym Mieście Majów 😉 w regionie Chenes (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Zobaczymy wielkie pałace, bogato zdobione dwory, wieże i… niesamowite Paszcze Potwora Ziemi – Witz, rozwiązania architektoniczne i ikonograficzne charakterystyczne dla stylu architektonicznego Chenes, lecz chętnie zapożyczane zarówno w Rio Bec jak i w Puuc. Różnice między stylami Puuc i Chenes nie są oczywiste, jednak po tym dniu powinniście być w stanie sami już je wychwycić. Ze względu na trudny dojazd, bardzo rzadko spotykam tutaj kogokolwiek. Dlatego również niechętnie ujawniam nazwę tego stanowiska 😉

porzucona rezydencja zaginione miasto majów meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jedna z porzuconych rezydencji w Zaginionym Mieście Majów 😉 w regionie Chenes (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Na wieczór zajedziemy do San Francisco de Campeche, gdzie znów zamieszkamy w kolonialnym centrum, wewnątrz słynnych fortyfikacji miejskich, zbudowanych przeciwko piratom. W planach wieczorny spacer na najprawdziwszą czekoladę wśród najwspanialszej kolonialnej architektury i spotkanie ze stylem architektonicznnym Churrigueresque 🙂

campeche czekolada chocolateria meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Najlepsza chocolateria w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień 6 – Campeche, Bractwo Wybrzeża i Tajemnice Majów

campeche jukatan meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Parroquia de Nuestra Señora de la Inmaculada Concepción, Santa Iglesia Catedral czyli katedra w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)
campeche mercado meksykańska kuchnia meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Meksykańska kuchnia – empanadas i sok pomarańczowy, czyli pyszne śniadanie na mercado w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Piraci i korsarze…

campeche brama morza meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Puerta de la Mar – Barama Morza w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

San Francisco de Campeche to jedyne miasto w Ameryce Środkowej, które może pochwalić się zachowanymi fortyfikacjami miejskimi. Wybudowano je przeciw piratom, którzy kilkakrotnie atakowali, zdobywali i rabowali miasto. Na piratów wprawdzie nie pomogło, lecz silne mury miejskie uratowały później Meksykanów przed atakami Majów w tracie Wielkiej Insurekcji 1847-1935.

campeche san francisco meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Nocny spacer po San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Słynne Bractwo Wybrzeża z Tortugi regularnie łupiło nie tylko floty, ale również całe hiszpańskie miasta. Korsarscy kapitanowie, jak Henry Morgan, późniejszy gubernator Jamajki, François l’Olonnais, Michel de Grammont, Laurens de Graaf, Nicholas van Hoorn, czy Edward Mansvelt, przechodzili do legend. Morgan, kóry był jednym ze współzałożycieli Bractwa Wybrzeża, złupił dwie wypelnione towarami fregaty, stojące na kotwicy w Campeche.

campeche brama ziemi meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Puerta de la Tierra – Barama Ziemi w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Opowiemy sobie o czasach piratów i korsarzy oraz o dzisiejszych poszukiwaczach zrabowanych przez nich skarbów. O Bractwie Wybrzeża z Tortugi i Republice Piratów z Nassau, o kodeksie pirackim, a nawet polskich piratach na zakręcie polskiej historii… Odwiedzimy Muzeum Archeologii Podwodnej, a następnie dwa muzea Majów – wszystkie trzy umieszczone w fortach wzniesionych przeciwko piratom. Muzea Majów w Campeche kryją prawdziwe skarby…

jadeit maska władcy skarby majów campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jadeitowa maska Yuknoom Took’ K’awiila, boskiego władcy dynastii Węża (Kaanul) z Calakmul. Ekspozycja Museo de Arquitectura Maya Baluarte de Nuestra Señora de la Soledad w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Jadeit – skarby Majów

jadeit maska władcy skarby majów campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jadeitowa maska Yuknoom Ch’een II Wielkiego, boskiego władcy dynastii Węża (Kaanul) z Calakmul. Ekspozycja Museo de Arqueología Maya Fuerte de San Miguel w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Majowie praktycznie nie mieli dostępu do złota. W Mezoameryce rolę złota zajmowały zielone kamienie, jak jadeit, malachit czy serpentynit. Właśnie z tych minerałów wykonywane były słynne maski boskich władców Majów. Jedne z najwspanialszych, te pochodzące z Calakmul, możemy podziwiać na żywo właśnie w muzeach w Campeche. Są tu jadeitowe maski Yuknoom Ch’ena II Wielkiego, Yuknoom Yicha’ak K’ahka i Yuknoom Took K’awilla.

meksyk wyprawy wycieczki jukatan pelikan zachód słońca tajemnice jukatanu campeche
Pelikan na tle Słońca zachodzącego nad Zatoką Meksykańską w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Czeka nas znowu zachód Słońca. Tym razem na promenadzie, nad Zatoką Meksykańską. A potem wieczorny spacer pośród najwspanialszej kolonialnej architektury i spotkanie ze stylem architektonicznnym Churrigueresque 🙂

campeche atardecer zachód słońca sunset meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Malowniczy zachód Słońca nad Zatoką Meksykańską w San Francisco de Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dzień 7 – Rajd przez Campeche

campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Monte to termin, którym określa się na Juaktanie wszystko to, co położone jest poza granicami osad ludzkich… (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Pałac Pięciu Pięter i maski boga Słońca

 
edzna piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Pałac Pięciu Pięter to najdalej wysunięta na południe budowla w stylu architektonicznym Puuc (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Po śniadaniu w kolonialnej restauracji wymeldowujemy się z hotelu i ruszamy w rajd przez rozległy stan Campeche. Po drodze najpierw Edzna, jedno z większych, a zarazem najstarszych miast Majów.  Od najdawniejszych czasów otoczone było fosą. Nic dziwnego, bo w przeszłości narażało się potężnym, jak władcy Coba czy wężowładcy Calakmul, w obu wypadkach kilka klas wagowych wyżej niż Edzna. Ambitne miasto może się dziś jednak pochwalić wspaniałym Pałacem Pięciu Pięter (Majowie z zasady mieli problem z wybudowaniem dwóch pięter jedno na drugim, tutaj również musiano użyć podstępu).

https://archeologia.edu.pl/wp-content/uploads/2025/06/Edzna-2402141335-KinichAjaw.jpg
Maska architektoniczna Kinich Ahau – boga zachodzącego Słońca w Edzna (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Edzna to gigantyczne stanowisko. Z największych ciekawostek zobaczymy tu wielkie maski K’inich Ahau  – Promienistego Pana, czyli boga Słońca, które zdobią elewację wczesnoklasycznej budowli. Szczęśliwie zachowane, bo przysypane gruzem, oparły się gorliwości Hiszpanów, którzy chętnie dewastowali wszelkie tego typu pozostałości dawnych kultur.

edzna piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Główny akropol w Edzna, Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tajemnice Jukatanu – Paszcza potwora Ziemi

portal zoomorficzny campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Portal zoomorficzny – Paszcza Potwora Ziemi – Witz na jednym ze stanowisk archeologicznych w regionie Chenes, Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Następnie pojedziemy na południowy-wschód. Zobaczymy po drodze jedną z najwspanialszych pereł stylu architektonicznego Chenes, z pięknym zoomorficznym portalem – wspaniałym elementem ikonograficznym tak chętnie zapożyczanym w stylach Puuc i Rio Bec, i wieżami, które z założenia miały naśladować strzeliste piramidy Peten. Na wieczór musimy dotrzeć do Xpujil, jadąc przez najrzadziej zaludnioną i ciągle jeszcze dość dziką część Jukatanu.

wieże rio bec campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Pałac Trzech Wież w Rio Bec, ewenement architektoniczny na skalę nie tylko regionu (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Przed kolacją w lokalnej jadłodajni serwującej najlepsze quesadillas na terenie półwyspu, wybierzemy się na spacer po stanowisku Xpuhil I. Tam zapoznamy się z podstawami stylu architektonicznego Rio Bec. Wspaniały Pałac Trzech Wież to jedna z najsłynniejszych budowli Majów. W spokojne dni po południu często spotykam tu lisy szare, zaś za pałacem często poluje para sokołów białogardłych. Xpujil to logistyczne centrum naszych operacji w południowo-wschodnim Campeche – zostajemy tu na trzy noce, by wycisnąć ile się da z okolicznych, położonych głęboko w dzikiej selwie stanowisk archeologicznych.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna quesadilla wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
W Meksyku najlepsze quesadille serwują w Xpujil. Uwielbiamy je cały rok i nikt nie jest po nich głodny… Można je wziąć na wynos, warto na całodzienne wycieczki do Calakmul czy Becan (fot: P.A. Trześniowski 2023)
xpujil campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Oprócz kulinarnych specjałów w jednym z naszych ulubionych lokali dodatkową atrakcją mogą stać się rozgrywki piłkarskie 😉 (fot: P.A. Trześniowski (2023)

Dzień 8 – Region Rio Bec

kuchnia meksyku xpujil campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Jedna z tutejszych opcji śniadaniowych: empandas – ser i warzywa zawijane w pierożki z tortilli. Południowo-wschodnie Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Stolica regionu Rio Bec

becan piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wczesnoklasyczna piramida IX w Becan, wzniesiona w stylu Peten z późniejszymi modyfikacjami w późnym i schyłkowym klasyku (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Po śniadaniu z najlepszą lokalną kuchnią w dobrze sprawdzonym miejscu (świetne huevos rancheros i napoje z owoców) pojedziemy do Becan. Zobaczycie kolejne ukryte w lesie miasto Majów. Becan jest otoczone głęboką suchą fosą z wysokim przedpiersiem. Prowadzi przez nią siedem mostów, a stanowisko wzięło od niej swoją współczesną nazwę (Droga Węża – Ruppert uważał, że fosa wygląda, jakby była wyryta przez potężnego węża). To stolica regionu Rio Bec, jednak z uwagi na brak jakichkolwiek odnalezionych tutaj inskrypcji należy do najbardziej tajemniczych stanowisk archeologicznych związanych z cywilizacją Majów.

becan piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Schodami w górę, schodami w dół. Piramida IX w Becan (fot: P.A. Trześniowski 2019)

W tym pełnym zakamarków i ukrytych przejść mieście spędzimy kolejne kilka godzin. Na piramidy Becan nadal można się wspinać (to pierwsze takie stanowisko spośród odwiedzanych przez nas na trasie). W spokojne dni widuję tutaj tukany i trogony. Weźmiemy z sobą prowiant i spróbujemy urządzić piknik na szczycie jednej z piramid. Znam miejsce, gdzie w cieniu i z przyjemnym przewiewem można przypatrywać się polowaniom pary sokołów białogardłych.

becan portal zoomorficzny chenes piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Znajomy widok – zoomorficzny portal w stylu Chenes, tym razem na szczycie piramidy X w Becan – oczywiście schyłkowoklasyczny dodatek do wcześniejszej konstrukcji (fot: P.A. Trześniowski 2023)
archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers
Sokół białogardły jak na wyciągnięcie ręki. Znane nam pary tych drapieżników polują nieopodal wybranych piramid na czterech stanowiskach archeologicznych Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dom Paszczy Węża i jeszcze dalej w selwę

chicanna portal zoomorficzny chenes campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Podwójny portal zoomorficzny w stylu Chenes w samym sercu regionu Rio Bec – architektoniczny ewenement na skalę świata Majów (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Później, jeśli nie będziecie mieć jeszcze dość architektury Majów, zobaczymy Chicanna – kolejne z satelitarnych stanowisk Becan, gdzie mamy znakomite przykłady mieszanki stylów Rio Bec i Chenes. A następnie pojedziemy do jednego z bardziej oddalonych, ukrytych w selwie stanowisk w rejonie Xpujil, ale takiego, do którego daje się jeszcze dotrzeć samochodem 😉 Tam zobaczycie najbardziej niesamowity amalgamat stylów Rio Bec, Chenes i Puuc w ramach jednej budowli.

chicanna portal zoomorficzny chenes campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Dom Paszczy Węża – zoomorficzny portal w stylu Chenes od którego stanowisko archeologiczne Chicanna wzięło swoją nazwę (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Archeologicznie to nieduże stanowisko, składające się z zaledwie kilku dworków natomiast aż trzy z nich mają piękne zoomorficzne portale, a jego umiejscowienie w głębi lasu daje szansę na kolejny bliski kontakt z przyrodą. Zabieramy prowiant i tutaj, u stóp najwspanialszego dworu, będącego mieszanką aż trzech stylów architektonicznych zrobimy sobie piknik.

wieże rio bec portal zoomorficzny chenes campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Perfekcyna mieszanka stylów architektonicznych Rio Bec, Chenes i Puuc w ramach najbardziej eklektycznego dworku w regionie Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

W ruinach bardzo często pojawiają się stada wyjców, czasem znacznie rzadsze od nich, zagrożone wymarciem czepiaki. Z dala od ludzkich osiedli, bardzo często zdarzają się tu małpy obu występujących na Jukatanie gatunków.  Poluje tutaj również para sokołów białogardłych, a po drodze do ruin jest aguada, gdzie czasem zaglądają tapiry i inni mieszkańcy tropikalnego lasu podzwrotnikowego.

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers
Młodziutki czarny wyjec jukatański (Alouatta pigra) na jednym ze stanowisk archeologicznych w regionie Rio Bec w południowo-wschodnim Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dzień 9 – Królestwo Węża I – późnoklasyczna stolica hegemonii

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna mnotuelnos rancheros wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Najpyszniejsze huevos motulenos  w południowo-wschodnim Campeche. W tym lokalu serwują również świetne soki ze świeżych owoców (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Stolica Węży

calakmul piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wielka Piramida II w Calakmul ze szczytu piramidy VII (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Calakmul to druga stolica Drugiego Królestwa Węża… – siedziba najpotężniejszej dynastii Majów u szczytu jej prosperity. W ciągu dwóch kolejnych dni postaram się opowiedzieć całą jej historię (na temat Węży napisałem serię artykułów dla „Archeowieści”), jednak jeśli czytaliście Sagę Ognia i Lodu G.R.R Martina wiedzcie, że jego Lannisterowie mogli być śmiało wzorowani na Kaanul 😉

calakmul glify campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Uxte’tuun – Trzy Kamienie – tak niegdyś nazywało się państwo ze stolicą w Calakmul. Glify na jednej z majańskich stel na schodach Piramidy Wenus (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Matecznik dzikiej przyrody Ameryki Środkowej

Porzucone przed tysiącem lat miasto, położone jest w samym sercu olbrzymiego Rezerwatu Biosfery Calakmul (największy pojedynczy skrawek dzikiego lasu Meksyku). Żyje tu masa zwierząt, w tym pięć gatunków kotów: jaguar, puma, ocelot, margaj i jaguarundi. Oczywiście dzikie koty nie są przywiązane do drzew – jaguara czy pumę miałem zaszczyt widzieć jak dotąd raz, drogę do Calakmul dosyć często jednak przebiegały mi jaguarundi. Do drzew natomiast praktycznie przybite są małpy – stada wyjców wchodzące sobie w drogę to głośny spektal dźwięku.

ocelot dziki kot meksyk leopard campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Sac xikin – ocelot (Leopardus pardalis), trzeci z pięciu dzikich kotów Ameryki Środkowej (fot: P.A. Trześniowski 2010)

Najwyższe piramidy w meksykańskiej części Jukatanu

Będziemy mieli szansę obejrzeć ten las z góry, wspinając się na najwyższe piramidy w meksykańskiej części Jukatanu (obie mają mniej więcej po 50 m). W przejrzyste dni sokole oko wypatrzy ze szczytów odległą o 40 km potężną piramidę triadyczną La Danta w El Mirador (Peten, Gwatemala) – preklasyczną stolicę Pierwszego Królestwa Węża. Wśród drzew zdarzają się dzięcioły, kolibry, tukany, trogony. Wśród krzewów pekari i indyki pawie.

calakmul piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Piramida I w Calakmul wycelowana jest dłuższą krawędzią w potężną piramidę triadyczną La Danta w odległym o 40 km El Mirador (Peten, Gwatemala), choć jej szczyt niełatwo wypatrzyć samodzielnie bez wcześniejszego wskazania. Widok ze szczytu Wielkiej Piramidy II (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Największa zdrada na Nizinach Majów

calakmul piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Widok na zielony ocean selwy ze szczytu Wielkiej Piramidy II w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wyprawa do Calakmul zajmuje cały dzień, więc trzeba zabrać ze sobą wodę i jedzenie (na miejscu nie da się nic kupić). Ruiny są naprawdę rozległe i jest tutaj sporo miejsc, gdzie możemy wygodnie usiąść, odpocząć w cieniu wielkich drzew i zjeść. Calakmul to przede wszystkim opowieść o Yuknoomach… Trzech kolejnych boskich władcach dynastii Kaanul i imperatorach Uxte’ tuun, bo tak nazywało się tutejsze państwo, którego Calakmul (oryginalnie Chiiknahb’) było stolicą.

calakmul piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wielka Piramida II w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Będzie opowieść o ich potędze, a potem o wielkiej klęsce, która przewróciła imperium niczym domek z kart. Będzie opowieść i o czwartym, ostatnim władcy Kaanul i o największej zdradzie na Nizinach Majów, której nie powstydziliby się Lannisterowie.

Na temat dynastii Węża i wieków zmagań Kaanul z ich odwiecznymi adwersarzami – Tikal napisałem szereg artykułów popularno-naukowych, z którymi oczywiście warto zapoznać się przed rozpoczęciem wycieczki 😉

Powyższy korpus nie wyczerpuje oczywiście tematu i nie jest na pewno moim ostatnim słowem w tej kwestii – kilka kolejnych części jest już w trakcie pisania i w redakcji, a jeśli uzbieram kiedyś fundusze, być może któregoś dnia będzie z tego książka…

Wulkan nietoperzy

Po południu, odwiedzimy jeszcze pobliskie stanowisko ze wspaniałym wczesnoklasycznym reliefem, a potem Wulkanem Nietoperzy! Z czeluści potężnego leja krasowego co wieczór wylatuje na nocne polowanie kilka milionów małych skrzydlatych stworków. Poruszając się w górę po trajektoriach spiralnych, tworzą swoisty wir. Fenomen trwa zwykle na godzinę przed oraz do pół godziny po zachodzie Słońca.

calakmul stela campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Stanowiska archeologiczne w selwie to obraz codziennej walki ostatnich śladów cywilizacji Majów z powracającą na swój teren przyrodą (fot: P.A. Trześniowski 2020)
małpy calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Czepiaki trójbarwne w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Dzień 10 – Królestwo Węża II – piramidy triadyczne i zagadka korzeni Kaanul

dzibanche piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Środkowoklasyczna Piramida Kormoranów w Dzibanche, wzniesiona w stylu Peten, lecz z elementami środkowomeksykańskiego stylu architektonicznego talud-tablero. Lokalny dialekt architektoniczny – podwójne pilastry, widać na ścianie świątyni na szczycie piramidy (fot: P.A. Trześniowski 2020)

To dziwne, ale archeolodzy bardzo długo szukali stolicy dynastii Węża (Kaanul). O pasjonującej historii tych poszukiwań opowiem, jednak najciekawszy był finał: w 1993 r., kiedy po kilku dekadach ustalono, że stolicą dynastii Węża musiało być Calakmul, w kilka miesięcy później odkryto schody hieroglificzne w Dzibanche, pełne glifów herbowych z głową Węża… To nie był koniec i końca nadal nie widać, a awantury (tak czasem kończą się niektóre wykłady na konferencjach) o pochodzenie najpotężniejszej spośród dynastii Majów trwają 😉

matapalo figowiec campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Matapalo – pasożytnicza forma figowca na stanowisku archeologicznym Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Pierwsza stolica Węży?

dzibanche piramida campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Środkowoklasyczna Piramida Kormoranów w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Pierwszą stolicą Drugiego Królestwa Węża było Dzibanche – miasto splądrowane później w trakcie ich wojny domowej. Zobaczymy tu wczesnoklasyczne piramidy i poszukamy związków architektonicznych z niektórymi budowlami z Calakmul. Zobaczymy też elementy środkowomeksykańskiego stylu talud-tablero na niektórych z nich. Ślady świadczące o zagadkowych relacjach dynastii Węża (Kaanul) w epoce środkowoklasycznej z Teotihuacan – odległym środkowomeksykańskim hegemonem, który przez długie stulecia był najpotężniejszym i najbardziej nieprzejednanym wrogiem Węży…

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers
Czarny wyjec jukatański (Alouatta pigra) – zdarzają się w też Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dom Słońca – piramida triadyczna

dzibanche piramida triadyczna kinichnah campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Szczytowa część wczesnoklasycznej piramidy triadycznej w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Na jednym ze stanowisk satelitarnych Dzibanche zobaczymy też pierwszą piramidę triadyczną – specyficzną budowlę o konstrukcji fraktalnej, świadczącą o co najmniej kulturowych związkach gniazda Węży z potężnym preklasycznym imperium Majów w Niecce Mirador-Calakmul, gdzie we wcześniejszej epoce rozwinął się i panował ten typ architektury.

lis szary wirgiński archeowyprawy meksyk jukatan przyroda natura zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Chomak – szary lis wirgiński. Spotykamy je często w ruinach Becan, Calakmul, Dzibanche i wielu mniejszych stanowisk w regionie Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wspomniana piramida jest już jednak wczesnoklasyczna, a więc dosyć późna, jak na ten szczególny typ architektury. Czy wczesnoklasyczne Dzibanche mogło być kolebką dynastii Węża?! Opowiem dlaczego nie oraz o zaciekłych sporach archeologów na ten temat.

dzibanche piramida triadyczna kinichnah campeche meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Wyścig na schodach wczesnoklasycznej piramidy triadycznej w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Zagadka kolebki dynastii Węża – Ichkabal

ichkabal piramida triadyczna meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Panorama ze szczytu preklasycznej piramidy triadycznej w Ichkabal (fot: P.A. Trześniowski 2025)

Być może było nią odległe o 11 km w linii prostej preklasyczne stanowisko Ichkabal – jedyne miasto Majów na terenie Meksyku z preklasyczną – triadyczną architekturą (taką jak w El Mirador), udostępnione dla ruchu turystycznego. Zostało ono porzucone pod koniec preklasyku, podobnie jak wielkie stolice w Niecce Mirador-Calakmul. Wiele wskazuje, że kolebką Węży mogły być jednak właśnie tamte gigantyczne stolice w dzisiejszym gwatemalskim departamencie Peten: El Mirador, Nakbe, Yaxnohcah i El Tintal… Spory będą trwać jeszcze długo.

ichkabal piramida triadyczna meksyk tajemnice jukatanu wycieczka objazdowa zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem archeologierm
Panorama ze szczytu preklasycznej piramidy triadycznej w Ichkabal (fot: P.A. Trześniowski 2025)

Badania w Ichkabal nie zostały, niestety, przeprowadzone we właściwy sposób. Stanowisko to długo jeszcze nie powinno być otwierane dla ruchu turystycznego. W efekcie niczego wiążącego ani zmieniającego naszą wiedzę na temat dyastii Węża nie znaleziono. Skoro jednak otwarto je w styczniu 2025, z pewnością warto złożyć tutaj wizytę. Na piramidy wielkie niczym góry można na szczęście wchodzić. Nie można robić zdjęć bez pozwolenia porządnym aparatem. Po wizycie w ruinach pojedziemy nad lagunę Bacalar. Pora dla odmiany zanurzyć się w wodzie 😉

UWAGA: Ze względu na porę deszczową dojazd do Ichkabal i Dzibanche jest w lipcu niemożliwy. W zależności od tego jak będą rozkładać się deszcze na przestrzeni miesiąca, jeśli nic się nie zmieni, pojedziemy prosto nad lagunę Bacalar i być może znajdziemy wtedy nawet czas na rejs po Lagunie Siedmiu Kolorów 😉

Dzień 11 – Wschód Słońca na wschodnim wybrzeżu Jukatanu i laguna Bacalar

bacalar yoga wschód słońca laguna archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Wschód Słońca nad laguną Bacalar. Prywatny pomost w jednym z zaprzyjaźnionych resortów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Bacalar to kolejna turystyczna legenda na mapie Meksyku. Miasto słynie z hiszpańskiego fortu, który został zdobyty w trakcie Wielkiej Insurekcji Majów (1847-1935). Przede wszystkim jednak słynie ze zbiornika wodnego, zwanego poetycko Laguną Siedmiu Kolorów. Staram się zatem omijać zatłoczone miejsca, lokując się tuż przy lagunie, z bezpośrednim dostępem do wody, więc jak najdalej od miasta.

bacalar wschód słońca laguna archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Wschód Słońca nad laguną Bacalar. Prywatny pomost w jednym z zaprzyjaźnionych resortów (fot: P.A. Trześniowski 2025)

Starania te spłacam pięknym wschodem Słońca oraz dziką przyrodą, która głośno wita każdy nowy dzień. Wśród okolicznych drzew warto zwracać uwagę na ptaki. Oprócz gatunków brodzących – oczywistych na wybrzeżu ogromnego zbiornika wodnego, zdarzają się tu kolibry, tukany, trogony, motmoty i modrowronki. Można, a właściwie to warto pożyczyć teraz kajaki i popływać po lagunie. Nad laguną Bacalar możemy zostać do jakiejś jedenastej. Przed nami jednak droga…

bacalar wschód słońca laguna archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Wschód Słońca nad laguną Bacalar. Prywatny pomost w jednym z zaprzyjaźnionych resortów (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Korytarz Peten I

limones stanowisko archeologiczne meksyk jukatan quintana roo zwiedzanie meksyku polski przewodnik wycieczka objazdowa z polskim przewodnikiem
Klasyczna piramida w stylu Peten w Korytarzu Peten (fot: P.A. Trześniowski 2010)

W powrotnej drodze na Riviera Maya przejedziemy przez małe stanowisko archeologiczne, gdzie zobaczymy graniastą piramidę w czystym stylu architektonicznym Peten. Stylu charakterystycznym przecież dla departamentu Peten w Gwatemali. Na wschodzie półwyspu Jukatan, w meksykańskim stanie Quintana Roo mamy jednak do czynienia z kulturowym zjawiskiem, którego pozostałością w architekturze są stanowiska archeologiczne z piramidami zbudowanymi właśnie w stylu Peten. Archeologia Majów jak dotąd nie wyjaśnia natury tego wpływu.

Stolica wielkiej insurekcji Majów

owoce warzywa meksyk targowisko rynek mercado archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Świeże warzywa i owoce na mercado – targowisku w Valladolid (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Następnie przejedziemy przez Felipe Carillo Puerto – dawne Noj Kan Santa Cruz – miasto założone przez Majów podczas Wielkiej Insurekcji (1847-1935). Znajduje się tu prawdopodobnie jedyny na Ziemi kościół zbudowany rękoma kolonialnych jeńców pod kontrolą indiańskich – majańskich nadzorców (Jukatekowie, późniejsi Meksykanie, którzy po upadku Wicekrólestwa Hiszpanii w 1821 r. założyli na terenie półwyspu niepodległe państwo, sprzedawali Majów jako niewolników do kopalni na Kubie). Zatrzymamy się tu na późne majańskie śniadanie albo wczesny obiad.

Kolonialne Valladolid

majowie zocalo valladolid fiesta meksyk targowisko rynek mercado archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Magiczny wieczór ze współczesnymi Majami w kolonialnym Valladolid (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Pora na trzecie z kolonialnych miast pobudowanych przez niesławnych konkwistadorów Jukatanu, Hiszpanów z rodu Montejo. Valladolid jest z nich najmniejsze, ale na pewno nie najmniej interesujące. To tutaj, od egzekucji domniemanego przywódcy przyszłego majańskiego powstania, rozpoczęła się rzeczywiście w 1847 r.  Wielka Insurekcja Majów. Tutejsze kościoły i część kamienic pobudowane są z materiału pochodzącego z rozebranych piramid i świątyń znajdującego się tu uprzednio miasta Majów – Zaci. Znajduje się tu także święta cenota Majów o tej samej nazwie. W Valladolid możemy zakosztować znów jukateckiej albo majańskiej kuchni (jest crema de chaya!).

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna alpha-divers chaya
Crema de Chaya w jednej z klimatycznych restauracji w Valaldolid (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dzień 12 – Chichen Itza – jeden z Siedmiu Cudów Świata

chichen itza piramida kukulkana wycieczki z polskim przewodnikiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Słynna Piramida Kukulkana w Chichen Itza, najsłynniejsza budowla w stylu architektonicznym Maya Toltec (fot: P.A. Trześniowski 2016)

Poranek w Valladolid to również doskonała pora na spacer, bo pastelowe barwy kolonialnych budowli Valladolid prezentują się pięknie przy wschodzącym Słońcu. Proponuję śniadanie w atrium najstarszego kolonialnego hotelu w mieście. Opowiem parę słów o jego historii. Do Chichen Itza mamy wprawdzie niecałą godzinę drogi, jednakże chciałbym wyjechać jak najwcześniej, by dać Wam potem więcej czasu na delektowanie się głównymi atrakcjami programu.

Siedem Cudów Świata

chichen itza świątynia wojowników wycieczki z polskim przewodnikiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Słynna Piramida Kukulkana w Chichen Itza, najsłynniejsza budowla w stylu architektonicznym Maya Toltec (fot: P.A. Trześniowski 2016)

Chociaż nie zgadzam się ze współczesną listą Siedmiu Cudów Świata, uważając, że spośród stanowisk archeologicznych Mezoameryki, palma pierszeństwa należy się dzisiaj Tikal, bardzo szanuję to miejsce. Po trzecie dlatego, że jest tu Święta Cenota oraz Cenote Holmul – jedne z najważniejszych stanowisk jaskiniowej archeologii podwodnej. Po drugie dlatego, że historia badań Chichen Itza to historia archeologii Majów.

chichen itza viejo wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Świątynia Sowy w Chichen Itza, wybudowana we wczesnoposktlasycznym stylu Maya-Toltec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Byli tu Stephens z Catherwoodem, a miasto w najpiękniejszej, bo nieodrestaurowanej jeszcze wersji znamy na szczęście z rycin tego ostatniego. Był tu senator Edward H. Thompson – niesprawiedliwie oceniany i źle potraktowany przez los, wielki pasjonat i jeden z prekursorów archeologii podwodnej. Był tu Sylvanus G. Morley – słynny archeolog-szpieg i cała ekipa Carnegie z Ruppertem i Dennisonem w składzie. W XXI stuleciu nadal, choć wciąż nie zawsze z powodzeniem prowadzone są tu jaskiniowe wykopaliska podwodne. Niepublikowane, ale kto o nich opowie lepiej niż ja…? 😉

Chichen Itza

chichen itza piramida wielkiego kapłana wycieczki z polskim przewodnikiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Piramida Wielkiego Kapłana, Ossario w Chichen Itza, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2015)

Po pierwsze jednak uwielbiam Chichen Itza, ponieważ to widok Piramidy Kukulkana sprawił, że przed laty rzuciłem karierę w IT i zostałem archeologiem. Że lubię mniej zatłoczone przez turystów, lepiej gdy położone głębiej w lesie, a najlepiej to nieodrestaurowane stanowiska to druga strona kija. W Chichen Itza, prócz tych największych i najwspanialszych przykładów monumentalnej architektury Maya-Toltec, okraszonych pięknymi dodatkami stylów architektonicznych Chenes i Puuc, będę mógł zabrać Was również tam, gdzie turystów nie ma. Jestem powien, że po kilkunastu dniach wycieczki objazdowej i zwiedzania z archeologiem półwyspu Jukatan, docenicie udostępniony od niedawna kwartał Chichen Viejo 😉

chichen itza viejo wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Brama Chichen Viejo w Chichen Itza (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Chichen Itza to jedno z najmłodszych, a tak naprawdę ostatnie wielkie miasto Majów, którego prosperita to zarazem świt ich postklasycznej już cywilizacji. Po preklasycznych piramidach triadycznych Ichkabal, wczesnoklasycznych metropoliach, jak Becan czy Dzibanche, późnoklasycznym hegemonie Calakmul oraz późno– i schyłkowoklasycznych perłach architektury w stylach Rio Bec, Chenes i Puuc zamkniemy zatem klamrą prawie, że całą ich historię.

chichen itza viejo wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Świątynia Serii Początkowej w Chichen Itza (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Tajemnicze Yaxuna

yaxuna sacbe wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Ruiny świątyni na końcu stukilometrowej sacbe – drogi Majów, łączącej niegdyś Coba z Yaxuna (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Kolejna klamra to Yaxuna, praktycznie nieznany i nie odrestaurowany ośrodek, w którym znajdziemy zarówno preklasyczne piramidy triadyczne, jak schyłkowoklasyczne zdobienia w stylu Puuc. Najważniejsze jest jednak xaibe – koniec drogi. Bo tutaj kończy się ta stukilometrowej długości sacbe, na którą patrzyliśmy dziewięć dni temu, na początku podróży przez Jukatan w Coba. Po raz ostatni opowiem o zmaganiach między preklasycznymi potęgami – być może Pierwszym Królestwem Węża z Niecki Mirador-Calakmul a Nowym Porządkiem. Teraz klamra jest już prawie kompletna. Kończymy objazd, wracając na Riviera Maya. Pora na chillout w Tulum 🙂

yaxuna puuc wycieczki z polskim przewodnikiem archeologiem tajemnice Jukatanu Meksyk
Resztki sztukaterii w późnoklasycznym stylu Puuc w Yaxuna (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dni 13-14 Chillout na Riviera Maya

tulum riviera maya morze karaibskie wschód słońca archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Riviera Maya – wschód Słońca na słynnym wschodnim wybrzeżu Jukatanu i Morza Karaibskiego (fot: P.A. Trześniowski 2021)
tulum riviera maya morze karaibskie archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Riviera Maya – słynne wschodnie wybrzeże półwyspu Jukatan i Morza Karaibskiego (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Riviera Maya i Costa Maya to wspaniałe wschodnie wybrzeże półwyspu Jukatan, a jego najpiękniejsze plaże mieszczą się podobno w okolicach Tulum 😉 Pora na odpoczynek bierny, kilka dni totalnego luzu i czas na uporządkowanie wspomnień zgromadzonych w trakcie wycieczki objazdowej dookoła meksykańskiej części półwyspu Jukatan. Zaproponuję niezwykle klimatyczny boutique hotel w spokojnej części Tulum.

hotel tulum meksyk riviera maya archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Niezwykle klimatyczne miejsce, które przewija się w trakcie naszych wypraw od 2008 r. (fot: P.A. Trześniowski 2019)
hotel tulum meksyk riviera maya archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Niezwykle klimatyczne miejsce, które przewija się w trakcie naszych wypraw od 2008 r. (fot: P.A. Trześniowski 2019)

W zależności od Waszych preferencji może jednak być coś dowolnie innego, od skromnych noclegowni w samym centrum miasta, przez apartamenty położone nieco głębiej w selwie (tu przyda się samochód lub rowery, aby dojechać do sklepu, restauracji czy na plażę), albo którykolwiek z krzykliwych resortów nad samym brzegiem Morza Karaibskiego, gdzie lubią sobie robić selfie celebryci (tam w nocy jest bardzo głośno, a żeby wyjechać poza zona hotelera stoi się czasem w kilkugodzinnych korkach).

Kilka dni relaksu na koniec wycieczki

laguna tulum meksyk riviera maya archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Jedna ze słodkowodnych lagun w pobliżu Tulum. Doskonałe miejsce na relaks i odpoczynek w trakcie ostatnich dni wycieczki (fot: P.A. Trześniowski 2022)
laguna tulum meksyk riviera maya archeowyprawy jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Jedna ze słodkowodnych lagun w pobliżu Tulum. Doskonałe miejsce na relaks i odpoczynek w trakcie ostatnich dni wycieczki (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Czy to już koniec naszej wspólnej przygody z archeologią? Niekoniecznie… Na wschodnim wybrzeżu Jukatanu przetrwała, a nawet rozwijała się nadal w okresie postklasycznym (909-1527/1695) cywilizacja Majów. Rozkwitł tu wtedy specyficzny styl architektoniczny zwany Stylem Wschodniego Wybrzeża, tak różny od wszystkiego co budowali do tej pory Majowie. Dano już spokój piramidom, boiskom do pok-ta-pok (pitz) i wielkim placom. Zmieniła się religia. Tak, postklasyczna cywilizacja Majów była już całkiem inna, a wzdłuż wybrzeża w okolicach Tulum mamy porozrzucanych wiele mniejszych stanowisk w zasięgu kilkudziesięciu minut jazdy. To już tylko dla chętnych, na coś więcej i jeszcze więcej… 🖖🤠🌴

Opowieści ze wschodniego wybrzeża

tulum archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie wycieczki
Styl Wschodniego Wybrzeża – ruiny Majów na Riviera Maya – północno-wschodnim wybrzeżu półwyspu Jukatan (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Najciekawsze ze stanowisk archeologicznych na wschodnim wybrzeżu Jukatanu to niewątpliwie Zama – Miasto Świtu. Zdaniem jednej z moich szacownych koleżanek, pracującej na codzień w jednym z tych siedmiu nowych cudów świata, Zama to najpiękniej położone stanowisko archeologiczne na Ziemi. Kurtuazyjnie odpowiem, że Machu Picchu również jest pięknie położone, ale coś w tym jest… Bo w MaPi czy w Petrze brak jest tej pięknej lazurowej wody z białym marginesem baranka Mezoamerykańskiej Rafy Barierowej. Brak odświeżającego podmuchu Morza Karaibskiego…

tulum riviera maya morze karaibskie ruiny majów archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Zama – Miasto Świtu, jedno z najpiękniej położonych stanowisk archeologicznych na Ziemi (fot: P.A. Trześniowski 2021)
tulum riviera maya morze karaibskie ruiny majów archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Zama – Miasto Świtu, jedno z najpiękniej położonych stanowisk archeologicznych na Ziemi (fot: P.A. Trześniowski 2021)

W murach Tulum chętnie opowiem o odkrywaniu tego stanowiska przez Stephensa i Catherwooda. Również o innych bohaterach, jak Michel Peissel, który sam odkrył kilkanaście stanowisk archeologicznych na piechotę. Ja archeologią Majów jestem w stanie wypełnić każdy dany mi czas…

Cenoty, laguny i przyroda Ameryki Środkowej

cenota cenoty tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Cenoty, to skalne studnie wypełnione przejrzyście krystaliczną wodą. Jej przejrzystość sięgała nawet stu metrów (fot: P.A. Trześniowski 2020)
cenota cenoty tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Cenoty, to skalne studnie wypełnione przejrzyście krystaliczną wodą. Jej przejrzystość sięgała nawet stu metrów (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Postklasyczne ruiny Zama – Miasta Świtu, to już naprawdę wisienka na torcie 😉 Archeologia Majów to oczywiście jednak nie wszystko. Wschodnie wybrzeże to również piękny przyrodniczo zakątek Ameryki Środkowej. Największym przyrodniczym skarbem Jukatanu są bowiem Cenoty. Krasowe zapadliska będące wejściami do systemów jaskiniowych zalanych przez krystalicznie czystą wodę, a tych rozpoznanych na Riviera Maya mamy już prawie dwa tysiące kilometrów. Macie, więc do wyboru gorąca słoną wodę Morza Karaibskiego, albo chłodniejszą, krystalicznie przejrzystą wodę jukatańskich cenot.

cenota cenoty tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Cenoty, to skalne studnie wypełnione przejrzyście krystaliczną wodą. Większość z nich to portale do rozległych systemów jaskiniowych (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Cenoty to mateczniki życia. Spotkać tu można bazylliszka – jaszczurkę, która porusza się tak szybko, że jest w stanie przebiec po powierzchni wody. Są żółwie obrazkowe, kilka gatunków słodkowodnych rybek, a nawet małe krokodyle. W cenotach można pływać, snorklować, w niektórych są na stałe zamocowane zip-line’y, a jeśli ktoś się uprze, można spróbować nurkowania i nawet z polskim instruktorem 🙂 W słodkiej wodzie pierwsze kroki nurkowe są znacznie bardziej komfortowe niż w słonej. 😎👌

cenota cenoty tulum riviera maya archeowyprawy meksyk jukatan zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Cenoty, to skalne studnie wypełnione przejrzyście krystaliczną wodą. Większość z nich to portale do rozległych systemów jaskiniowych (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Dzień 15 – Czas pożegnań

Końcowy, relaksacyjny etap wyprawy Tajemnice Jukatanu można oczywiście przedłużyć o dowolną ilość dni, jednakże wszystki kiedyś musi mieć swój koniec 😉 Po śniadaniu albo obiedzie, w zależności od pory wylotu, jedziemy na lotnisko. Loty do Europy odbywają się zwykle po południu, a w Cancun jest wspaniałe muzeum archeologii Majów 😉 Jest nawet kilka małych stanowisk archeologicznych, a w jednym spotkałem kiedyś w samym środku upalnego dnia wielkiego węża boa… Ze sobą, oprócz wspomnień, warto zabrać tutejsze wspaniałe przyprawy, herbatę z hibiskusa, kadzidełka z żywicy copal. W Europie wylądujecie kolejnego, 16 dnia wyprawy.

Tajemnice Jukatanu

archeowyprawy alphadivers przemek trzesniowski meksyk belize gwatemala 2022
ARCHEOWYPRAWY: Meksyk, Belize, Gwatemala

Tajemnice Jukatanu to mój program autorski, bazujący na siedemnastu latach doświadczeń w zwiedzaniu i organizacji wycieczek, wypraw i eksploracji na terenie półwyspu Jukatan, Meksyku i innych krajów Ameryki Środkowej, lat pracy jako instuktora nurkowania i przewodnika jaskiniowego oraz nie kończących się nigdy studiów archeologii przeplatających się z pracą w terenie. Oferuję go zarówno w skróconych wersjach tygodniowych, niniejszej wersji dwutygodniowej, czy wersjach przedłużonych do trzech tygodni na specjalne życzenie. Jestem pewien, że nie znajdziecie nigdzie lepiej wypakowanego programu wycieczki objazdowej, nie tylko po Jukatanie, ale i po całym Meksyku 🖖🤠🌴

meksyk gwatemala belize wyprawy wycieczki zwiedzanie meksyku polski przewodnik polskim przewodnikiem przemek trzesniowski
ARCHEOWYPRAWY 2023: Meksyk, Belize, Gwatemala

Termin najbliższej archeowyprawy Tajemnice Jukatanu to 5-20 sierpnia 2025, w trakcie letnich wakacji.

Koszt wyprawy  2200 EUR przy minimum czterech osobach, albo 2500 EUR przy dwóch osobach. Cena obejmuje wszystkie transfery na terenie Meksyku, wszystkie noclegi i bilety wstępu, oprócz ewentualnych wycieczek fakultatywnych w ciągu ostatnich dwóch dni oraz śniadania w trakcie ostatnich dwóch dni.

Wakacyjna promocja (do 7 lipca): 1900 EUR/os. przy minimum czterech osobach, lub 2250 EUR/os. przy dwóch osobach

Koszty proponowanego przelotu na dzień dzisiejszy: 5982 PLN (Condor: Warszawa – Frankfurt – Cancun – Frankfurt – Warszawa)

Informacje i rezerwacje:

Przemek Trześniowski +52 984 876 1504 (WhatsApp) archeoprzewodnik@gmail.com

archeowyprawy meksyk belize gwatemala salwador honduras wycieczki polski przewodnik zwiedzanie ameryki srodkowej mezoameryka
ARCHEOWYPRAWY 2024: Meksyk, Gwatemala, Belize, Salwador i Honduras

Los Toriles w Nayarit i Tequila

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki i zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem, Los Toriles, Ixtlán del Río, Tequila, archeowyprawy

Pora na Los Toriles. Przebudzenie w Ixtlán del Río należało do tych wspanialszych. Nie to, że nie czuję w kościach wczorajszych ośmiu godzin jazdy. W drodze nadeszło przesilenie. Czuję, że antybiotyk wygrał i wracam właśnie do formy. Nie przeszkadza mi nawet wielka kałuża wody rozlanej na podłodze z zepsutego najwyraźniej klimatyzatora, który, trawiony resztkami gorączki, ośmiłem się nieopatrznie uruchomić. Agnieszka zdążyła zrobić już burritos, z tego co jeszcze mieliśmy w zapasach i pieczywa, które przezornie zakupiłem wczoraj. W salonie pachnie kawą. Szybki prysznic, pakowanie, zapowiada się kolejny piękny dzień w Meksyku.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na koniec wysyłam właścicielowi domu zdjęcia, komunikując, że drzwi ładnie zamknięte, a my już się odmeldowujemy. Klucz zostawiamy w skrzynce zabezpieczonej szyfrem. Wymieniamy uprzejmości przez Sieć i ruszamy w drogę. Na stanowisko archeologiczne Los Toriles nie jest na szczęście daleko.

Strefa archeo Los Torilles

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Zarys dawnych pałaców. Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Po wejściu na teren strefy Los Toriles czuję lekkie rozczarowanie. Podobnie jak w La Ferreria, Tuli, El Cerrito, La Quemada, Tancama, wszystko jest tutaj… mocno zrekonstruowane. Rekonstrukcja oznacza interpretację, a interpetacją nie zawsze jest zgodna z historią. Ja wolę się domyślać… Poza tym zrujnowane budowle wyglądaję lepiej niż posklejane cementem z użyciem uzupełnień w postaci współczesnych materiałów. Los Toriles to jednak przy tym wszystkim grupa jednej budowli 😉

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Wpływy tolteckie – platforma radialna na stanowisku archeologicznym Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na stanowisku Los Torilles zrekonstruowano ich kilka. Standardowo do pasa lub poziomu kolan, dając wyobraźnię jak miałyby wyglądać zarysy brył dawnych budynków ceremonialnych i administracyjnych. Jeśli widzieliście już kilka, kilkanaście stanowisk, pewnie nie wniosą wiele do Waszej wiedzy o Mezoameryce. Jest tu jednak jedna wyjątkowa, choć niewielka budowla, dla której na pewno warto się wybrać do Ixtlán del Río 😉

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Okrągła platforma z interesującymi otworami w kształcie krzyży przypisywana jest kultowi Pierzastego Węża. Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zagadkowy Lud Muszli w Nayarit — jedni z pierwszych kolonizatorów Ameryk

Tereny te nie są dobrze przebadane, ani też dobrze opisane w literaturze. A podobno pochodzą stąd ślady jednych z najstarszych kolonizatorów kontynentów Ameryk — Los Concheros, kultury, która pojawiła się tu, w Nayarit, na wybrzeżu Pacyfiku około 2000 p.n.e. i znana jest z używania morskich muszli. Pozostały po nich też petroglify na stanowiskach: Santiago Ixcuintla, Las Parejas, Emérita, Yago, El Caballo i Acatán de las Piñas.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Wpływy tolteckie – platforma radialna na stanowisku archeologicznym Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Nahuatl — druga fala kolonizatorów z pólnocy w Los Toriles

Około 850 p.n.e. przybyli na te tereny Chimalhuacanowie, lud z grupy językowej Nahuatl. To właśnie tamtych czasów sięgają korzenie stanowiska Los Toriles. 

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zagadkowe groby szybowe w Los Toriles

Około 500 p.n.e. pojawiły się tutaj groby szybowe… Tradycja, która utrzymała się mniej więcej przez jakieś tysiąclecie od Colimy przez Sierra Madre w Jalisco aż po stan Nayarit. Przedstawiano nam je na studiach, jako przykład inkogruencji terenów zachodniej Mezoameryki, za to z analogiami w Ameryce Południowej… Łuk Grobów Szybowych ciągnie się rzeczywiście od pacyficznych ujść czterech dużych rzek poprzez tworzony przez ich koryta półksiężyc. W Los Toriles korzystanie z groby szybowe datowane są na lata 300 p.n.e. – 300 n.e.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Aztatlán w Los Toriles — Mezoameryka Zachodnia

Stanowisko archeologiczne Los Toriles znajduje się między dwiema z nich: Rio Grande de Santiago, biorącą swój początek z Laguna de Chapala i Rio Ameca. Leży nad jednym z dopływów Rio Ameca. Obie spływają oczywiście do Oceanu Spokojnego. Praktycznie wszystkie znane artefakty Kultury Gróbów Szybowych pochodzą jednak z rabunku. Pozbawionych kontekstu nie da się datować, bądź jest to bardzo utrudnione. W El Openo, w stanie Michoacan znaleziono np. grób szybowy datowany aż na 1500 p.n.e. Tysiąc lat więcej niż datuje się tę kulturę… Tutejsze ludy, a konkretnie Aztatlán nabyli też umiejętność wykonywania niektórych narzędzi… z metalu.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kultura Aztatlán w Los Toriles, datowana jest na lata 300 p.n.e. – 1100 n.e. Miała ona bliskie kontakty z Toltekami i Altiplano — terenami środkowego Meksyku. Wraz z wymianą idei pojawiła się tu mezoamerykańska architketura: boiska do pok-ta-pok, platformy piramidalne, pochówki w dużych ceramicznych naczyniach. Los Toriles dominawało na mniejszymi okolicznymi ośrodkami, jak: Cacalután, Tepuzhuacán, Mexpan, Zoatlán, Xala, Jomulco, Tequepexpan, Camotlán, Tetitlán, Acuitapilco,  Zapotán.

Świątynia Pierzastego Węża

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Obecne Los Toriles to zrekonstruowana architektura postklasyczna. Znajdziemy tutaj niskie platformy radialne — wyraźne dowody konaktów z Toltekami, bądź wręcz tolteckich wpływów. Najciekawszą z budowli jest okrągła platforma z pięcioma promieniście rozłozonymi wejściami. Niecodzienna symetria rozgwiazdy… Pamiętacie zapewne, jak rzadko występują okrągłe struktury w architekturze Mezoameryki? Otwory ścienne w kształcie krzyży nadają jej dodatkowo anachronicznego wyglądu.

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na południe

Po zwiedzeniu Los Toriles czas znowu ruszać w dalszą drogę. Do stolicy stanu Jalisco — Guadalajary mamy stąd tylko 150 km. Niby niecałe trzy godziny, lecz po drodze jest miasteczko o urokliwie brzmiącej nazwie Tequila, które Agnieszka zapragnęła odwiedzić. Jako oddana amatorka tego właśnie trunku zaplanowała w Tequili zakupy dla siebie, rodziny i przyjaciół w Polsce. Ja natomiast w programie mam jeszcz jedno ważne stanowisko archeologiczne. Teuchitlan, zwane też Guachimontones. Naważniejsze w Jalisco 🙂

los toriles ixtlan del rio stanowisko archeologiczne nayarit meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Stanowisko archeologiczne Los Toriles w Ixtlan del Rio (fot: P.A. Trześniowski 2024)

<= poprzedni rozdział: Las Labradas – archeologia w Sinaloa, tajemnicze petroglify na wybrzeżu Oceanu Spokojnego

#SolarEclipseRun2024

Muzeum-niespodzianka – dogrywka w Zacatecas

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki i zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem, Zacatecas, ruiny, muzeum, barok, Rafael Coronel, archeowyprawy
barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kolejny raz jedziemy tym samym łukiem po koronie kotliny, spoglądając w dół na Zacatecas. Agnieszka ma chyba dosyć przygód, ale ja, mając pewność, że potrafię wspiąć się chińskim wózkiem pod górę, decuduję się na ponowny zjazd na dół. Zostały przecież muzea!! Ostrzyliśmy sobie zęby na trzy: Pedro Coronela, Museo Zacatecano i Rafaela Coronela, ale czasu prawdopodobnie starczy nam tylko na jedno.

churrigueresque ultrabarok churrigueryzm san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Ex Convento San Francisco de Almoloyan y de Asís w Zacatecas. Piękny przykład stylu Churrigueresque (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Mam ochotę na Museo Zacatecano, licząc na jakąś drobną kolekcję artefaktów archeologicznych z regionu. Ostanie kilka dni było głównie przygodą z kolonialną architekturą ze wskazaniem na Churrigueresque, więc chyba brakuję mi prekolumbijskiej archeologii, a dzisiejsza wizyta w ruinach La Quemada tylko rozpaliła apetyt. W końcu jednak wybieramy Museo Rafaela Coronela, które jest najbliżej.

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Muzeum mieści się w zrujnowanych pomieszczeniach klasztornych dawnego kowentu San Francisco de Almoloyan y de Asís, gdzie zaledwie dzień wcześniej zaczęliśmy zwiedzanie Zacatecas. To tylko jedna doba, a tyle się w międzyczasie wydarzyło…

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wnętrze kompleksu klasztornego pachnie trochę królewskim zamkiem Amber, a trochę kaprysami malarskimi barokowych mistrzów. Łuki wspierały niegdyś dachy, po których nie został ślad. Krzyżują się dziś pod dziwnymi kątami, podpierając niebo.

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Resztkom konstrukcji dodaje smaku roslinność, a gdzieniegdzie drobne współczesne wtrenty. Jak na capriccio – fantastycznych obrazach ruin, gdzie na gruzach tysiąc lat później nadal toczy się życie. Słońce wlewa się do środka niepowstrzymywane, tworząc ostre kontrasty światła i cieni. Chiaroscuro… Jakbyśmy nagle sami znaleźli się na płótnie Bellottiego, czy Gian Paolo Paniniego

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W ciemnych, odrestaurowanych w ubiegłym stuleciu pomieszczeniach dawnego kownentu kolekcja mrocznych obrazów. Niezły kontrast do rozpalonego słońcem dnia…

rafael coronel malarstwo painting el bebe zacatecas meksyk mexico sztuka art
Rafael Coronel: El Bebe. Ekspozycja Museo de Rafael Coronel w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Rafael Coronel Arroyo (1931–2019) to jeden z bardziej charakterystycznych artystów współczesnego Meksyku. Malarzem i rzeźbiarzem był również jego starszy brat – Pedro Coronel Arroyo (1922-1985). Obaj Coronelowie urodzili się w stanie Zacatecas i obydwaj mają tu dzisiaj swoje muzea. Mam przeczucie, że wybraliśmy jednak ciekawsze…

rafael coronel malarstwo painting el rehilete zacatecas meksyk mexico sztuka art
Rafael Coronel: El Rehilete. Ekspozycja Museo de Rafael Coronel w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Nie jestem krytykiem sztuki :/ Malarstwo Coronela przemówiło do mnie poprzez ciemne tonacje. Mrok związany z refleksjami nad upływem czasu – przedstawianymi w iście mezoamerykański sposób, gdzie kukurydza jest równocześnie dojrzałym strąkiem, młodym kwiatem i wrzucanym w dziurkę w ziemi nasionkiem, które któregoś dnia da początek nowemu życiu. Wizje zdarzeń ze światów godnych prozy Rogera Zelaznego. El tastoán y la niña de Jerez to impreza, która mogłaby rozgrywać się w Dworcach

rafael coronel malarstwo painting el tastoán y la niña de jerez zacatecas meksyk mexico sztuka art
Rafael Coronel: El tastoán y la niña de Jerez. Ekspozycja Museo de Rafael Coronel w Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W kolejnych salach za to niesamowita niespodzianka… Muzeum szczyci się kolekcją masek i innych rzeźb Rafaela Coronela. Agnieszka idzie je oglądać – są wyeksponowane na piętrze. Ja wpadam w dziurę czasu, gdy widzę setki, nie setki – tysiące prekolumbijskich artefaktów zgromadzonych wśród murów na parterze.

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Różne kultury środkowego i północnego Meksyku, w większości skąpo opisane – jak to zwykle bywa w muzeach. Jednak kolekcja tak ogromna i tak różnorodna, że na jakiś czas zapominam nawet o zbliżającym się zaćmieniu Słońca. Zdjęciami artefaktów nie będę Was chwilowo zamęczał – to raczej temat na grubą książkę archeo. Wróćmy do miejsca, które wydaje się wyrwane z czasu i przestrzeni.

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Z żalem opuszczamy muzeum. Nasz chiński rydwan po raz ostatni zdobywa slalomem stromy stok kotliny. Ruszamy w drogę do El Torreon. Ponad czterysta kilometrów, dwie granice stanów, doliny między między wschodnim i zachodnim łańcuchem Sierra Madre, ale nie wyjdzie bez tankowania po drodze. Na górze miałem już na tę okoliczność upatrzoną stację. Po drodze do La Quemada była magna po 23,19 pestek za litr. Chyba najtaniej w okolicy…

barok ruiny klasztor san francisco zacatecas meksyk zwiedzanie meksyku polski przewodnik
Barokowe impresje – wnętrza byłego klasztoru San Francisco w Zacatecas przejęte przez Museo Rafael Coronel (fot: P.A. Trześniowski 2024)

<= poprzedni rozdział: La Quemada, górska twierdza w stanie Zacatecas

=> następny rodział: Długi rajd do El Torreon

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne:: Zapowiadało się tak dobrze, czyli nie chwal dnia przed zachodem Słońca

Guadalupe, nie to Guadalupe – w Zacetecas ;)

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
GUadalupe, Zacatecas, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Architektura Kolonialna, Barok, Ultrabarok, Churrigueresque, Churrigueryzm

Do Zacatecas z San Luis Potosi mamy już tylko dwieście kilometrów. Jest rajd przez Sierra Madre, ale bez serpentyn. Mamy więc czas, by zatrzymać się gdzieś po drodze i zobaczyć coś extra. Padło na Guadalupe

Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Dziewczyny z Guadalupe (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Guadalupe leży prawie już na rogatkach Zacatecas, stolicy stanu o tej samej nazwie. Wspólnie nią tworzą jedną metropolię. Nie planowaliśmy tego wcześniej, lecz podczas porannego przeglądania mapy przy śniadaniu, nazwa zwróciła naszą uwagę.

Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Pewnego razu w Meksyku. Guadalupe, Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Oczywiście TO sanktuarium Nuestra Senora de Guadalupe znajduje się w mieście Meksyk, ale tutaj też mogło być ciekawie, a to Guadalupe i tak znajdowało się prawie na naszej trasie.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Kopuła świątyni Nuestra Senora de Guadalupe w Guadalupe, w stanie Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Miejscowość Guadalupe w stanie Zacatecas założona została w 1578 r. Kościół z tamtego czasu nie przetrwał jednak dłużej niż stulecie. Gdy tylko skręciliśmy w stronę zocaló, wsadzana kolorowymi kafelkami kopuła zrobiła nam nadzieję na kolejny przykład stylu Churrigueresque.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Styl Churrigueresque na fasadzie świątyni Nuestra Senora de Guadalupe w Guadalupe, w stanie Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

I nie pomyliliśmy się. Świątynia Nuestra Señora de Guadalupe to przykład ultrabaroku, zwanego przez Hiszpanów Churrigueresque, a w Polsce jako churrigueryzm.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik
Barokowe wnętrze świątyni Nuestra Señora de Guadalupe w Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W tym wypadku ultrabarok (churrigueryzm) ogranicza się tylko do zdobień fasady, kopuł i furt na zewnątrz kompleksu świątynnego.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik churrigueresque
Furta w stylu churrigueresque do La Capilla de Nápoles (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W latach 1845-1866 Franciszkanie zbudowali Capilla de Napoles. Poświęcono ją wprawdzie intencji Niepokalanego Poczęcia, jednak powstała na cześć Izabeli Farnese, księżniczki Neapolu, żony króla Filipa V Hiszpańskiego. Filip V podarował Franciszkanom obraz, który umieszczono nad ołtarzem kaplicy. Obraz przedstawia trzymającego lustro anioła stojącego u stóp Matki Boskiej.

Nuestra Señora de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik
Barokowe wnętrze świątyni Nuestra Señora de Guadalupe w Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Tuż obok kompleksu świątynnego Nuestra Senora de Guadalupe znajduje się Museo de Guadalupe, zaliczone do korpusu Światowego Dziedzictwa Ludzkości pod auspicjami UNESCO.

Museo de de Guadalupe Meksyk Zacatecas wycieczki polski przewodnik
Brama Museo de Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W Muzeum Guadalupe znajdziecie kolekcję starych samochodów. Takich prawdziwych old timerów… Jest również kilka karet i stary wagon tramwajowy. Wszystkie pojazdy w takim stanie, jakby przed chwilą powysiadali z nich wczesnodwudziestowieczni automobiliści i panie w długich sukniach.

oldtimer guadalupe meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Kolekcja Museo de Guadalupe (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W muzeach ze zbiorami z epok, w których życie potrafię sobie w miarę wyobrazić zwykle zalewa mnie nostalgia. Jako archeolog staram się wcielić w życie ludzi z czasów dawno minionych. Artefakty przenoszą mnie w czasie…

teodor axentowicz malarz omnibus meksyk guadalupe zwiedzanie meksyku wycieczki polski przewodnik
Polskie ślady w Meksyku: „Omnibus” – obraz Teodora Axentowicza w zbiorach Museo de Guadalupe, Zacatecas (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W Museo de Guadalupe niespodzianka. Rzadko udaje mi się znaleźć w postkolonialnej Mezoameryce ślady Polaków, a tu tymczasem niespodzianka. Obraz Teodora Axentowicza herbu Jaxa, Lwowianina, profesora krakowskiej  Szkoły Sztuk Pięknych. Obraz z dawnego Krakowa… Ormiańska rodzina Axentoiwiczów otrzymała szlachectwo w XVII w. 

guadalupe meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Książki… Muzeum Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Do tego zbiór starych map i ksiąg. Aż dziw bierze, że takie stare wolumeny leżą tutaj na półkach, będąc na wyciągnięcie ręki.

mapa camino real meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Mapa kolonialnego Zacatecas, ekspozycja Museo de Guadalupe (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wśród starych zwojów mapa Zacatecas – kolonialnego miasta, do którego przecież wybieramy się za chwilę. Jako niespełniony jaskiniowy kartograf wiem ile ducha wlewa się w naszkicowanie dobrej mapy… 

mapa camino real meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Książki… Muzeum Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Niemniej interesująca była mapa Camino Real de Tierra Adentro. Droga ta prowadziła od miasta Meksyk na północ aż w okolice Santa Fe w dzisiejszym stanie Nowy Meksyk w USA. Słynna Camino Real prowadziła dalej, znacznie dalej na południe, docierając na tereny dzisiejszej Gwatemali. Miała prowadzić aż do Hondurasu…

mapa camino real meksyk zwiedzanie meksyku z polskim przewodnikiem
Mapa północnej części Camino Real, ekspozycja Museo de Guadalupe, Zacatecas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne:: Zapowiadało się tak dobrze, czyli nie chwal dnia przed zachodem Słońca

Rio Lagartos – wycieczka z polskim przewodnikiem

flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Meksyk, Jukatan, Rio Lagartos, Ria Lagartos, polski przewodnik, wycieczka z polskim przewodnikiem, rejsy, wypłynięcia, wycieczki, rejs, zwiedzanie, flamingi, krokodyle, delfiny, skrzypłocze, pelikany
rio lagartos ria lagartos meksyk jukatan wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem rejs rejsy wschod slonca sunrise amanecer zwiedzanie archeowyprawy
Wschód Słońca w Rio Lagartos nad rozlewiskiem Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Rio Lagartos, przecieram oczy o świcie. Czuję jeszcze w kościach dzień spędzony za kółkiem, zwiedzanie Yaxuna i Chichen Itza, ale mocne wrażenia poprzedniego wieczoru na rozlewiskach Ria Lagartos napakowały mi akumulator takim nadmiarem energii, że bez problemu zrywam się z łóżka. Przeciągam się już na werandzie. Nad wodą słychać pierwsze ptaki. Gwiazdy bledną, niebo zaczyna jaśnieć, spychając coraz dalej w niepamięć mroki nocy.
rio lagartos ria lagartos fregata fregaty Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Fregaty w porcie Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2024)
Wybieram zawsze hotel w pobliżu wody tak, aby moi goście mieli widok na port i gromadnie zlatujące się tam pelikany i fregaty. Sam biorę pokój po drugiej stronie hotelu, by uczciwie móc zamknąć oczy choćby na kilka godzin. Bo po prawdzie to nikomu nie daję chyba tutaj zbyt wiele czasu na sen, ale raz się żyje, a moja głowa w tym jak krótki czas ich urlopu napakować wspomnieniami aż po sam sufit…
rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice Jukatanu zwiedzanie archeowyprawy
Krokodyl meksykański (Crocodylus moreleti) nad rzeką Rio Usumacinta, Chiapas, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Lagartos od zmierzchu do świtu. Od zachodu do wschodu Słońca, a dokładnie od pełnego wrażeń popołudnia po niemniej obfity we wrażenia poranek. To mój pomysł na najlepsze wycieczki tutaj, zbudowany na własnych obserwacjach aktywności przyrody. Wbijam się pod prysznic. Zimną wodą spłukuję z siebie ostatnie resztki senności. Przed zamkniętymi oczami przewijają się sceny z wczorajszego popołudnia.
rio lagartos ria lagartos pelikan brunatny Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Lądujący pelikan brunatny na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Krokodyle, flamingi, pelikany, perkozy i czaple… Właściwie to co zawsze, choć po pełnym turystów dniu na rozlewiskach Ria Lagartos flamingi zaczynają dopiero odzyskiwać swoje terytoria. Łódź za łodzią już rano wypłaszają je na bardziej odległe tereny, więc w czasie turystycznym, przeżyć tu można w sumie raczej niewiele. Jak na moje standardy… 😉
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flaming karmazynowy na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Standard to oczywiście krokodyle: oba gatunki, bo wśród mieszkających na rozlewiskach Ria Lagartos kilkudziesięciu sztuk, są zarówno krokodyle amerykańskie, jak i meksykańskie. Od nich pochodzi nazwa tego miejsca i dla nich głównie turyści przyjeżdżają do Rio Lagartos.
rio lagartos ria lagartos pelikan dzioborogi Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Pelikany dzioborogie na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2024)
Pelikany dzioborogie – te rzadsze, przylatujące akurat tutaj na swój sezon rozrodczy z Kanady. Czaple uciekają zwykle, jak tylko słyszą łódź, ale mój kapitan wie gdzie gnieździ się rzadka czapla tygrysia i potrafi podpłynąć do tego miejsca cicho. Tutaj mówimy na nią tigra
rio lagartos ria lagartos czapla tygryska nagobroda Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Tygryska nagrobroda – najrzadszy z gatunków czapli nad Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Nie bez powodu wybieram jak najlepszych ludzi i nie bez powodu bardzo dobrze im płacę. Do stad flamingów zawsze trzeba podpływać bardzo powoli i cicho, ale to nie wszystko… Czasami czerwonaki przesuwają się tak daleko, że wysiadamy z łodzi i jak na filmach przygodowych, podkradamy się do nich przez błota. Przeżycie samo w sobie 🙂
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy wschód Słońca amanecer sunrise
Podkradanie się do flamingów na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Ria Lagartos – te rozlewiska skrywają zawsze jakąś niespodziankę. Nową atrakcję przyrodniczą, o której wcześniej nawet nie myślałem. Po dwóch godzinach rejsu w bliskim kontakcie z przyrodą, wracamy w stronę Rio Lagartos. Mijamy jednak miasteczko, by pomknąć dalej na otwarte wody Zatoki Meksykańskiej. W programie zachód Słońca nad wodą. Po drodze podpływamy jednak do plaży i tu wreszcie ta niespodzanka dla mnie – bociany.
rio lagartos ria lagartos bocian dlawigad mycteria americana Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Dławigad (Mycteria americana) – tutejsza wersja bociana nad Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2024)
Nie te białe, o których zwykle myślicie i nie te czarne, które, choć rzadko, jednak zdarzają się w Polsce. Tutejsza wersja – dławigad amerykański, przypomina, że ptaki to dinozaury. No owszem, mają pióra, ale jeśli przyjrzycie się ich pozbawionej upierzenia szyi, z dziwnym garbem na szczycie głowy – wyglądają jak pterodaktyle. Ich zakrzywiony niczym turecki jatagan dziób sugeruje, że gotowe byłyby raczej porywać niż przynosić dzieci…

Zachód Słońca nad Rio Lagartos

rio lagartos ria lagartos meksyk wschod wycieczka wycieczki polski przewodnik zachod slonca polski przewodnik sunrise sunset archeowyprawy
Złota godzina na Zatoce Meksykańskiej i łódź rybacka z Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Zachód Słońca to… zachód Słońca 🙂 Człowiek powinien poświęcić codzień chwilę na pożegnanie gwiazdy. Nie chodzi o to, że nie wiadomo, czy wróci, czy wstanie kolejny dzień, ale nawet kiedy jest źle, każdego dnia znajdzie się coś za co warto dziękować. A tu, w Meksyku jest zawsze wiele rzeczy „do dziękowania za”. Już samo to, że jesteśmy w Meksyku… Czerwona kula Słońca zaczyna zbliżać się do linii wody.
rio lagartos ria lagartos archeowyprawy meksyk wyprawy turystyka zwiedzanie sunrise sunset wschod zachod slonca polski przewodnik
Zachód Słońca nad wodami Zatoki Meksykańskiej nieopodal Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Czasem, gdy niebo jest całkowicie pozbawione chmur, odprowadzam ją aż do zielonego promienia, ale to w Rio Lagartos jeszcze mi się nie udało. Często za to widuję łódki przepływające na tle zachodzącej tarczy, albo przelatujące przez nią pelikany. Dziś mamy jednak tę najmocniejszą z atrakcji. Wody zatoki nagle przecinają delfiny! Nie spotykam ich tutaj zawsze, dlatego nigdy nic nikomu nie obiecuję. W skrytości ducha jednak liczę, że będą i dosyć często zdarza się, że są 🙂

Delfiny!!!

rio lagartos ria lagartos delfin butlonos Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Delfiny butlonose są częstymi gośćmi w ujściu Ria Lagartos do Zatoki Meksykańskiej o zachodzie Słońca (fot P.A. Trześniowski 2021)
Jeśli nie, to i tak przecież jest za co dziękować 😉 Bo w zachodach Słońca nad Zatoką Meksykańską mieszka prawdziwa magia. Na łodzi, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki pojawia się wtedy zwykle coś zimnego do picia, ukrywanego do tej pory w skrzynkach z lodem przez umówioną przeze mnie obsługę. W drodze powrotnej kolejna niespodzianka! W jednym z kanałów, wśród wysepek porośniętych przez manglar kryje się całe stado flamingów!!
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flamingi niepodal Rio Lagartos na początku sezonu godowego (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Aż tu uciekły przed przejmującymi rozlewiska Ria Lagartos przez cały dzień dla siebie turystami!!! Podpływamy do nich cichutko. Tak cicho, że zdaje się to zupełnie niemożliwe i podziwiamy piękne, karmazynowe ptaki z bliska. A to ci dopiero…

Świeża ryba na kolację

rio lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy hol koben
Wieczorne zorze nad Rio Lagartos i promenada portowa (fot: P.A. Trześniowski 2024)
Po powrocie do Rio Lagartos, krótki spacer po promenadzie. Rio Lagartos to rybacka osada – choć nie jem mięsa, wiem gdzie znajdziecie tutaj wspaniale przyrządzone ryby i zawsze świeże…

Nowy dzień w Rio Lagartos

archeowyprawy meksyk belize gwatemala wyprawy turystyka zwiedzanie alpha-divers sunrise sunset wschod zachod slonca
Wschód Słońca nad Rio Lagartos, (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Wychodzę spod prysznica i szybko skręcam aparat, sprawdzam zapasowe baterie do niego i do kamery, szybka kawa, do bukłaka nalewam napar z hibiskusa na później. Idę… Czas zacząć nowy dzień. Jest jeszcze ciemno, kiedy nasza łódź odbija od nabrzeża. Płyniemy najpierw w stronę ujścia, na zachód. Zdążymy na wschód Słońca? Spoglądam z niepokojem na linię horyzontu, ale zaraz przypominam sobie o flamingach, które chowały się w pobliżu. Nadal tam są!
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy flamingi
Flamingi karmazynowe na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
Flamingi to jednak nie wszystko. Kiedy przepływamy cichutko blisko jednej z wysepek, spod mangrowców wybiega kilka ciemnych kształtów. To na pewno nie ptaki – poruszają się bowiem na czterech krótkich łapach, do tego porośnięte są futrem. Jest jeszcze ciemno, ale wokół ich pysków jaśnieje coś białego. Szopy!!
rio lagartos ria lagartos szop pracz Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Szop pracz o świcie na wodach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Do Rio Lagartos przyjeżdża się głównie dla krokodyli i dla flamingów. Na rozlewiskach Ria Lagartos żyje kilkaset gatunków ptaków. Nic dziwnego, że widok ssaka robi mi zawsze taką niespodziankę. W dzikich lasach półwyspu Jukatan są jednak również ssaki. W ruinach Majów, zwłaszcza tych położonych głębiej w lesie zawsze spotykam małpy, oba gatunki, czyli: czepiaki i wyjce.
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Flamingi karmazynowe w locie nad rozlewiskami Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Często widuję lisy szare, jelenie, pekari, oposy i aguti. Rzadziej margaje, dydelfy czy jaguarundi. Bardzo rzadko pumę, jaguara, tapira. Jak to jest, że do tej pory nie spotkałem na północy Jukatanu szopa, podczas gdy w Belize wbiegały nam po trapie na łódź i wbijały się przez okna do sterówki?! A teraz proszę są w Rio Lagartos!! A to ci niespodzianka!!! Płyniemy na wschód Słońca.

Wschód Słońca nad Rio Lagartos

rio lagartos ria lagartos zachód Słońca Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy atardecer sunset
Słońce nad Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Poranne zorze wypadają najpiękniej, gdy na nieboskłonie jest odpowiednia ilość chmur. Nad Ria Lagartos zawsze jest ich trochę, nie mam więc wątpliwości, że wschód Słońca będzie wyglądał pięknie i naładuje nam baterie na nadchodzący dzień. Dziś przed nami pełna emocji droga. Właściwie trasa wśród zarośniętych, zdawało by się zapomnianych dróżek, gdzie dwa samochody nie są w stanie się minąć.
rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Młody krokodyl na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2022)
A po drodze kilka piramid Majów z megalityczną architekturą – tajemnicza kultura, jaka kwitła w północno-wschodniej części półwyspu Jukatan i nie została po dziś dzień porządnie zbadana i opisana. Tym bardziej chcę odwiedzać te miejsca i pokazywać innym. Nie są to turystyczne stanowiska archeologiczne z biletami i wielkimi parkingami dla autobusów, a dlatego też jeszcze bardziej interesujące. Warto zaczynać dzień dobrym wschodem Słońca…

Wielkie żarcie – poranne polowanie

rio lagartos ria lagartos czapla modra wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Czaple modre, białe i siwe polują zwykle o świcie (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Poranek na rozlewiskach Ria Lagartos to pora na polowanie. Najbardziej widać to po czaplach, które w ciągu dnia uciekają zwykle na sam dźwięk silnika łodzi. Nad ranem ptaki mają poważniejsze zmartwienia, mamy zatem szansę, aby podpływać do nich bliżej, a nawet przyjrzeć się rybom, które udaje im się złapać. Niektóre okazy są naprawdę imponujące.
rio lagartos ria lagartos czapla biała wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy
Czaple modre, białe i siwe zwykle polują o świcie (fot: P.A. Trześniowski 2023)
Płyniemy przez Ria Lagartos daleko. Tak daleko jak to tylko możliwe. Karmazynowe flamingi wyglądają najpięknej w promieniach wschodzącego Słońca! Podpływamy kolejno do kilku stad. Podkradamy się jest bardziej odpowiednim określeniem. Póki nie ma turystów, ptaki zbierają się wielkim stadem na samym końcu rozlewisk.
flaming rio lagartos ria lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy flamingi
Flamingi karmazynowe na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Potem flamingi rozbiją się na mniejsze i porozlatują, szukając bardziej spokojnych miejsc. Ale teraz są tutaj, przy najbardziej obfitych źródłach pokarmu, a tego potrzebują dużo, by na sezon godowy maksymalnie napakować swoje pióra czerwienią. Tam gdzie w grę wchodzą rytuały godowe jest szansa na przepychanki i nie zawodzimy się 🙂
rio lagartos ria lagartos flaming karmazynowy czerwonak flamingi Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy
Walki godowe flamingów na rozlewiskach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Flamingi karmazynowe żyją wszędzie na północnym wybrzeżu półwyspu Jukatan. Pojedyncze sztuki widuję nawet daleko na południu w Sian Ka’an, a po reliefach Majów nie mam wątpliwości, że musiały być w ich czasach powszechnie spotykanym stworzeniem na półwyspie. Jednak to tu, na rozlewiskach Ria Lagartos obserwuję najbardziej niesamowite spektakle.
rio lagartos ria lagartos skrzyplocz archeowyprawy meksyk wyprawy turystyka zwiedzanie tajemnice jukatanu meksyk wycieczka wycieczki z polskim przewodnikiem rejsy po polsku
Młody skrzypłocz na wodach Ria Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Hol Koben

Wracamy do Rio Lagartos – pora na śniadanie. Po drodze jednak jeszcze jedna niespodzianka. Mój kapitan wskazuje na stworzonko pływające po powierzchni wody. Ma kształt podkowy i zwrócone ku niebu odnóża. To skrzypłocz! Błękitnokrwisty skarb natury. Organizm reliktowy pochodzący z bardzo, bardzo starej linii… Ich przodkowie dokazywali w oceanach Ziemi jeszcze w ordowiku. Tak dawno temu, że nikt z nas nie jest sobie w stanie tak naprawdę tego wyobrazić. Przyroda uczy pokory… nie tylko przyrodników.
rio lagartos wycieczka z polskim przewodnikiem wycieczki rejsy wypłynięcia po polsku meksyk jukatan archeowyprawy hol koben
Naprawa sieci rybackiej w Rio Lagartos – dawnej majańskiej osadzie rybackiej Hol Koben (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Najlepsze śniadania jemy oczywiście u Majów. W Rio Lagartos kupujemy owoce na nadchodzący dzień. Potem jeszcze spacer na ostatnie spotkanie z krokodylami. Duże biura podróży zabierają ponoć turystów na farmę krokodyli…, a tymczasem tutaj jest takie miejsce, gdzie wygrzewające się w słonecznych promieniach gady nie muszą przejmować się, że zostaną przerobione na torebki… Zwiedzajmy Meksyk odpowiedzialnie.
rio lagartos ria lagartos krokodyl Meksyk Jukatan wycieczka polski przewodnik wycieczki rejsy wpłynięcia po polsku zwiedzanie archeowyprawy rejs po polsku
Wielki krokodyl meksykański w Rio Lagartos (fot: P.A. Trześniowski 2021)
Na wycieczki do Rio Lagartos zapraszam do kontaktu przez WhatsApp pod numerem +52 984 876 1504. Archeowyprawy to gwarancja wrażeń z najwyższej półki  🖖🤠🌴 => „Tam gdzie ptaki mają swój raj” – przykładowa relacja Uczestniczki

Rajd przez Sierra Madre do San Luis Potosi

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
SIerra Madre, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Queretaro, San Luis Potosi

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Meksyk, Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Pora na Sierra Madre…  Minęło już południe, więc po wspaniałym poranku na dobrej kawie w Jalpan de Sierra i jeszcze lepszym przedpołudniu na zagadkowym stanowisku archeologicznym Tancama, należącym do kultury Huasteków, czas ruszać w dalszą drogę, ku zaćmieniu Słońca.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Środki komunikacji międzymiastowej z dala od rezolucji i regulacji (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zawijamy zatem na północny-zachód, do Jalpan, z którego przyjechaliśmy, by przebić się dalej przez Sierra Gorda drogą federalną 69 aż do Rio Verde. Tam mamy skręcić bardziej ku zachodowi, drogą federalną 70, przez górskie serpentyny w okolicach Mojarras de Arriba, przełęcz San Antonio i kolejne pasmo wściekłych serpentyn Sierra de Alvarez. Jakieś 250 km, cztery i pół godziny… W teorii.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Maczetero w Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

Po 13-tej przejeżdżamy przez Jalpan de Sierra, dobrze nam już znane. Droga biegnąca wąwozem między zabudowaniami, pełna wąskich kładek dla pieszych, łączących obie wypiętrzone strony. Na skrzyżowaniu „maczetero prestidigidatoro”. Prawdziwy talent, bo sprawnie machać i żonglować kapeluszem na nodze i trzema maczetami w rękach to jedno. Drugie, gdy robi się to stojąc na monocyklu. Przebijamy się przez Jalpan de Serra, niestety, nie po raz ostatni. Ale nie uprzedzajmy faktów.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Średnia wysokość Sierra Madre Oriental to 2400-2700 m n.p.m (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Dalsza droga przez Sierra Gorda jest nie mniej malownicza o tej porze dnia, co wczoraj, w złotej godzinie przyjemnie zachodzącego Słońca. Obsypane zielenią konary drzew tworzą nad nią pergole. Czasem z poboczy i pastwisk podnosi się jednak kurz… 

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Droga przez wyżyny Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Agnieszka wykłada mi wizję świata opartą na religii. Nie mam nic przeciw wizjom, ale grzecznie wyciągam kilka bazowych niespójności – tak dla gimnastyki umysłu i podtrzymania rozmowy, nie w nadziei, że mi coś wyjaśni. Słyszę jednak, że mówi to samo co poprzednim razem, więc bez odrywania myśli od zawiłych zwrotów w archeologii Kaanul, wyciągam z zakamarków RAM-u jakieś kontrargumenty, te same co ostatnio. Agnieszka rzuca się na nie z zapałem i tak czas upływa nam na obyczajnej konwersacji.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Sierra Madre Oriental zbudowane są głównie z łupków i wapieni (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Pasmo Sierra Madre Oriental stanowi wschodnią rubież rozległej Altiplano – Wyżyny Meksykańskiej, gdzie mieściło się tyle ważnych ognisk prekolumbijskich cywilizacji, jak tajemnicze Teotihuacan czy tolteckie Tula i El Cerrito. To przedłużenie Gór Skalistych ciągnących się przez dzisiejsze USA, przeciętych przez graniczną Rio Grande. Dalej pasmo to biegnie przez dzisiejsze meksykańskie stany Coahuila, San Luis Potosi, Queretaro, Hidalgo i Tlaxcala, gdzie łączy się z rozciągającym się w poprzek dzisiejszego Meksyku pasmem Kordyliery Wulkanicznej.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Kaktusy na zakręcie gdzieś w Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Mijamy interesujące ruiny z czasów kolonialnych, stajemy zatem, by zrobić kilka zdjęć. Jest gorąco, jak to zwykle w Meksyku. A gdy przychodzi mi do głowy, że warto byłoby zarejestrować je również kamerą, uświadamiam sobie, że…  nie mam nigdzie kamery. W myślach przewijam zatem cały dzisiejszy dzień. Ten rachunek sumienia pozwala szybko wyłowić ze wspomnień głuchy dźwięk, gdy ściągałem aparat z szafki. Coś upadło…

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Przydrożne ruiny na trasie w Sierra Madre Orriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

To coś może jeszcze tam leży, lecz jest już po 15-tej… Szybko obliczam szanse, zawracam auto i pruję tak jak się da do Jalpan. Po drodze piszę wiadomości do właścicielki domu, a nawet próbuję dzwonić, jednak nikt nie odbiera. Ani nie odpisuje. Cóż… Bez względu na rezultat, w San Lusi Potosi będziemy dobrze po zachodzie Słońca. Kamera leży tam gdzie sobie spadła – odrobina szczęścia w nieszczęściu. Dziękuję uprzejmej Meksykance, która z dzieckiem na ręku otworzyła nam drzwi i nie chciała nawet wchodzić z nami na górę.

meksyk zwiedzanie sierra madre wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Długa droga przez Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Ruszamy po raz czwarty drogą 69. W Rio Verde skręcam, by znaleźć stację benzynową. Jakąś tańszą o parę pesos, nie jak przy głównej trasie. Trafiamy na Zocalo kolonialnego miasta, zbudowanego wkrótce po konkwiście, w 1552 r. Niedaleko stąd leży laguna La Media Luna z archeologicznymi pozostałościami po mało znanej kulturze Rio Verde – ludziach, którzy żyli tutaj w okresie klasycznym, ale dzisiaj nie mamy na nią czasu. Ani sprzętu do nurkowania, jeśli już o to chodzi. Długo kręcimy wąskimi jednokierunkowymi uliczkami, zanim ruszymy w dalszą drogę. To jest połowa drogi.

meksyk zwiedzanie Rioverde wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Rioverde w stanie San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Najwyższy szczyt Sierra Madre Oriental – Cerro El Potosí mierzy 3720 m n.p.m.  – nie jak podaje to polska wikipedia 😉 Kolejne na podium to Cerro San Rafael (3715 m n.p.m.), Sierra de la Marta (3710 m n.p.m.) Cerro El Morro (3700 m n.p.m.) i Picacho San Onofre (3563 m n.p.m.). Na te góry, na szczęście nie musimy wspinać się dzisiaj, ani nawet jutro.

meksyk zwiedzanie zachód Słońca wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Zachodzące Słońce nad Sierra Madre Oriental (fot: P.A. Trześniowski 2024)

W złotym świetle zachodzącego Słońca wspinamy się na serpentyny Sierra de Alvarez, kolejnego pasma Sierra Madre Oriental, nie stając już nigdzie dla widoków. A te są całkiem znośne w tym gęstym złotym świetle…

meksyk zwiedzanie zachód Słońca wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Zachód Słońca nad San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Czy to był dobry dzień? Od opuszczenia Ognistego WzgórzaTancama w sumie najnudniejszy na trasie całej archeowyprawy, ale tak. Słońce zachodzi pięknie i długo jedziemy sobie w to zachodzące Słońce. Ze względu na autobus, który przez pół godziny starał się zmieścić w niewysokim tunelu, w hotelu Insurgentes w historycznym centrum San Luis Potosi  meldujemy się już dobrze po zmroku. Pora może na jakiś wieczorny spacer i przysmaki kuchni chilango w oprawie kolonialnej architektury? Przed nami ultrabarok San Luis Potosi 🖖🤠

meksyk zwiedzanie zachód Słońca wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Zachód Słońca nad San Luis Potosi (fot: P.A. Trześniowski 2024)

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne: Wszystko ma swoje miejsce…

Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i Rio Bec (7 dni)

papuga ara guacamaya meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Meksyk, Chiapas, Palenque, Plan de Ayutla, Jukatan, Becan, Dzibanche, Ichkabal, KINICHNA, Xpuhil, MORAL REFORMA, Bacalar, wycieczka z polskim przewodnikiem, zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Inskrypcji – piramida z grobowcem Pakala Wielkiego (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Paleque to jedno z najwspanialszych spośród dostępnych i chętnie odwiedzanych przez turystów stanowisk archeologicznych na terenie Meksyku. W kulturze masowej Palenque zagościło na dobre, kiedy Alberto Rhuz Luhillier odkrył w 1952 r., po trzech latach przekopywania się przez zasypaną przez Majów klatkę schodową wewnątrz piramidy, grobowiec Pakala Wielkiego. Był to pierwszy pochówek majańskiego władcy odkryty wewnątrz piramidy.

pakal meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pakal Wielki w Narodowym Muzeum Antropologii (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wyobraźnię łowców sensacji rozpalił mocno sarkofag Pakala, który słynny poszukiwacz pozaziemskich wpływów – Erich von Däniken przewrócił na bok, by zobaczyć na nim Pakala kierującego kosmicznym pojazdem. Było to jeszcze przed odczytaniem pisma Majów, ale już wtedy ikonografia sarkofagu kłóciła się z wywracaniem na bok umieszczonych na płycie przedstawień – Däniken mocno naciągnął rzeczywistość do swych tez, ale mleko się, niestety, rozlało. Do dziś jakiekolwiek wzmianki o paleoastronautach kojarzą się z postacią króla Pakala i piramidami Majów.

pakal chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Pakala Wielkiego w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez wczesnoklasyczne Królestwo Węża i region Rio Bec

Turyści przybywający do Meksyku popełniają często błąd patrząc na mapę Meksyku, jak na mapę Polski. Meksyk to wielkie państwo, rozmiarów mniej więcej Europy Zachodniej. Do Palenque z Riviera Maya jest spory kawał drogi. Jeśli więc lądujecie w Cancun, a na liście waszych miejsc do odhaczenia znajduje się Palenque i wizyta u Pakala Wielkiego, warto zaplanować wyprawę tak, by maksymalnie wykorzystać ten czas i zobaczyć wszystko to, co powinno się zobaczyć na trasie.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna owoce warzywa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Gdzie dobrze zjeść i co kupić… Jeden z majańskich dyskontów spożywczych -kopalnia taniego i zdrowego jedzenia na trasie naszej archeowyprawy (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Polecamy trasę na południe Quintana Roo, a następnie przez południe stanu Campeche, przez dawne preklasyczne i wczesnoklasyczne terytoria potężnej dynastii Węża – Kaanul tak, by wsród innych miast i piramid Majów, zwiedzić dawne stolice i ośrodki Węży: Ichkabal, Dzibanche i Becan. Trasa w towarzystwie archeologa-majanisty pozwoli również zapoznać się z najbardziej wyszukaną architekturą Majów znaną z niewielkich dworów i pałaców w stylu architektonicznym Rio Bec. Zakosztujemy też najprawdziwszej meksykańskiej kuchni w stylu chilango, stołując się w lokalach faworyzowanych przez mieszkańców Jukatanu i Chiapas.

Dzień I – Tropem dynastii Węża

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche skrywa grobowce wężowładców z dynastii Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Wyruszamy z Tulum jeszcze przed świtem tak, by zjeść lokalne śniadanie w Felipe Carillo Puerto, a u bram pierwszego archeologicznego stanowiska na trasie stawić się wraz z ich otwarciem. Ichkabal zostało otwarte dla turystyki na początku 2025 r. Odkryte dopiero w latach 1990. udostępnione zbyt wcześnie zdaniem archeologów – nie zostało bowiem porządnie przebadane, a mogą kryć się tutaj tajemnice korzenii Kaanul – najbardziej agresywnej dynastii na Nizinach Majów, która w okresie klasycznym – złotym wieku Majów, miała kolejne stolice w Dzibanche, z którego rozpoczęła podbój i Calakmul, z którego zarządzała najpotężniejszą hegemoiną świata Majów i ówczesnej Mezoameryki.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche z elementami środkowomeksykańskiegostylu architektonicznego talud-tablero, świadczy o zaskakujących konszachtach władców Węża z Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzimy kolejne stanowiska Węży: Dzibanche z piramidami o unikalnym dialekcie architektonicznym, mieszającym styl talud-tablero odległego Teotihuacan z klasycznym stylem Peten; oraz Kinichna z ogromną piramidą triadyczną – reminiscencją poprzedniej epoki, w której wielkie preklasyczne imperium Majów ze stolicą w El Mirador pieczętowało granice swoich wpływów właśnie piramidami triadycznymi. W przeciwieństwie do Chichen Itza czy Coba na piramidy w Dzibanche można wchodzić, o ile nie są na nich prowadzone akurat badania archeologiczne.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Klimatyczne zaułki Dzibanche – wczesnoklasycznej stolicy dynastii Węża – Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzanie ruin Majów to również okazja do bliskich spotkań z przyrodą Ameryki Środkowej. Ruiny Ichkabal, Dzibanche i Kinichna znajdują się w selwie – tak nazywamy dżunglę Mezoameryki. Spotykamy tu często czepiaki i wyjce – oba gatunki żyjących nadal na Jukatanie małp. W spokojniejsze dni zdarzają się szare lisy, tukany, trogony i indyki pawie. Na noc dojeżdżamy Xpujil – miejsca, które stanie się naszą bazą wypadową na kilka kolejnych dni. Kolacja w niesamowicie klimatyczej lokalnej jadłodajni z najlepszą quesadilla na półwyspie Jukatan.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna quesadilla wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Najlepsza quesadilla w rozmiarze XXL na półwyspie Jukatan w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień II – centrum regionu Rio Bec

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna mnotuelnos rancheros wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Jajecznica w stylu motulenos z przepyszną salsą w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień drugi rozpoczniemy śniadaniem w kolejnym sprawdzonym lokalu, gdzie mamy szansę na najlepszą tutejszą wersję jajecznicy w stylu rancheros albo motulenos. Napój z bananów, albo innych owoców, kawa… i wyruszamy w drogę. Becan to nadal tajemnicze miasto. Oprócz najwyższych piramid w okolicy może poszczycić się fortyfikacjami widocznymi do dzisiaj. Umocnienia te pozwalały miastu opierać się przed wpływem potężnego imperium ze stolicą w El Mirador – mimo preklasycznych korzeni nigdy nie było tutaj triadycznej architektury.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ogromna piramida IX w Becan. Tak, można na nią wchodzić 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wyraźne wpływy Teotihuacan – przeciwnego stronnictwa w tutejszej architekturze zostały jednak starannie zniszczone w połowie V stulecia, gdy Becan padło ofiarą inwazji Węży z Dzibanche. Od tego czasu Becan stało się lokalnym puntkem projekcji siły dynastii Węża – Kaanul.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wczesnoklasyczna maska boga lub władcy na elewacji piramidy IX w Becan (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Archeolog pokaże kilka ukrytych przejść w ruinach Becan oraz schowanych komnat. Pokaże jak rozróżniać charakterystyczne wyróżniki stylu architektonicznego Rio Bec. Opowie o zawiłej historii regionu przed, w trakcie i po upadku dynastii Kaanul.

becan meksyk campeche wycieczki z archeologiem polskim przewodnikiem
Słynny Cache 69-2, ofiara zakładzinowa ze struktury XIV w Becan: terakotowy pojemnik o antropomorficznym kształcie umieszczony w trójnożnej wazie w stylu plano relief carved brown glossware pochodzącym z południowych Nizin Majów, z figurkami w stylu Teotihuacan. Obecnie eksponowane w Museo Arqueológico de Campeche, Fuerte de San Miguel (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Świeżo nabyte umiejętności będziemy rozwijać na dwóch lub trzech satelitarnych stanowiskach Becan, gdzie oprócz Rio Bec, zobaczymy też najpiękniejsze przykłady stylu architektonicznego Chenes w sercu regionu Rio Bec i z dala od regionu Chenes. W przeciwieństwie do Tulum czy Chichen Itza, piramidy Majów w Campeche są naprawdę głęboko zanurzone w selwie. Na wszystkich trzech albo czterech proponowanych tego dnia stanowiskach polują sokoły białogardłe. Widujemy tu często tukany, trogony oraz szare lisy. Na noc wracamy do Xpujil.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida IV w Becan – rezydencje w stylu architektonicznym Rio Bec na szczycie piramidy w stylu Peten (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień III – rajd do Palenque

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Hrabiego de Waldeck w Palenque, jednej z najbarwniejszych postaci w historii archeologicznych eksploracji Mezoameryki – przykład stylu architektonicznego Usumacinta (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj do przejechania mamy najdłuższy pojedynczy odcinek drogi. Jeżeli na śniadanie zatrzymamy się dopiero gdzieś na trasie, w ruinach Palenque będziemy wczesnym popołudniem. Aby uniknąć największego skwaru, zaczniemy jednak od lokalnego muzeum archeologicznego, gdzie usłyszymy o tajemnicach klejnotów i parafrenalii Czerwonej Królowej – małżonki Pakala Wielkiego. Istnieją przypuszczenia, że po totalnej destrukcji miasta przez armię Węży i egzekucji lokalnej dynastii Palenque na przełomie VI i VII stulecia n.e. to pani Ix Tz’akb’u Ajaw wniosła swemu mężowi w wianie krew dawnej dynastii, zachowaną w zupełnie innym mieście.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wielki akropol i królewski pałac z wieżą Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

W muzeum jest również sala, w której w skali 1:1 odzworowano wspaniały grobowiec z sarkofagiem Pakala. Tutaj na własne oczy będziemy mogli ujrzeć jak bardzo błądzą apologeci Ericha von Dänikena. Archeolodzy odczytali pismo, symbole znają od dawna wszystkie historyczne postaci umieszczone na sarkofagu. W muzeum jest też wiele wspaniałych przykładów płaskorzeźb wykonanych w unikalnym stylu Palenque.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia XII w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Palenque, jakie dane nam dziś ogladać, to miasto w całości zbudowane przez Pakala oraz jego synów. Węże zrównali poprzednią stolicę z ziemią, lecz archeolog wskaże dowód wcześniejszego związku tutejszej wczesnoklasycznej dynastii z odległym hegemonem w Teotihuacan. Obejdziemy dookoła królewski pałac, znajdujący się na wielkim akropolu wraz z jedną z najbardziej unikalnych struktur architektonicznych Majów – kilkupiętrową wieżą. Staniemy na placu Grupy Krzyża i wejdziemy na najwyższą z tutejszych świątyń, gdzie posłuchamy o zaklętej w kamieniu historii królewskiej dynastii Palenque oraz boskiej triady opiekującej się miastem.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Jedna z nielicznych wielopiętrowych budowli Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

To epopeja, której najstarsze wydarzenia miały miejsce jeszcze przed stworzeniem obecnej wersji uniwersum. Posłuchamy o kołach czasu – kalendarzach Majów, których tryby kręcą się w nieskończoność, zapowiadając powrót władców tak, jak powraca Słońce i kukurydza… Staniemy u podnóża piramid skrywających grobowce Pakala i Czerwonej Królowej (do korytarza prowadzącego do jej grobowej komnaty można wchodzić). Wieczór możemy spędzić w mieście, uzupełniając zapasy, ale na nocleg staniemy w pobliżu ruin, by również w nocy cieszyć się otaczającą nas przyrodą regionu Usumacinta w Chiapas.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Czerwonej Królowej w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień IV – Zaginiona stolica państwa Białego Psa i korona przechodnia Ak’e

karambola meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Karambola, jeden ze skarbów Selwy Lakandonów nad rzeką Lacanja w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj zanurzymy się w Chiapas tak bardzo jak to tylko możliwe… Tego dnia postaramy się o zaszczyt odwiedzenia stanowisk, do których nie docierają zwykli turyści. O Plan de Ayutla i Lacanja Tzeltal – domniemanych stolicach zaginionego królestwa Sak Tz’i’ przeczytajcie tutaj: Sak Tz’i’ I: Zapomiane miasto Majów – Plan de Ayutla i tutaj: Sak Tz’i’ II: Odnalezione królestwo. Dziś czeka nas Przygoda przez duże P. Jeżeli starczy czasu możemy znów zaliczyć jakiś lolalny wodospad i nie ma nic do dodania 😉 Nocujemy gdzieś w Chiapas…

 

maya lacandon meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy

Dzień V – Pogranicza B’aakal i Królestwa Węża

sierra madre de chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Nowy dzień wstaje nad lasem mglistym w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2017)

Mamy jakąś godzinę drogi przez górskie serpentyny i dżunglę do Pomona. Nie jest to duże stanowisko, jednak odgrywało dość istotną rolę na politycznej szachownicy świata Majów w czasach złotego wieku – okresie klasycznym. Prawdopodobnie to Pakabul (Pomona) wyprowadziło niszczący atak na Piedras Negras – ośrodek, który po zmianie dynastii w Teotihuacan stał się lokalnym punktem projekcji siły środkowomeksykańskiego hegemona na Usumacintę.

majowie chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Majańskie targowisko gdzieś w Sierra Madre de Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Wielkie i strome piramidy Moral Reforma w Tabasco robią nadal wrażenie na wszystkich (to nie Coba czy Chichen Itza, więc jeszcze można wchodzić). O wadze miejsca i jego pechowym położeniu niech świadczy iż ten sam władca miasta przyjmował koronę z rąk władcy Palenque i z rąk… Yuknooma II Wielkiego z odległego Calakmul. Trzecie ze stanowisk: El Tigre słynie z wielkich piramid. Jakiś czas było utożsamiane z legendarnym Itzamkanac – kolebką narodu Itzów, jednak badania epigraficzne nakazały wykluczyć tę ewentualność. Noclegu poszukamy nad rzeką Candelaria w miasteczku o tej samej nazwie.

lakandonka w chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Dziewczynka Lakandonów w selwie w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień VI – Długa droga na wschód…

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wspaniały przykład matapalo – pasożytniczej formy figowca duszącego w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dziś czeka nas ponad sześć godzin jazdy. Śniadanie możemy zjeść w Candelaria albo dopiero w Escarcega. Przejeżdżamy w drodze powrotnej prawie cały półwysep Jukatan w poprzek. Po drodze zatrzymamy się jednak w okolicach Xpujil, aby zobaczyć jeszcze któreś z tutejszych stanowisk archeologicznych i rozprostować mięśnie. Zmierzamy na nocleg nad laguną Bacalar. Pora na chillout po pełnej wrażeń wyprawie.

rio bec meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pałac Trzech Wież, jedna z najsłynniejszych budowli w stylu architektonicznym Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień VII – Laguna Bacalar i powrót na Riviera Maya

archeowyprawy alphadivers sunrise bacalar
Wschód Słońca gdzieś nad laguną Bacalar, wschodnie wybrzeże Jukatanu (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Nad laguną Bacalar możemy zostać do południa, korzystając z pomostów i kajaków. Mamy jakąś godzinę drogi na stanowisko Chaachcoben, które znajduje się w tzw. Korytarzu Peten. To anomalia architektoniczna – pas we wschodniej części półwyspu Jukatan, gdzie spotykamy piramidy w stylu Peten. W Chaacchoben mamy również przykłady najdalej wysuniętych na północ elementów stylu architektonicznego Rio Bec. Piramidę w stylu Peten zobaczymy też w drodze na północ w Limones.

ruiny majów chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ruiny Majów w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zatrzymamy się znów w Felipe Carillo Puerto, gdzie zobaczymy kościół zbudowany przez zbuntowanych Majów siłami meksykańskich jeńców – Jukateków. Usłyszymy opowieść o wielkiej insurekcji Majów – największym i jedynym udanym powstaniu przeciw kolonizatorom na kontynentach Ameryk. Powstania, które sprawiło, że na ponad 50 lat wschodnia część Jukatanu wróciła pod wyłącznie panowanie Majów.

trogon chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Trogon w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na noc, w zależności od potrzeb dojeżdżamy do Tulum, Playa del Carmen lub Cancun 🤠👌

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec

Wyprawy z Riviera Maya do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec organizujemy już od dwóch osób, jednak, ze wzgledu na logistykę trzeba odpowiednio wcześnie uzgadniać terminy wyjazdów. Harmonogram i plan wyprawy dostosowujemy do indywidualnych potrzeb, odpowiednio przedłużając wycieczkę w razie zapotrzebowania np. o położone głębiej w selwie stanowiska Rio Bec, do których można dotrzeć tylko quadem albo autem 4×4 (tylko w porze suchej), o Calakmul, Bonampak czy Lacanja Chansayab w Selwie Lakandonów.

Koszt wyprawy do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec: 1850 USD / os. dla 2 osób, 1750 USD / os. przy 3-4 osobach, 1650 USD przy 5-8 osobach 🤠👌

meksyk z polskim archeologiem pakal wielki z palenque
Pakal Wielki i Przemek Trześniowski 2024

 

 

 

 

Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i Rio Bec (9 dni)

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Meksyk, Chiapas, Palenque, Bonampak, Selva Lacandona, Lacanja, Plan de Ayutla, TABASCO, Moral Reforma, Jukatan, Becan, Calakmul, Dzibanche, Ichkabal, Xpuhil, Bacalar, wycieczka z polskim przewodnikiem, zwiedzanie Meksyku z polskim archeologiem

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Inskrypcji – piramida z grobowcem Pakala Wielkiego (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Paleque to jedno z najwspanialszych spośród dostępnych i chętnie odwiedzanych przez turystów stanowisk archeologicznych na terenie Meksyku. W kulturze masowej Palenque zagościło na dobre, kiedy Alberto Rhuz Luhillier odkrył w 1952 r., po trzech latach przekopywania się przez zasypaną przez Majów klatkę schodową wewnątrz piramidy, grobowiec Pakala Wielkiego. Był to pierwszy pochówek majańskiego władcy odkryty wewnątrz piramidy.

pakal meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pakal Wielki w Narodowym Muzeum Antropologii (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wyobraźnię łowców sensacji rozpalił mocno sarkofag Pakala, który słynny poszukiwacz pozaziemskich wpływów – Erich von Däniken przewrócił na bok, by zobaczyć na nim Pakala kierującego kosmicznym pojazdem. Było to jeszcze przed odczytaniem pisma Majów, ale już wtedy ikonografia sarkofagu kłóciła się z wywracaniem na bok umieszczonych na płycie przedstawień – Däniken mocno naciągnął rzeczywistość do swych tez, ale mleko się, niestety, rozlało. Do dziś jakiekolwiek wzmianki o paleoastronautach kojarzą się z postacią króla Pakala i piramidami Majów.

pakal chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Pakala Wielkiego w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec

Turyści przybywający do Meksyku popełniają często błąd patrząc na mapę Meksyku, jak na mapę Polski. Meksyk to wielkie państwo, rozmiarów mniej więcej Europy Zachodniej. Do Palenque z Riviera Maya jest spory kawał drogi. Jeśli więc lądujecie w Cancun, a na liście waszych miejsc do odhaczenia znajduje się Palenque i wizyta u Pakala Wielkiego, warto zaplanować wyprawę tak, by maksymalnie wykorzystać ten czas i zobaczyć wszystko to, co powinno się zobaczyć na trasie.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna owoce warzywa wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Gdzie dobrze zjeść i co kupić… Jeden z majańskich dyskontów spożywczych -kopalnia taniego i zdrowego jedzenia na trasie naszej archeowyprawy (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Polecamy trasę na południe Quintana Roo, a następnie przez południe stanu Campeche, przez dawne terytoria potężnej dynastii Węża – Kaanul tak, by wsród innych miast i piramid Majów, zwiedzić dawne stolice i ośrodki Węży: Ichkabal, Dzibanche, Calakmul i Becan. Trasa w towarzystwie archeologa-majanisty pozwoli również zapoznać się z najbardziej wyszukaną architekturą Majów znaną z niewielkich dworów i pałaców w stylu architektonicznym Rio Bec. Zakosztujemy też najprawdziwszej meksykańskiej kuchni w stylu chilango, stołując się w lokalach faworyzowanych przez mieszkańców Jukatanu i Chiapas.

Dzień I – Tropem dynastii Węża I

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche skrywa grobowce wężowładców z dynastii Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Wyruszamy z Tulum jeszcze przed świtem tak, by zjeść lokalne śniadanie w Felipe Carillo Puerto, a u bram pierwszego archeologicznego stanowiska na trasie stawić się wraz z ich otwarciem. Ichkabal zostało otwarte dla turystyki na początku 2025 r. Odkryte dopiero w latach 1990. udostępnione zbyt wcześnie zdaniem archeologów – nie zostało bowiem porządnie przebadane, a mogą kryć się tutaj tajemnice korzenii Kaanul – najbardziej agresywnej dynastii na Nizinach Majów, która w okresie klasycznym – złotym wieku Majów, miała kolejne stolice w Dzibanche, z którego rozpoczęła podbój i Calakmul, z którego zarządzała najpotężniejszą hegemoiną świata Majów i ówczesnej Mezoameryki.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida Kormoranów w Dzibanche z elementami środkowomeksykańskiegostylu architektonicznego talud-tablero, świadczy o zaskakujących konszachtach władców Węża z Teotihuacan (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzimy kolejne stanowiska Węży: Dzibanche z piramidami o unikalnym dialekcie architektonicznym, mieszającym styl talud-tablero odległego Teotihuacan z klasycznym stylem Peten; oraz Kinichna z ogromną piramidą triadyczną – reminiscencją poprzedniej epoki, w której wielkie preklasyczne imperium Majów ze stolicą w El Mirador pieczętowało granice swoich wpływów właśnie piramidami triadycznymi. W przeciwieństwie do Chichen Itza czy Coba na piramidy w Dzibanche można wchodzić, o ile nie są na nich prowadzone akurat badania archeologiczne.

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Klimatyczne zaułki Dzibanche – wczesnoklasycznej stolicy dynastii Węża – Kaanul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Zwiedzanie ruin Majów to również okazja do bliskich spotkań z przyrodą Ameryki Środkowej. Ruiny Ichkabal, Dzibanche i Kinichna znajdują się w selwie – tak nazywamy dżunglę Mezoameryki. Spotykamy tu często czepiaki i wyjce – oba gatunki żyjących nadal na Jukatanie małp. W spokojniejsze dni zdarzają się szare lisy, tukany, trogony i indyki pawie. Na noc dojeżdżamy Xpujil – miejsca, które stanie się naszą bazą wypadową na kilka kolejnych dni. Kolacja w niesamowicie klimatyczej lokalnej jadłodajni z najlepszą quesadilla na półwyspie Jukatan.

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna quesadilla wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Najlepsza quesadilla w rozmiarze XXL na półwyspie Jukatan w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień II – centrum regionu Rio Bec

archeowyprawy meksyk wyprawy zwiedzanie turystyka jedzenie kuchnia lokalna mnotuelnos rancheros wycieczka wycieczki polski przewodnik tajemnice jukatanu
Jajecznica w stylu motulenos z przepyszną salsą w jednym z naszych ulubionych lokali w Xpujil (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień drugi rozpoczniemy śniadaniem w kolejnym sprawdzonym lokalu, gdzie mamy szansę na najlepszą tutejszą wersję jajecznicy w stylu rancheros albo motulenos. Napój z bananów, albo innych owoców, kawa… i wyruszamy w drogę. Becan to nadal tajemnicze miasto. Oprócz najwyższych piramid w okolicy może poszczycić się fortyfikacjami widocznymi do dzisiaj. Umocnienia te pozwalały miastu opierać się przed wpływem potężnego imperium ze stolicą w El Mirador – mimo preklasycznych korzeni nigdy nie było tutaj triadycznej architektury.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ogromna piramida IX w Becan. Tak, można na nią wchodzić 😉 (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wyraźne wpływy Teotihuacan – przeciwnego stronnictwa w tutejszej architekturze zostały jednak starannie zniszczone w połowie V stulecia, gdy Becan padło ofiarą inwazji Węży z Dzibanche. Od tego czasu Becan stało się lokalnym puntkem projekcji siły dynastii Węża – Kaanul.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wczesnoklasyczna maska boga lub władcy na elewacji piramidy IX w Becan (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Archeolog pokaże kilka ukrytych przejść w ruinach Becan oraz schowanych komnat. Pokaże jak rozróżniać charakterystyczne wyróżniki stylu architektonicznego Rio Bec. Opowie o zawiłej historii regionu przed, w trakcie i po upadku dynastii Kaanul.

becan meksyk campeche wycieczki z archeologiem polskim przewodnikiem
Słynny Cache 69-2, ofiara zakładzinowa ze struktury XIV w Becan: terakotowy pojemnik o antropomorficznym kształcie umieszczony w trójnożnej wazie w stylu plano relief carved brown glossware pochodzącym z południowych Nizin Majów, z figurkami w stylu Teotihuacan. Obecnie eksponowane w Museo Arqueológico de Campeche, Fuerte de San Miguel (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Świeżo nabyte umiejętności będziemy rozwijać na dwóch lub trzech satelitarnych stanowiskach Becan, gdzie oprócz Rio Bec, zobaczymy też najpiękniejsze przykłady stylu architektonicznego Chenes w sercu regionu Rio Bec i z dala od regionu Chenes. W przeciwieństwie do Tulum czy Chichen Itza, piramidy Majów w Campeche są naprawdę głęboko zanurzone w selwie. Na wszystkich trzech albo czterech proponowanych tego dnia stanowiskach polują sokoły białogardłe. Widujemy tu często tukany, trogony oraz szare lisy. Na noc wracamy do Xpujil.

becan meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Piramida IV w Becan – rezydencje w stylu architektonicznym Rio Bec na szczycie piramidy w stylu Peten (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień III – Tropem dynastii Węża II

calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Panorama ze szczytu wielkiej piramidy w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

W samym Xpujil znajdzuje się około 30 stanowisk archeologicznych mało znanych szerszej publiczności, jak Xpuhil Kitam. Dziś jednak uderzymy do najważniejszego z miast w północnej części południowych Nizin MajówCalakmul, do którego na początku VII stulecia n.e. przeniesiona została święta jaskinia dynastii Węża – Kaanul. W Calakmul posłuchamy o preklasycznych korzeniach miasta, bazując na przykładzie wspaniałego reliefu, którego oryginał jedynie archeologom dane było oglądać w czeluściach wielkiej piramidy – Majowie budowali jedne piramidy na drugich, więc ich najstarsza historia zwykle znajduje się pod tonami kamieni z późniejszych epok.

piramida calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
U podnóża wielkiej piramidy w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Na piramidy Calakmul również można wchodzić. Aż dwie z nich są wyższe od mającej 42 m wielkiej piramidy Nohoch Mul w Coba (to ta, co do której często wprowdzają w błąd przewodnicy, twierdząc, że jest najwyższa na całym Jukatanie – zarówno w Calakmul jak w preklasycznym Ichkabal znajdą się wyższe piramidy).

stela calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Starcie przeszłości zaklętej w kamieniu z przyrodą w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Przy bardzo czystym powietrzu z Calakmul można dostrzec szczyt potężnej, odległej o 40 km triadycznej piramidy La Danta w El Mirador. W Calakmul posłuchamy o czasach hegemonii dynastii Kaanul nad Nizinami Majów. Przejdziemy się po ruinach pałacu najpotężniejszego z władców w klasycznej historii Majów – Yuknooma II Wielkiego. Posłuchamy też o zaskakującym upadku wielkiej dynastii Kaanul wraz z powrotem na scenę Tikal – centrum kojarzonego wcześniej z Teotihuacan stronnictwa zwanego Nowym Porządkiem.

małpa calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Czepiak trójbarwny w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Calakmul leży bardzo głęboko w selwie. W sercu największego rezerwatu biosfery w Meksyku i największego obszaru pierwotnego lasu. Na drodze do Calakmul często widujemy jelenie, drapieżne ptaki, jak hakodzioby i jastrzębie przydrożne, dzikie pekari, indyki pawie czy jaguarundi – jeden z pięciu gatunków dzikich kotów, jakie żyją w selwie. W ruinach często spotykamy czepiaki i wyjce. Przewodnik podprowadzi pod kolibry zlatujące się do specyficznych gatunków drzew. W spokojniejsze dni zdarzają się lisy szare i wiele gatunków dzikich ptaków.

pisklęta sępów calakmul meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pisklęta kondorów w ukrytej komnacie jednej z piramid w Calakmul (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Ze względu na budowę kontrowersyjnego pociągu stanowisko jest teraz otwierane przed świtem, zamykane tuż po południu. Tę niewątpliwą niewygodę zniwelujemy, oglądając w drodze powrotnej wspaniałe wczesnoklasyczne reliefy na jednym z pobliskich stanowisk. Przed zachodem Słońca udamy się natomiast wziąć udział w niesamowitym fenomenie przyrodniczym. Ujrzymy jak z otchłani wielkiego leja krasowego wylatują miliony nietoperzy na spotkanie nocy. Po nietoperzach warto się wykąpać. Na nocleg ponownie pojedziemy do Xpujil.

Dzień IV – rajd do Palenque

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia Hrabiego de Waldeck w Palenque, jednej z najbarwniejszych postaci w historii archeologicznych eksploracji Mezoameryki – przykład stylu architektonicznego Usumacinta (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj do przejechania mamy najdłuższy pojedynczy odcinek drogi. Jeżeli na śniadanie zatrzymamy się dopiero gdzieś na trasie, w ruinach Palenque będziemy wczesnym popołudniem. Aby uniknąć największego skwaru, zaczniemy jednak od lokalnego muzeum archeologicznego, gdzie usłyszymy o tajemnicach klejnotów i parafrenalii Czerwonej Królowej – małżonki Pakala Wielkiego. Istnieją przypuszczenia, że po totalnej destrukcji miasta przez armię Węży i egzekucji lokalnej dynastii Palenque na przełomie VI i VII stulecia n.e. to pani Ix Tz’akb’u Ajaw wniosła swemu mężowi w wianie krew dawnej dynastii, zachowaną w zupełnie innym mieście.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wielki akropol i królewski pałac z wieżą Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

W muzeum jest również sala, w której w skali 1:1 odzworowano wspaniały grobowiec z sarkofagiem Pakala. Tutaj na własne oczy będziemy mogli ujrzeć jak bardzo błądzą apologeci Ericha von Dänikena. Archeolodzy odczytali pismo, symbole znają od dawna wszystkie historyczne postaci umieszczone na sarkofagu. W muzeum jest też wiele wspaniałych przykładów płaskorzeźb wykonanych w unikalnym stylu Palenque.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Świątynia XII w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Palenque, jakie dane nam dziś ogladać, to miasto w całości zbudowane przez Pakala oraz jego synów. Węże zrównali poprzednią stolicę z ziemią, lecz archeolog wskaże dowód wcześniejszego związku tutejszej wczesnoklasycznej dynastii z odległym hegemonem w Teotihuacan. Obejdziemy dookoła królewski pałac, znajdujący się na wielkim akropolu wraz z jedną z najbardziej unikalnych struktur architektonicznych Majów – kilkupiętrową wieżą. Staniemy na placu Grupy Krzyża i wejdziemy na najwyższą z tutejszych świątyń, gdzie posłuchamy o zaklętej w kamieniu historii królewskiej dynastii Palenque oraz boskiej triady opiekującej się miastem.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Jedna z nielicznych wielopiętrowych budowli Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

To epopeja, której najstarsze wydarzenia miały miejsce jeszcze przed stworzeniem obecnej wersji uniwersum. Posłuchamy o kołach czasu – kalendarzach Majów, których tryby kręcą się w nieskończoność, zapowiadając powrót władców tak, jak powraca Słońce i kukurydza… Staniemy u podnóża piramid skrywających grobowce Pakala i Czerwonej Królowej (do korytarza prowadzącego do jej grobowej komnaty można wchodzić). Wieczór możemy spędzić w mieście, uzupełniając zapasy, ale na nocleg staniemy w pobliżu ruin, by również w nocy cieszyć się otaczającą nas przyrodą regionu Usumacinta w Chiapas.

palenque chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Model grobowca Czerwonej Królowej w Muzeum Archeologicznym w Palenque (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień V – Wzgórze Sępów: malowidła z Bonampak

bonampak meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Słynne malowidła z Bonampak – najpiękniejsze przykłady zachowanej sztuki malarskiej Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Bonampak – Wzgórze Sępów nie należy do potężnych stanowisk, a jednak zaliczane jest w poczet najsłynniejszych. Malowidła z Bonampak to najwspanialsze dzieła sztuki malarskiej Majów i Mezoameryki. Jedne z niewielu zachowanych, gdyż nietrudno jest wyobrazić sobie, większość majańskich dworów, świątyń czy też nawet targowisk, jak widzieliśmy w Calakmul, przystrajanych w ten sposób barwną polochromią.

bonampak meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Słynne malowidła z Bonampak – najpiękniejsze przykłady zachowanej sztuki malarskiej Majów (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Na malowidłach i relliefach w trzech świątynnych komatach opowiedziana jest historia uniezależnienia się władców królestwa Ak’e, kojarzonego znacznie wcześniej z Bonampak od władców Białego Psa – Sak Tz’i’. W politycznej wolcie brali udział władcy ośrodka Yaxchilan nad rzeką Usumacinta, bezpośrednio zainteresowani rezultatem zmagań.

bonampak meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Usij Witz – Wzgórze Sępów w Bonampak (fot: P.A. Trześniowski 2017)

Droga z Palenque do Bonampak zajmie nam trzy i pół godziny. To teren, nad którym władze federalne utrzymują kontrolę w dość umowny sposób – trzeba wiedzieć jak można bezpiecznie poruszać się po Chiapas. Tu wszędzie dookoła jest przyroda oraz Lakandoni – naród Majów, który oparł się chrystianizacji.

lacanja ruiny meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Styl architektoniczny Usumacinta na stanowisku archeologicznym Lacanja w Selwie Lakandonów w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Po zwiedzeniu Bonampak, wybierzemy się na spacer po lesie. Na leśnych ścieżkach, wzdłuż strumieni zobaczymy wiele potężnych drzew. Odpoczniemy przy wielkim wodospadzie. Wreszcie przespacerujemy się do ruin Lacanja Chansayab, gdzie powtórzymy typowe wyróżniki stylu architektonicznego Usumacinta. Nocujemy u Majów z narodu Lakandon w pobliskiej miejscowości Chansayab. Przyroda będzie cały czas dookoła…

sak nok wodospad meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wodospad Sak Nok, jeden ze skarbów Selwy Lakandonów na rzece Lacanja w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień VI – Zaginiona stolica państwa Białego Psa i korona przechodnia Ak’e

karambola meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Karambola, jeden ze skarbów Selwy Lakandonów nad rzeką Lacanja w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzisiaj zanurzymy się w Chiapas tak bardzo jak to tylko możliwe… Tego dnia postaramy się o zaszczyt odwiedzenia stanowisk, do których nie docierają zwykli turyści. O Plan de Ayutla i Lacanja Tzeltal – domniemanych stolicach zaginionego królestwa Sak Tz’i’ przeczytajcie tutaj: Sak Tz’i’ I: Zapomiane miasto Majów – Plan de Ayutla i tutaj: Sak Tz’i’ II: Odnalezione królestwo. Dziś czeka nas Przygoda przez duże P. Jeżeli starczy czasu możemy znów zaliczyć jakiś lolalny wodospad i nie ma nic do dodania 😉 Nocujemy gdzieś w Chiapas…

 

maya lacandon meksyk chiapas zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy

Dzień VII – Pogranicza B’aakal i Królestwa Węża

sierra madre de chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Nowy dzień wstaje nad lasem mglistym w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2017)

Mamy jakąś godzinę drogi przez górskie serpentyny i dżunglę do Pomona. Nie jest to duże stanowisko, jednak odgrywało dość istotną rolę na politycznej szachownicy świata Majów w czasach złotego wieku – okresie klasycznym. Prawdopodobnie to Pakabul (Pomona) wyprowadziło niszczący atak na Piedras Negras – ośrodek, który po zmianie dynastii w Teotihuacan stał się lokalnym punktem projekcji siły środkowomeksykańskiego hegemona na Usumacintę.

majowie chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Majańskie targowisko gdzieś w Sierra Madre de Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Wielkie i strome piramidy Moral Reforma w Tabasco robią nadal wrażenie na wszystkich (to nie Coba czy Chichen Itza, więc jeszcze można wchodzić). O wadze miejsca i jego pechowym położeniu niech świadczy iż ten sam władca miasta przyjmował koronę z rąk władcy Palenque i z rąk… Yuknooma II Wielkiego z odległego Calakmul. Trzecie ze stanowisk: El Tigre słynie z wielkich piramid. Jakiś czas było utożsamiane z legendarnym Itzamkanac – kolebką narodu Itzów, jednak badania epigraficzne nakazały wykluczyć tę ewentualność. Noclegu poszukamy nad rzeką Candelaria w miasteczku o tej samej nazwie.

lakandonka w chiapas meksyk zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Dziewczynka Lakandonów w selwie w Chiapas (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Dzień VIII – Długa droga na wschód…

dzibanche meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Wspaniały przykład matapalo – pasożytniczej formy figowca duszącego w Dzibanche (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Dziś czeka nas ponad sześć godzin jazdy. Śniadanie możemy zjeść w Candelaria albo dopiero w Escarcega. Przejeżdżamy w drodze powrotnej prawie cały półwysep Jukatan w poprzek. Po drodze zatrzymamy się jednak w okolicach Xpujil, aby zobaczyć jeszcze któreś z tutejszych stanowisk archeologicznych i rozprostować mięśnie. Zmierzamy na nocleg nad laguną Bacalar. Pora na chillout po pełnej wrażeń wyprawie.

rio bec meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Pałac Trzech Wież, jedna z najsłynniejszych budowli w stylu architektonicznym Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Dzień IX – Laguna Bacalar i powrót na Riviera Maya

archeowyprawy alphadivers sunrise bacalar
Wschód Słońca gdzieś nad laguną Bacalar, wschodnie wybrzeże Jukatanu (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Nad laguną Bacalar możemy zostać do południa, korzystając z pomostów i kajaków. Mamy jakąś godzinę drogi na stanowisko Chaachcoben, które znajduje się w tzw. Korytarzu Peten. To anomalia architektoniczna – pas we wschodniej części półwyspu Jukatan, gdzie spotykamy piramidy w stylu Peten. W Chaacchoben mamy również przykłady najdalej wysuniętych na północ elementów stylu architektonicznego Rio Bec. Piramidę w stylu Peten zobaczymy też w drodze na północ w Limones.

ruiny majów chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Ruiny Majów w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Zatrzymamy się znów w Felipe Carillo Puerto, gdzie zobaczymy kościół zbudowany przez zbuntowanych Majów siłami meksykańskich jeńców – Jukateków. Usłyszymy opowieść o wielkiej insurekcji Majów – największym i jedynym udanym powstaniu przeciw kolonizatorom na kontynentach Ameryk. Powstania, które sprawiło, że na ponad 50 lat wschodnia część Jukatanu wróciła pod wyłącznie panowanie Majów.

trogon chaacchoben meksyk jukatan zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy
Trogon w Chaacchoben w korytarzu Peten z najdalej na północ wysuniętymi elementami stylu architektonicznego Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Na noc, w zależności od potrzeb dojeżdżamy do Tulum, Playa del Carmen lub Cancun 🤠👌

Wycieczka do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec

Wyprawy z Riviera Maya do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec organizujemy już od dwóch osób, jednak, ze wzgledu na logistykę trzeba odpowiednio wcześnie uzgadniać terminy wyjazdów. Harmonogram i plan wyprawy dostosowujemy do indywidualnych potrzeb, odpowiednio przedłużając wycieczkę w razie zapotrzebowania np. o położone głębiej w selwie stanowiska Rio Bec, do których można dotrzeć tylko quadem albo autem 4×4 (tylko w porze suchej).

Koszt wyprawy do Palenque z polskim archeologiem przez Królestwo Węża i region Rio Bec: 1950 USD / os. dla 2 osób, 1850 USD / os. przy 3-4 osobach, 1750 USD przy 5-8 osobach 🤠👌

meksyk z polskim archeologiem pakal wielki z palenque
Pakal Wielki i Przemek Trześniowski 2024

 

 

 

 

Ogniste Wzgórze – Tancama

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Tancama, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Queretaro, Sierra Gorda

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Ferrokaktus na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Do dziś w Meksyku żyje już jedynie około 66 tys. Huasteków. Większość z nich mieszka na terenie stanu San Luis Potosi. Jedynie trzecia część na terenie stanu Vera Cruz, gdzie naprawdę warto zobaczyć najwspanialszy z założonych przez nich ośrodków – El Tajin. W Sierra Gorda, na północy meksykańskiego stanu Queretaro pozostało po nich stanowisko archeologiczne Tancama

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Stanowisko archeologiczne Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Tancama było najważniejszym powodem, dla którego zaplanowaliśmy pętlę, nadkładając drogi na wschód i rezygnując z krótszej trasy z El Cerrito w stanie Queretaro wprost na północny-zachód. Huastekowie – jeden z trzydziestu istniejących dzisiaj narodów Majów, jako pierwsi wybrali swoją własną drogę. Przed tysiącami lat opuścili ziemie przodków, daleko na południu na Wyżynach Majów i udali się na odległe dla nich wybrzeże Zatoki Meksykańskiej.

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Aloes na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Wyruszamy zatem na południowy-wschód, tropić kamienne ślady Huasteków wśród Sierra Gorda. To tylko kilkanaście kilometrów z Jalpan de Serra, nie okazuje się jednak całkiem proste, bo do Tancama nie ma nadal normalnej drogi dojazdowej. Brakuje również dobrych oznaczeń. Ale używając końca języka za przewodnika przedzieramy się między ranczami za La Ceiba i sprawnie docieramy na miejsce.

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Stanowisko archeologiczne Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Jak pamiętacie z Jalpan de Serra, kiedy Hiszpanie podbijali tereny Serra Gorda, na miejscu zastali chichimecką ludność z narodu Pame. Huastekowie byli tu jednak wcześniej. Znacznie wcześniej… Tancama założyli w epoce późnopreklasycznej, około 200 p.n.e. Piramidy i platformy, pośród których możemy spacerować teraz pochodzą jednak dopiero z epoki późnoklasycznej, z lat 500-900 n.e. Później Huastekowie zostali wyparci przez ludność Chichimeków.

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Tilandsja i orchidea na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Tancama zaskakuje mnie okrągłymi strukturami, które są tu dość liczne. Nie jest to standardowe rozwiązanie w architekturze  żadnej z cywilizacji Mezoameryki.  Jest też oczywiście kilka zwykłych piramid i boisko do pitz. Do pok-ta-pok, poprawiam się w myślach, ponieważ nie wiem jak w języku huasteckim nazywało się ten ważny fragment mezoamerykańskiej kultury. Zastanawiam się, czy Huastecy przynieśli tu rozgrywki ze sobą, czy też ten mit kreacyjny dogonił ich później…

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Stanowisko archeologiczne Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Tancama udostępniono do zwiedzania 13 lat temu, nadal jednak niewielu tutaj turystów. Być może to dzięki drodze… Na pewno dzięki temu znacznie przyjemniej spaceruje nam się pośród piramid, platform i drzew, na których rośnie trochę epifitów. Miejsce jest zresztą ogólnie zadbane pod kątem przyrodniczym. Wśród drzew znajdzie się nawet ceiba. Za serce złapał mnie widok pszczół pojonych wodą przez kustosza podczas pory suchej. 

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Pachypodium na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Nazwa Tancama ma oznaczać Ogniste Wzgórze. Nie chodzi jednak o wulkan. Cerro Alto przed zachodem nabiera podobno ognistych barw. Żałuję, że nie możemy tutaj zostać do zachodu Słońca, ale do przejechania mamy jakieś 250 km i wiadomo – przez góry.

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaroStanowisko archeologiczne Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

Wracamy w stronę Jalpan de Serra. Przed nami jakieś pięć godzin jazdy przez Sierra Madre Oriental do San Luis Potosi. Wyjdzie więcej, ze względu na kamerę, która spadła mi z szafki w Jalpan, a co zrozumiałem dopiero już dobrze w drodze 😉

meksyk tancama sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Agawa na terenie stanowiska archeologicznego Tancama (fot: P.A Trześniowski 2024)

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne: Wszystko ma swoje miejsce…

Jalpan de Serra – sanktuarium w dolinie

Jalpan de Serra, Solar Eclipse Run 2024, Meksyk, Wycieczki z archeologiem po Meksyku, archeowyprawy, Queretaro, Sierra Gorda

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Elewacja w stylu baroku mestizo franciszkańskiego kościoła w Jalpan de Serra ((fot: P.A Trześniowski 2024)

Słynny kościół w Jalpan de Serra przypisywany jest świętemu Junípero Serra y Ferrer. Ten słynny franciszkanin, znany najbardziej z tego, że założył w Kaliforni, w obecnym USA miasto San Francisco przybył jednak do Sierra Gorda kilka lat po tym, gdy świątynię tę zbudowali Indigenas z ludu Pame w 1750 r. pod kierownictwem innych mnichów.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro pame
Dziewczyny z ludu Pame, Jalpan de Serra, Sierra Gorda, Meksyk (fot: P.A Trześniowski 2024)

Nie było tutaj w tym czasie żadnego prekolumbijskiego miasta – Pame to nomadzi z grupy Chichimeków. W ramach chrystianizacji franciszkanie spalili ich wioski, a ludziom kazali osiedlić się wokół pięciu franciszkańskich misji. Podobno niektórzy pozostali w górach, inni woleli się zabić…

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Komunikacyjny ciąg między rozdzielonymi drogą segmenatmi Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

Franiszkańska misja w Jalpan de Serra

Elewacja kościoła w Jalpan de Serra przedstawia unikalny styl, zwany barokiem mestizo. Wśród chrześcijańskiej ikonografi pojawiają się w nim animistyczne symbole kojarzone przez franciszkanów z kulturami Indigenas Meksyku, jak, dla przykładu, dwugłowy orzeł… :/

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Dawne atrium franciszkańskiej misji Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

Piątka zabytkowych franciszkańskich misji w Sierra Gorda to: Santiago de Jalpan, Nuestra Señora de la Luz de Tancoyol, Santa María del Agua de Landa, San Francisco de Asís del Valle de Tilaco, San Miguel Concá. Przy niektórych zachowały się jeszcze Capilla posa wokół atrium, ale akurat nie w Jalpan de Serra. Wnętrze kościoła jest już neoklasycystyczne.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Wewnątrz franciszkańskiej misji Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

W 1770 r., po zmianie koniunktury wywołanej upadkiem zakonu jezuitów, franciszkanie porzucili misje w Sierra Gorda i przenieśli się do Kaliforni. Kościoły niszczały następnie przez lata, a w trakcie Rewolucji Meksykańskiej zdekapitowano część figur. Jedną z misji odkryli przypadkiem pracownicy INAH, którzy zabłądzili w tej okolicy gdzieś w latach 1980. Wkrótce zaczęła się ich restautacja, a w 2003 r. zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Klasycystyczne wnętrze franciszkańskiej misji Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

W niespodziewanym meksykańskim teatrze…

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Meksykański teatr w Jalpan de Serra (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Po wizycie w kościele robimy zakupy na kolejne dni drogi. Verduras, frutas, tortillas. Krótkie banany i mandarynki są bardzo praktyczne w drodze. Poza tym lubię w aucie zapach octanu heptylu. Potem, niespodziewanie zostaliśmy zaproszeni na przedstawienie teatralne. Pełne ekspresjj i opatrzone muzyką. To była świetna kulminacja dnia.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Zaułki Jalpan de Serra (fot: P.A Trześniowski 2024)

Kawa z Queretaro w Jalpan de Serra

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro pame
Zocalo w Jalpan de Serra, Sierra Gorda, Meksyk (fot: P.A Trześniowski 2024)

Nazajutrz znów idziemy na spacer pod franciszkański kościół. Na zocalo spotykamy reprezentanta cooperativa handlującego kawą z okolicznych fincas. Po wczorajszym śniadnianiu pod El Cerrito do kawy z Queretaro nikt nie musiał mnie przekonywać. Z lubością wypijamy po kubku, a potem nabywamy parę kilo. Jest prawie tak dobra jak nasza archeologiczna kawa z Salwadoru 🙂

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro papuga
Na zdrowie wyciskamy!! Sanepid pozdrawiamy 🙂 (fot: P.A Trześniowski 2024)

Przed odjazdem wbijamy się jeszcze do lokalnego muzeum archeologicznego, które wieczorem poprzedniego dnia było, niestety, zamknięte. Jest tu trochę lityków i trochę ceramiki. Są również szczątki dwóch dziewczynek z z początku holocenu, znalezione w okolicznych jaskiniach. Archeolog czy nie, z eksponowaniem szczątków ludzkich w muzeach zawsze mam pewien problem. Niewiele zmienia, że dziewczynki dostały imiona: Xareni i Micaela.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro
Na zdrowie wyciskamy!! Sanepid pozdrawiamy 🙂 (fot: P.A Trześniowski 2024)

Na rogatkach Jalpan de Serra robimy jeszcze przystanek na pyszny sok z pomarańcz. Ruszamy w drogę na stanowisko archeologiczne Tancama, odbijając na trochę na południe w stosunku do naszego głównego wektora, prowadzącego z Meksyku na północny-wschód, ku zaćmieniu Słońca.

meksyk jalpan de serra sierra gorda zwiedzanie wycieczka wycieczki polski przewodnik wyprawy z archeologiem archeowyprawy queretaro papuga
Lora, jako zwierzątko domowe. Te papugi, potrafią z własnej woli mieszkać w pobliżu siedzib ludzkich w bliskiej relacji z mieszkańcami i nie muszą być trzymane w klatkach (fot: P.A. Trześniowski 2024)

#SolarEclipseRun2024  #ZapiskiNiepozorne:: Przeprawa przez Sierra Madre

© 2010-2024 SOUTHEAST EXCURSION | ALPHA-DIVERS